Enslaved by Bill Gates: The New World Order of enclosures / W niewoli Billa Gatesa: Nowy Porządek Świata grodzeń

Enslaved by Bill Gates: The New World Order of enclosures

"When we talk of science, we refer to the effort to understand how nature works. Science, we can argue, is objective, dispassionate and rational. But when it comes to technology, even with the argument that it is for the benefit of the people, we encounter a problem: ‘people’ are not homogeneous. With any change, some people may lose out and some people may gain. We may believe that, in the long run, society as a whole will gain from change, but that is no consolation to the person who loses his or her livelihood in the process. While making a technological choice, we do privilege some sections and disadvantage others. In other words, technology choices are also social choices. This is why the choice of technology cannot be left to a technocratic elite.

It is a societal choice. It is also why we need a people’s science movement, demystifying science and technology choices. Such movements help us perceive and weigh the social and political implications of the choices we make—whether these choices concern nuclear plants, or genetically modified food, or global warming.

The understanding that science needs to be restored as an open and collaborative exercise has given birth to the commons movement. While the environmental and ecological movements have also fought against the privatisation of the commons, the kind of commons they looked at are finite resources, such as grazing land, forests, fisheries, oceans, and the atmosphere. These commons are natural resources, once thought to be infinite, and now understood to be finite, capable of over-exploitation and degradation. The knowledge commons are intrinsically different in that they—a law of nature, let’s say, or knowledge of a genetic code—do not degrade with repeated use. Open use on a large scale enriches the knowledge commons.

In this ‘commons’ view of the world, intellectual property rights are attempts to exclude people from the domain of knowledge by enclosing it, in a manner similar to the enclosure of the village commons carried out over the last 500 years. It uses a legal artifice called IPR to privatise knowledge that was always publicly held. Any enclosure of knowledge is doubly pernicious: it not only restricts access to others, but also puts a price on access to something which is infinitely duplicable and does not degrade with use. The enclosure of knowledge using the IPR regime is even more iniquitous than the earlier kind of enclosure movements, which had argued that private property rights prevented the degradation of the commons. The struggle against intellectual property rights of various kinds becomes a battle to preserve the global commons, specifically knowledge in its various forms.

(...) The enclosure of the commons is taking place not just in the sciences, but also in traditional knowledge. Pharmaceutical companies, for instance, appropriate community-based knowledge, privatising it in various forms. This pertains both to the specific knowledge and practices of communities as well as the biological resources they nurture. The struggle to protect the rights of such communities is also a struggle to protect traditional knowledge as commons. These commons are not public domain but the common property of a group, and hence allow for community rights as opposed to the property rights of individuals or corporations. The commons license approach is increasingly considered a means of protecting traditional knowledge.

While the growing disconnect between the production of knowledge and its private appropriation needs to be scrutinised, new ways of knowledge production point to various possibilities for democratising the practice of knowledge. The information technology sector has shown today that new technologies and methodologies can be developed by cooperative communities. It may be argued that this sector is unique in that the ‘reproduction costs’ of its ‘artefacts’—the software—are relatively low. The question is whether such approaches can be designed for other areas, such as the life sciences. Is it possible to innovate ways of establishing ‘creative commons’ in which new technologies and methodologies are developed by cooperative communities? The issue here is not simply of keeping scientific knowledge as open access, or some kind of science-as-commons, or open science. It is also how to develop science as commons through the common activity of a group. It takes for granted that the output of such groups will be open access or a science common. It concerns not simply the reproduction rights to knowledge but also how to produce science.

The second question we need to address is how to bring back societal concerns into science institutions. How do we democratise these institutions so that larger social goals determine the priorities of science? Would research into diseases that affect the poor be funded by a corporate sector that is uninterested in developing medicines for people who cannot pay? How do we take on board the concerns of poorer countries who have neither the money nor the scientific resources to address such problems? How do we introduce and promote equity in the system of advancing scientific knowledge?

This leads us directly to the larger issue of how society, as a whole, exercises control over the enterprise of science. If science today is a major economic force, the larger goal of democracy and equity in society will inevitably include science. It is not surprising that a number of crucial questions in today’s world require an understanding of science. In the absence of such an understanding, a few scientists from the ruling establishment would get to impose their judgements as the ‘scientific’ decisions for society.

(...) The understanding that science needs to be restored as an open and collaborative exercise has given birth to the commons movement. By a curious sleight of hand, capitalism sees the finite commons—the atmosphere and large water bodies such as lakes, rivers and oceans—as infinite, and demands the right to dump waste in these commons. Yet it regards knowledge, capable of being copied infinite number of times without loss, as finite and demands monopoly rights over it!

Never before has society had the ability it does today to bring together different communities and resources in order to produce new knowledge. It is social, universal labour, and its private appropriation as intellectual property under capitalism stands in the way of liberating the enormous power of the collective to generate new knowledge and benefit people.

(...) The last few decades have seen the creation of a new category of private property rights called intellectual property rights, bringing under one umbrella what were earlier disparate property rights. Thus different kinds of private property rights—the creative rights of authors under copyright, and industrial property rights such as patents, trademarks, trade secrets and industrial designs—have been brought under the common rubric of intellectual property rights (IPR) in the new WTO regime as Trade Related Intellectual Property Rights or the TRIPS Agreement. The objective of this renaming exercise was two-fold. 

First, it sought to legitimise what are essentially corporate rights by bringing them under the cover of property rights. The right of individual creativity, for example, of an author in terms of her/his authorship, which is inalienable, is quite distinct from copyright which can be bought or sold.

The second was to expand enormously the scope of such rights, primarily of Big Capital. The battle to expand the property rights of Big Capital has been a continuous one. A notorious example is that of the US copyright law being extended every time Disney’s copyright of Mickey Mouse reached its expiry date. This is why the Copyright Act of the US is derisively referred to as the Mickey Mouse Law. The Disney empire, worth about $200 billion today, was based on the huge success of the Mickey Mouse character. This is ironic, given that the first Mickey Mouse movie to be commercially released, Steamboat Willie (1928), not only parodied the title of the Buster Keaton hit Steamboat Bill, Jr (also 1928), but also used at least two older and popular songs.

The impact of this new IPR regime, coupled with the global trading regime under the World Trade Organisation, led to the private appropriation, on a grand scale, of biological and knowledge resources held in common by society. Today, this regime has expanded to the patenting of life forms, genetic resources, genetic information in life sciences, patenting methods and algorithms in computational sciences, and even to patenting how business is done. Not only are methods and algorithms patented, but copyright has also been extended to software and all forms of electronically held information. The traditional knowledge and biological resources held and nurtured by different communities are being pirated by global corporations. More and more, the enterprise of science as a collaborative and open activity to create open knowledge is being altered into a corporate exercise to create monopolies and milk super profits from the consumers. This happens even if the knowledge has been created by publicly funded research in the first place. The impact of such appropriation is now visible. The HIV/AIDS epidemic has shown that what stands between life and death for the infected is the profit of Big Pharma. 

The COVID-19 pandemic shows that AIDS was not an isolated instance, the crisis remains an ongoing one. It is impossible for the vast majority of people in the world today to pay the costs of new lifesaving drugs which are patent-protected. COVID-19 has also shown us that apart from drugs, we must look at vaccines and diagnostics, along with other forms of intellectual property rights such as trade secrets that are important for their production.If the IPR regime has been damaging the lives of those suffering from disease, what lies in store for agriculture is even worse. With biotechnology and bioinformatics, corporate seed companies and corporate plant breeders are poised to control global agriculture and food production. With food prices already skyrocketing, the impact of such a monopoly on vast sections of the people can well be imagined.

(...) The role of philanthropic capital is particularly interesting. The Bill and Melinda Gates Foundation has played an outsized role in determining global health policies. Emerging as a major funder for the WHO (the second-highest contributor to its budget), the Gates Foundation virtually dictates policy prescription to the world body. The advanced capitalist countries were aware that another fiasco like that of AIDS, where the rich countries had fought tooth and nail against any relaxation of their monopoly over drugs, would cost them dearly. 

It is here that Bill Gates, who built his trillion-dollar empire on Microsoft’s intellectual property (IP), plays an outsized role in COVID-19 vaccines and medicines. In global health policy, he has taken up the mantle of protecting the intellectual property rights of the drug companies. The Oxford team had made a public declaration that their research effort for a vaccine, if successful, would be available to any company wanting to make the vaccine. It was Gates and his foundations that persuaded the Jenner Institute, Oxford University, to give the patents instead to AstraZeneca as a monopoly. Governments and the WHO are hamstrung by lack of funds, leaving the field clear for the Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) and the Global Alliance for Vaccines and Immunisation (GAVI): two vaccine initiatives inthe role that WHO and governments should be playing. Both are controlled by the Bill and Melinda Gates Foundation.

(...) People might argue that if private philanthropic money comes into public health, it is after all private money and can do what it wants. The catch here is that it is not really private money, its source is the large tax exemptions that capitalist countries provide to philanthropy. This helps capital channel money in a direction of its choosing. Capital gets very large tax exemptions, retains control over the money and can even use it to capture global and national policy.

Speaking to Sky TV UK, on India and South Africa’s proposal in the WTO for lifting intellectual property protection on COVID-19 vaccines and medicines, Gates claimed that IP is not the issue: ‘Moving a vaccine . . . into a factory in India, . . . it’s only because of our grants and expertise that can happen at all’. This is a variant of the white man’s burden that underpinned the West’s colonial enterprise. The intervention of Gates and others provides a rehash of the AIDS debate, where Western governments and their industry—the Big Pharma—argued that developing generic AIDS drugs would lead to poor quality drugs and theft of Western intellectual property".

P. Purkayastha, Knowledge as Commons: Towards Inclusive Science and Technology, New York 2024.

W niewoli Billa Gatesa: Nowy Porządek Świata grodzeń

"Kiedy mówimy o nauce, mamy na myśli wysiłki zmierzające do zrozumienia, jak działa natura. Nauka, jak możemy utrzymywać, jest obiektywna, bezstronna i racjonalna. Ale kiedy chodzi o technologię, nawet argument, że działa ona dla dobra ludzi, rodzi problemy: 'ludzie' nie są jednorodni. Przy każdej zmianie niektórzy ludzie mogą stracić, a niektórzy zyskać. Możemy wierzyć, że w dłuższej perspektywie społeczeństwo jako całość zyska na zmianie, ale nie jest to pocieszenie dla osoby, która w tym procesie traci swoje źródło utrzymania. Dokonując wyboru technologicznego, uprzywilejowujemy niektóre grupy i dyskryminujemy inne. Innymi słowy, wybory technologiczne są również wyborami społecznymi. Dlatego wyboru technologii nie można pozostawić technokratycznej elicie.

To wybór społeczny. Dlatego też potrzebujemy ruchu nauki ludowej, demistyfikującego wybory naukowe i technologiczne. Takie ruchy pomagają nam postrzegać i ważyć społeczne i polityczne implikacje dokonywanych przez nas wyborów — niezależnie od tego, czy dotyczą one elektrowni jądrowych, genetycznie modyfikowanej żywności czy globalnego ocieplenia.

Zrozumienie, że nauka musi zostać przywrócona jako otwarte i wspólnotowe przedsięwzięcie, dało początek ruchowi na rzecz dóbr wspólnych. Podczas gdy ruchy ekologiczne i środowiskowe również walczyły z prywatyzacją dóbr wspólnych, to rodzaj dóbr wspólnych, na który kierowały swoje spojrzenie, to skończone zasoby, takie jak pastwiska, lasy, łowiska, oceany i atmosfera. Dobra wspólne to zasoby naturalne, kiedyś uważane za nieskończone, a obecnie ujmowane jako skończone, podatne na nadmierną eksploatację i degradację. Dobra wspólne oparte na wiedzy różnią się wewnętrznie tym, że — weźmy za przykład prawa natury lub wiedzę o kodzie genetycznym — nie zużywają się przy wielokrotnym użyciu. Otwarte użytkowanie na dużą skalę wzbogaca dobra wspólne oparte na wiedzy.

Z perspektywy tego 'wspólnego' spojrzenia na świat, prawa własności intelektualnej są próbami wykluczenia ludzi z domeny wiedzy poprzez jej ogrodzenie, w sposób podobny do grodzenia wiejskich dóbr wspólnych, które miało miejsce w ciągu ostatnich 500 lat. Wykorzystuje ono sztuczkę prawną zwaną IPR [prawa własności intelektualnej], aby prywatyzować wiedzę, która zawsze była własnością publiczną. Każde grodzenie wiedzy jest zgubne podwójnie: nie tylko ogranicza dostęp innym, ale także ustala cenę dostępu do czegoś, co można nieskończenie powielać i co nie ulega degradacji w miarę użytkowania. Grodzenie wiedzy przy użyciu reżimu IPR jest jeszcze bardziej niesprawiedliwe niż wcześniejsze rodzaje ruchów grodzeniowych, które twierdziły, że prawa własności prywatnej zapobiegają degradacji dóbr wspólnych. Walka z prawami własności intelektualnej różnego rodzaju staje się bitwą o zachowanie globalnych dóbr wspólnych, a w szczególności wiedzy w jej różnych przejawach.

(...) Grodzenie dobra wspólnego zachodzi nie tylko w naukach ścisłych, ale także w odniesieniu do tradycyjnej wiedzy. Firmy farmaceutyczne, na przykład, przywłaszczają sobie wiedzę osadzone we wspólnocie, prywatyzując ją na różne sposoby. Dotyczy to zarówno konkretnej wiedzy i praktyk społeczności, jak i zasobów biologicznych, które ona pielęgnuje. Walka o ochronę praw takich społeczności jest również walką o ochronę tradycyjnej wiedzy jako dobra wspólnego. Te dobra wspólne nie są domeną publiczną, ale wspólną własnością grupy, a zatem wyznaczają prawa społeczności, w przeciwieństwie do praw własności osób fizycznych lub korporacji. Podejście oparte na licencji dóbr wspólnych jest coraz częściej uważane za sposób na ochronę tradycyjnej wiedzy.

Podczas gdy rosnąca rozbieżność między produkcją wiedzy a jej prywatnym przywłaszczaniem musi zostać poddana analizom, nowe sposoby produkcji wiedzy wskazują na różne możliwości demokratyzacji praktykowania wiedzy. Sektor technologii informatycznych pokazał dziś, że nowe technologie i metodologie mogą być rozwijane przez społeczności kooperacyjne. Można argumentować, że sektor ten jest wyjątkowy, ponieważ 'koszty reprodukcji' jego 'artefaktów' — oprogramowania — są stosunkowo niskie. Pytanie brzmi, czy takie podejścia można zaprojektować dla innych obszarów, takich jak nauki przyrodnicze? Czy możliwe jest innowacyjne tworzenie 'kreatywnych dóbr wspólnych', w przypadku których nowe technologie i metodologie byłyby rozwijane przez społeczności kooperacyjne? Problemem nie jest tu po prostu utrzymanie wiedzy naukowej w otwartym dostępie, czy też nauki jako dobra wspólnego lub otwartej nauki. Chodzi również o to, jak rozwijać nauki jako dobra wspólne poprzez wspólną działalność grupy. Zakłada się, że wyniki uzyskiwane przez takie kolektywy znajdą się w otwartym dostępie lub wspólnej nauce. Dotyczy to nie tylko reprodukcji praw do wiedzy, ale także sposobów tworzenia nauki.

Drugim pytaniem, które musimy postawić, jest to, jak przywrócić prospołeczną orientację instytucjom naukowym. Jak zdemokratyzować te instytucje, aby szersze cele społeczne określały priorytety nauki? Czy badania nad chorobami dotykającymi biednych mają być finansowane przez sektor korporacyjny, który nie jest zainteresowany opracowywaniem leków dla osób, które nie mogą za nie zapłacić? Jak wziąć pod uwagę obawy płynące ze strony biedniejszych krajów, które nie mają ani pieniędzy, ani zasobów naukowych, aby rozwiązać takie problemy? Jak wprowadzić i promować równość w systemie rozwoju wiedzy naukowej?

To prowadzi nas bezpośrednio do szerszego problemu: sposobu, w jaki społeczeństwo jako całość sprawuje kontrolę nad przedsięwzięciami naukowymi. Jeśli nauka jest dziś główną siłą ekonomiczną, to szerszy cel demokracji i równości w społeczeństwie nieuchronnie obejmuje naukę. Nic dziwnego, że wiele kluczowych pytań we współczesnym świecie wymaga rozumienia nauki. W przypadku braku takiego zrozumienia, kilku naukowców z rządzącego establishmentu mogłoby narzucać swoje osądy jako 'naukowe' decyzje dla społeczeństwa.

(...) Zrozumienie, że nauka musi zostać przywrócona jako otwarte i wspólnotowe przedsięwzięcie, dało początek ruchowi dóbr wspólnych. Poprzez osobliwą sztuczkę kapitalizm postrzega skończone dobra wspólne — atmosferę i duże zbiorniki wodne, takie jak jeziora, rzeki i oceany — jako nieskończone i domaga się prawa do wyrzucania odpadów do tych dóbr wspólnych. Jednak uważa wiedzę, którą można kopiować nieskończoną liczbę razy bez żadnego uszczerbku, za skończoną i domaga się monopolistycznych praw do niej!

Nigdy wcześniej społeczeństwo nie miało takich możliwości jak dzisiaj, aby łączyć różne społeczności i zasoby w celu tworzenia nowej wiedzy. Jest to praca uspołeczniona, uniwersalna, a jej prywatne przywłaszczenie w formie własności intelektualnej w kapitalizmie stoi na przeszkodzie uwolnieniu ogromnej mocy kolektywu do generowania nowej wiedzy i przynoszenia korzyści ludziom.

(...) W ciągu ostatnich kilku dekad stworzono nową kategorię praw własności prywatnej zwaną prawami własności intelektualnej, obejmującą pod jednym parasolem to, co wcześniej było odrębnymi prawami własności. W ten sposób różne rodzaje praw własności prywatnej — prawa twórcze autorów na mocy praw autorskich oraz prawa własności przemysłowej, takie jak patenty, znaki towarowe, tajemnice handlowe i wzory przemysłowe — zostały objęte wspólną rubryką praw własności intelektualnej (IPR) w nowym systemie Światowej Organizacji Handlu jako 'Prawa własności intelektualnej związane z handlem' czy też 'Porozumienie TRIPS'. Cel zmiany nazwy był dwojaki.

Po pierwsze, starano się zalegalizować to, co jest w istocie prawami korporacyjnymi, obejmując je pod osłoną praw własności. Prawo do indywidualnej twórczości, na przykład autora, wynikające z jego autorstwa, które jest niezbywalne, różni się znacząco od praw autorskich, które można kupić lub sprzedać.

Po drugie, zaszło ogromne rozszerzenie zakresu takich praw, przede wszystkim praw Wielkiego Kapitału. Walka o rozszerzenie praw własności Wielkiego Kapitału była ciągła. Znanym przykładem jest amerykańskie prawo autorskie, które było przedłużane za każdym razem, gdy prawa autorskie Disneya do Myszki Miki osiągnęły datę wygaśnięcia. Dlatego ustawa o prawie autorskim w USA jest pogardliwie nazywana Prawem Myszki Miki. Imperium Disneya, warte dziś około 200 miliardów dolarów, opierało się na ogromnym sukcesie postaci Myszki Miki. Jest to ironiczne, biorąc pod uwagę, że pierwszy film o Myszce Miki, który został wydany komercyjnie, Steamboat Willie (1928), nie tylko parodiował tytuł hitu Bustera Keatona Steamboat Bill, Jr (również z 1928 r.), ale także wykorzystywał co najmniej dwie starsze i popularne piosenki.

Wpływ tego nowego systemu praw własności intelektualnej, w połączeniu z globalnym systemem handlu w ramach Światowej Organizacji Handlu, doprowadził do prywatnego przywłaszczenia na szeroką skalę zasobów biologicznych i wiedzy, które są wspólne dla społeczeństwa. Obecnie ten reżim rozszerzył się na patentowanie form życia, zasobów genetycznych, informacji genetycznej w naukach przyrodniczych, patentowanie metod i algorytmów w naukach obliczeniowych, a nawet na patentowanie sposobu prowadzenia działalności gospodarczej. Patentowane są nie tylko metody i algorytmy, ale prawa autorskie zostały również rozszerzone na oprogramowanie i wszelkie formy informacji przechowywanych elektronicznie. Tradycyjna wiedza i zasoby biologiczne posiadane i pielęgnowane przez różne społeczności są piracone przez globalne korporacje. Coraz częściej przedsięwzięcie naukowe jako wspólna i otwarta działalność w celu tworzenia otwartej wiedzy zmienia się w korporacyjny proceder mający na celu tworzenie monopoli i wyciskania superwysokich zysków od konsumentów. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy wiedza została stworzona w pierwszej kolejności w wyniku badań finansowanych ze środków publicznych. Wpływ takiego przywłaszczenia jest teraz widoczny. Epidemia HIV/AIDS pokazała, że ​​tym, co stoi między życiem a śmiercią zarażonych, jest zysk Big Pharma.

Pandemia COVID-19 pokazuje, że AIDS nie był odosobnionym przypadkiem - kryzys jest permanentny. Dla ogromnej większości ludzi na świecie nie jest możliwe pokrycie kosztów nowych leków ratujących życie, które są chronione patentami. COVID-19 pokazał nam również, że oprócz leków musimy przyjrzeć się szczepionkom i diagnostyce, a także innym formom praw własności intelektualnej, takim jak tajemnice handlowe, które są ważne dla ich produkcji. Jeśli reżim praw własności intelektualnej niszczy życie osób cierpiących na choroby, to to, co czeka rolnictwo, jest jeszcze gorsze. Dzięki biotechnologii i bioinformatyce korporacyjne firmy nasienne i korporacyjni hodowcy roślin są gotowi kontrolować globalne rolnictwo i produkcję żywności. Ponieważ ceny żywności już gwałtownie rosną, można sobie wyobrazić wpływ takiego monopolu na ogromne grupy ludzi.

(...) Rola kapitału filantropijnego jest tu szczególnie interesująca. Fundacja Billa i Melindy Gatesów odegrała nieproporcjonalnie dużą rolę w określaniu globalnej polityki zdrowotnej. Stając się głównym fundatorem Światowej Organizacji Zdrowia (drugim co do wielkości płatnikiem do jej budżetu), Fundacja Gatesów praktycznie dyktuje przepisy polityczne światowemu organowi. Kraje zaawansowanego kapitalizmu wiedziały, że kolejna katastrofa, taka jak ta z AIDS, podczas której bogate kraje walczyły zaciekle z jakimkolwiek złagodzeniem ich monopolu na leki, będzie je drogo kosztować.

To właśnie tutaj Bill Gates, który zbudował swoje warte bilion dolarów imperium na własności intelektualnej Microsoftu, odgrywa nieproporcjonalnie dużą rolę w szczepionkach i lekach na COVID-19. W globalnej polityce zdrowotnej przejął rolę ochroniarza praw własności intelektualnej firm farmaceutycznych. Zespół badaczy z Oksfordu złożył publiczną deklarację, że ich wysiłki badawcze nad szczepionką, jeśli zakończą się sukcesem, będą dostępne dla każdej firmy, która będzie chciała wyprodukować szczepionkę. To Gates i jego fundacje przekonały Jenner Institute, Uniwersytet Oksfordzki, aby zamiast tego przekazać patenty firmie AstraZeneca jako monopoliście. Rządy i WHO są sparaliżowane brakiem funduszy, co pozostawia pole do popisu dla Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) i Global Alliance for Vaccines and Immunisation (GAVI): dwóch inicjatyw szczepionkowych, które wyręczają WHO i rządy. Obie są kontrolowane przez Fundację Billa i Melindy Gates.

(...) Ludzie mogą argumentować, że jeśli prywatne pieniądze filantropijne trafiają do publicznej służby zdrowia, to są to przecież prywatne pieniądze i mogą one robić, co chcą. Haczyk polega na tym, że nie są to tak naprawdę prywatne pieniądze - ich źródłem są duże zwolnienia podatkowe, które kraje kapitalistyczne zapewniają filantropom. Pomaga to kapitałowi kierować pieniądze w wybranym przez siebie kierunku. Kapitał otrzymuje bardzo duże zwolnienia podatkowe, zachowuje kontrolę nad pieniędzmi i może nawet wykorzystać je do przejęcia globalnej i krajowej polityki.

W rozmowie ze Sky TV UK na temat propozycji Indii i RPA w WTO, dotyczącej zniesienia ochrony własności intelektualnej na szczepionki i leki na COVID-19, Gates stwierdził, że problem nie leży w prawach własności intelektualnej: 'Przeniesienie szczepionki... do fabryki w Indiach... jest możliwe tylko dzięki naszym grantom i wiedzy fachowej'. To odmiana brzemienia białego człowieka, które stanowiło fundament dla kolonialnego przedsięwzięcia Zachodu. Interwencja Gatesa i innych stanowi powtórkę debaty na temat AIDS, w której zachodnie rządy i ich przemysł — Big Pharma — argumentowały, że opracowywanie generycznych leków na AIDS doprowadzi do produkcji leków niskiej jakości i kradzieży zachodniej własności intelektualnej”.

P. Purkayastha, Knowledge as Commons: Towards Inclusive Science and Technology, New York 2024.

Imperium kapitału kopalnego i grodzenia Palestyny "niczyjej", albo: jak chrześcijańscy angielscy syjoniści Żydów do kolonizacji podjudzali...

"Rok 1840 był przełomowy dla historii, zarówno dla historii Bliskiego Wschodu, jak i systemu klimatycznego. Wówczas to po raz pierwszy Imperium Brytyjskie użyło parowców w dużej wojnie. Energia z pary była technologią, dzięki której wystąpiło uzależnienie od paliw kopalnych: silniki parowe napędzane były węglem, a ich rozpowszechnienie w przemyśle Wielkiej Brytanii przekształciło ją w pierwszą gospodarkę opartą na paliwach kopalnych. Jednak siła pary nigdy nie odcisnęłaby piętna na klimacie, gdyby ograniczyła się do Wysp Brytyjskich. Tylko eksportując ją do reszty świata i wciągając ludzkość w spiralę spalania paliw kopalnych na dużą skalę, Wielka Brytania zmieniła los tej planety: globalizacja pary była ku temu niezbędnym zapłonem. Kluczowe dla uruchomienia tego zapłonu było z kolei użycie parowców w wojnie. To poprzez zastosowanie przemocy Wielka Brytania zintegrowała inne kraje z dziwnym rodzajem gospodarki, który stworzyła – zamieniając kapitał kopalny, można by rzec, w imperium kopalne.

W tym czasie Wielka Brytania była największym imperium, jakie świat kiedykolwiek widział, zbudowanym na supremacji morskiej, dotychczas opartej na tradycyjnej sile napędowej wiatru. Ale w latach dwudziestych XIX wieku Royal Navy zaczęła rozważać zastosowanie napędu parowego – to znaczy, spalania węgla, zamiast żeglowania z wiatrem; wiatr był 'odnawialnym' źródłem, jak byśmy to dzisiaj określili, niewyczerpanym, tanim, rzeczywiście darmowym, ale z dobrze znanymi ograniczeniami. Kapitanowie nie mogli zakładać, że wiatr będzie wiał tak, jak chcieli. Na polu bitwy statki mogły być powstrzymywane przez zastój lub odpychane od swoich celów przez podmuchy i sztormy w złym kierunku, czy też mogły posuwać się tylko powoli. Kaprysy wiatru mogły dać wrogowi okazję do wymknięcia się, przegrupowania, oddania ciosu. W działaniach militarnych, gdy mobilizacja energii była najbardziej potrzebna, wiatr bywał siłą zawodną. Para działała wedle innej logiki. Czerpała swoją siłę ze źródła energii, które nie miało związku z warunkami pogodowymi, wiatrami, prądami, falami, przypływami i odpływami: węgiel pochodził z podziemnych zapasów, spuścizny fotosyntezy sprzed setek milionów lat, a raz wyniesiony na powierzchnię mógł zostać spalony w dowolnym momencie i miejscu, jakiego zażądał właściciel. Siłę uderzeniową parowca można było przywołać według woli. Flotę takich statków można było zorganizować dokładnie tak, jak chcieli tego kapitanowie – wycelować działa, wyładować wojska, ścigać wrogów bez względu na to, jak wiał wiatr. Takie swobody szczególnie podkreślał admirał Charles Napier, najbardziej energiczny obrońca pary w Royal Navy, który podsumował je zwięźle: 'parowce sprawiają, że wiatr jest zawsze pomyślny'; czy też 'para odniosła tak przytłaczające zwycięstwo nad żywiołami, że wydaje mi się, że obecnie posiadamy wszystko, co było potrzebne, aby uczynić wojnę morską doskonałą'. Podbój żywiołów był ostatecznie funkcją przestrzenno-czasowego profilu paliw kopalnych: ze względu na ich oderwanie od przestrzeni i czasu na powierzchni Ziemi, zapowiadały one wyzwolenie imperium od współrzędnych, w obrębie których od niepamiętnych czasów poruszały się łodzie.

Po raz pierwszy Napier mógł wypróbować tę doskonałość w 1840 roku, właśnie tu, na wybrzeżach Libanu i Palestyny. W tym roku Brytania wypowiedziała wojnę Muhammedowi Aliemu. Ali był paszą Egiptu, nominalnie podległym Imperium Osmańskiemu, ale w praktyce władcą własnego królestwa, które w tym czasie znajdowało się w stanie wojny z sułtanem. Siły Alego rozprzestrzeniły się z Egiptu i podbiły Hidżaz i Lewant, tworząc arabskie protoimperium, na kursie kolizyjnym z Wielką Portą i Londynem. Wzrost Alego groził upadkiem Imperium Osmańskiego, którego stabilność i integralność Brytania w tym momencie uważała za strategiczny atut przeciwko Rosji. Gdyby Imperium Osmańskie się rozpadło, Rosja mogłaby rozszerzyć się na południe i wschód w kierunku kolonii koronnej Indii, więc Brytania chciała je wesprzeć. To rywalizacja międzyimperialna, można by rzec, skłoniła Wielką Brytanię do interwencji przeciwko Alemu.

Podobną rolę odegrała tu, co nie mniej ważne, dynamika rozwoju kapitalizmu w samej Wielkiej Brytanii. Przemysł bawełniany był jego awangardą, ale w latach 30. XIX wieku wyprzedził on tak każdą inną gałąź przemysłu tak bardzo, że aż cierpiał na kryzys nadprodukcji: z fabryk wychodziły zbyt duże góry bawełnianych nici i tkanin. Źródła popytu były niewystarczające, aby je wszystkie wchłonąć. Wielka Brytania była zatem zdesperowana w poszukiwaniu rynków eksportowych; i na szczęście w 1838 roku Imperium Osmańskie zgodziło się na bajecznie korzystną umowę o wolnym handlu, znaną jako traktat Balta Liman. Otworzyłoby to terytoria pod kontrolą sułtana na zasadniczo nieograniczony brytyjski eksport. Problem polegał jednak na tym, że coraz więcej tych terytoriów przechodziło pod kontrolę Muhammeda Alego, który prowadził przeciwną politykę ekonomiczną: substytucję importu. Zbudował własne fabryki bawełny w Egipcie. Pod koniec lat 30. XIX wieku stały się one największą gałęzią przemysłu tego typu poza Europą i USA. Ali nie chciał mieć nic wspólnego z brytyjskim wolnym handlem: wprowadził cła, monopole i inne bariery ochronne wokół swojego przemysłu bawełnianego i promował go tak skutecznie, że mógł dokonywać najazdów na rynki dotychczas zdominowane przez Wielką Brytanię, tak odległe te w Indiach.

(...) Wielka Brytania zniszczyła arabskie protoimperium przy pomocą pary. Od Bejrutu do Aleksandrii to parowce Royal Navy stanowiły awangardę zwycięstwa, w swoich manewrach przestrzennych bardziej sprawną niż ich przeciwnicy, napędzani wiatrem. (...) Ta moc pochodziła z paliw kopalnych: para pozwalała admirałom i kapitanom podłączać swoje łodzie do prądu pochodzącego z przeszłości, źródła energii zewnętrznego wobec przestrzeni i czasu rzeczywistej bitwy, przez co okręty mogły strzelać tak, jakby miały własne skrzydła. Przewaga militarna Wielkiej Brytanii została radykalnie zwiększona dzięki jej zdolności do mobilizacji taboru jako siły do ​​pokonania wroga. Albo, jak zauważył Observer, odnosząc się do Palestyny: 'Para, nawet teraz, niemal urzeczywistnia ideę wszechmocy militarnej i wszechobecności militarnej; jest wszędzie i nie sposób się jej oprzeć'. Wielka Brytania była gotowa wykorzystać moc paliw kopalnych na całym świecie, po tym jak udowodniła jej wartość w Palestynie.

(...) Na lądzie oddziały piechoty wkroczyły do ​​Gazy w styczniu 1841 r., aby zapewnić 'zniszczenie zapasów wroga' – po raz pierwszy siły dowodzone przez Brytyjczyków zajęły ten zakątek Palestyny, choćby na krótką chwilę. Królewscy Inżynierowie szybko sporządzili mapę Gazy. Podczas gdy Brytyjczycy utrzymywali się w Gazie, mapowali ją i niszczyli zapasy żywności – prawdopodobnie tylko po to, by pozbawić armię egipską jej zapasów – rozproszone kolumny zdemoralizowanych, spragnionych, głodnych żołnierzy dryfowały przez pustynię z powrotem do Egiptu: była to mniej niż jedna czwarta armii, którą Ibrahim dowodził na początku wojny. Przed ich przybyciem Napier popłynął dalej do portu w Aleksandrii, gdzie zagroził poddaniem tego miasta takiemu samemu traktowaniu jak Akki, jeśli Muhammed Ali nie zaakceptuje wszystkich brytyjskich żądań. Ali poprosił przynajmniej o zachowanie prowincji Palestyny; ale Napier ponownie ostrzegł, że 'obróci Aleksandrię w popiół'. To zdjęło Palestynę ze stołu negocjacyjnego. W ten sam sposób Napier naciskał na natychmiastowe wdrożenie traktatu Balta Liman w Egipcie.

(...) W 1840 roku Imperium Brytyjskie po raz pierwszy zaproponowało kolonizację Palestyny przez Żydów. A dokładniej, 25 listopada [minister spraw zagranicznych, późniejszy premier] Palmerston napisał do Ponsonby'ego, ambasadora w Stambule: 'To wielki triumf dla nas wszystkich' – upadek miasta Akka [w Palestynie], kilka tygodni wcześniej – 'szczególnie dla ciebie, tego, który zawsze utrzymywał, że władza sułtana Mehmeta runie pod europejskim atakiem'. A potem kontynuował:

'Proszę, spróbuj uczynić, co możesz, w sprawie tych Żydów; nie masz pojęcia, do jakiego stopnia urasta zainteresowanie nimi; byłoby to politycznie niezwykłe [gdybyśmy mogli sprawić, by] sułtan udzielił im wszelkich zachęt i ułatwień w powrocie i zakupie ziemi w Palestynie; a gdyby pozwolono im wykorzystać naszych konsulów i ambasadora jako kanały skargi, to znaczy oddać im się praktycznie pod naszą ochronę, wróciliby w znacznej liczbie i przywieźli ze sobą dużo bogactwa'.

57 lat przed pierwszym kongresem syjonistycznym, 77 lat przed deklaracją Balfoura, 107 lat przed planem podziału, główny architekt Imperium Brytyjskiego, będący u szczytu jego potęgi, przedstawił tutaj formułę kolonizacji Palestyny. Z jakiegoś powodu ten konkretny dokument nigdy nie został zacytowany w całej historiografii. Ale wszystko tam jest, ujęte w liście wysłanym w euforii po zmiażdżeniu Akki.

W 1840 roku po raz pierwszy rozgorzała mania na punkcie tego, co obecnie znamy jako projekt syjonistyczny. Powstawał on już od kilku lat. Jak powszechnie wiadomo, w Wielkiej Brytanii pod koniec lat 30. XIX wieku nastąpił wzrost chrześcijańskiego syjonizmu - doktryny, że Żydzi muszą zostać zebrani i 'przywróceni' do Palestyny, gdzie nawrócą się na chrześcijaństwo i przyspieszą drugie przyjście Chrystusa, a także zapoczątkują Ostatnie Dni. Głównym ewangelistą tej ewangelii był hrabia Shaftesbury, który był spowinowacony z lordem Palmerstonem; starał się jak najlepiej wykorzystać tę rodzinną więź, ale kiedy rozmawiał z ministrem spraw zagranicznych, musiał odłożyć na bok swoje argumenty religijne. Zamiast tego zasypał go doniesieniami o 'produktywnych mocach Ziemi Świętej', które były 'przez stulecia całkowicie zaniedbywane'. Gdyby tylko Brytania zdecydowała się sprowadzić tam Żydów, Palestyna mogłaby stać się dostawcą surowej bawełny i rynkiem zbytu dla towarów przemysłowych, a 'nasi kapitaliści mogliby być skuszeni zainwestowaniem dużych sum w maszyny i uprawę'. Po kolacji z Palmerstonem 1 sierpnia 1840 r. pobożny, ale przebiegły Shaftesbury zanotował w swoim dzienniku, że 'jestem zmuszony do używania argumentów politycznych, finansowych, handlowych; to tego rodzaju argumenty przemawiają do niego'. Ale eschatologia i imperium nie były ze sobą sprzeczne. Shaftesbury'emu udało się nakłonić Brytyjczyków do otwarcia konsulatu w Jerozolimie w 1838 r.; nieprzypadkowo, był to ten sam rok, w którym Brytyjczycy wkroczyli do regionu poprzez podpisanie traktatu Balta Liman. Bóg i Mamona wymieszały się całkiem dobrze. Lady Palmerston, żona ministra spraw zagranicznych, z którą najwyraźniej razem wyrobili sobie poglądy, odczytała upadek Akki wedle swojej Biblii:

'Nie może być przypadkiem, że wszystkie te rzeczy tak się potoczyły! Moim zdaniem jest to przywrócenie Żydów i wypełnienie się Proroctw. (…) To z pewnością bardzo ciekawe, a Akka wydaje się runąć jak mury Jerycha, a armia Ibrahima rozproszyła się jak niezliczone zastępy, które były wrogami Żydów, jak czytamy o tym w Starym Testamencie'.

Należy już tutaj zauważyć, że była to fantazja Gojów, całkowicie chrześcijańska, biała i anglosaska, w której prawdziwi Żydzi mieszkający na Bliskim Wschodzie lub gdzie indziej nie odgrywali żadnej aktywnej roli.

Sam lord Palmerston wyraźnie widział zniszczenie Akki jako znak - znak nie końca czasów, ale nowej ery dobrobytu. Przemysł bawełniany nie będzie już dłużej ograniczony przez brak rynków zbytu. Po tym, co nazwał 'pokłonem Mehmeta Alego', Palmerston powtórzył swoją ogólną filozofię:

'Musimy nieustannie starać się znajdywać w innych częściach świata nowe potrzeby dla produktów naszego przemysłu. Świat jest wystarczająco duży, a potrzeby rasy ludzkiej wystarczająco rozległe, aby zapewnić popyt na wszystko, co możemy wyprodukować; ale zadaniem rządu jest otwieranie i zabezpieczanie dróg dla kupców'.

W tym planie Żydzi mieli do odegrania pewną rolę. W innym liście – a ten dokument był już cytowany stosunkowo często – Palmerston powiedział Ponsonby'emu, aby przekonał sułtana, 'aby zachęcał Żydów do powrotu i osiedlenia się w Palestynie, ponieważ bogactwo, które ze sobą przywiozą, zwiększy zasoby dominiów sułtana'; ponadto osada żydowska posłużyłaby 'do kontroli wszelkich przyszłych niecnych planów Mehmeta Alego lub jego następcy'. Przez cały 'kryzys wschodni' Palmerston wielokrotnie powtarzał tę logikę rozumowania w listach do swojego ambasadora: 'powrót' Żydów do Palestyny ​​zaszczepiłby tam 'wielką liczbę bogatych kapitalistów'; jeśli sułtan by ich zaakceptował, zyskałby przyjaźń 'potężnych klas tego kraju' (znaczy się, Wielkiej Brytanii); 'kapitał i przemysł Żydów znacznie zwiększyłyby jego dochody i znacznie wzmocniłyby siłę jego imperium'. Możemy tu dokonać swego rodzaju tomografii mózgu imperialistycznego syjonizmu. Ponieważ Żydzi byliby związani z metropolią, oddanie im Palestyny ​​pomogłoby uwolnić rozwój kapitalistyczny i zapobiec pojawieniu się nowych opornych pretendentów w regionie.

Miarą tego, jak powszechny stał się ten schemat, niech będzie to, że 17 sierpnia Times opublikował artykuł - podczas gdy Charles Napier biegał jeszcze wzdłuż wybrzeża Libanu na Gorgonie - wyjaśniając w nim, że żydowskie osadnictwo w Palestynie będzie pełnić funkcję 'ochrony przed dalszymi zakusami bezprawnej tyranii i degeneracji społecznej' – krótko mówiąc, będzie 'korzystnie wykorzystywane w interesie cywilizacji na Wschodzie'. Na ziemi, przyczółki syjonizmu były tworzone przez oficerów z imperialnej biurokracji. Niektórzy z nich przybywali prosto z pola bitwy. Pułkownik o nazwisku Churchill – Charles Henry, daleki krewny bardziej znanego Winstona – dowodził siłami brytyjskimi, które wkroczyły do ​​Damaszku na początku 1841 r., zgromadził różnych dygnitarzy w jednej sali i wygłosił przemówienie:

'Tak, moi przyjaciele! Był kiedyś naród żydowski! Sławny w sztuce i sławny w wojnie. Te piękne równiny i doliny, które są teraz zamieszkane przez dzikich i wędrujących Arabów, na których spustoszenie odcisnęło swoje żelazne piętno, niegdyś rozkoszowały się bujnością swoich urodzajnych i obfitych plonów i rozbrzmiewały pieśniami córek Syjonu. Niech godzina wyzwolenia Izraela będzie bliska!'.

Ów Churchill doskonale zdawał sobie sprawę, że nie było, jak to ujął, 'silnego przekonania wśród europejskich Żydów, aby powrócić do Palestyny'. Pragnienie Żydów, aby pozostać tam, gdzie mieszkali, frustrowało go. Równie frustrujące było to, że jego rząd trzymał się polityki utrzymywania Imperium Osmańskiego w nienaruszonym stanie, pod brytyjską opieką i nadzorem. Chciał on, aby zostało rozbite, a żydowska kolonizacja Palestyny ​​byłaby ku temu odpowiednim pociągnięciem. W długim liście do Mosesa Montefiore, prezesa Board of Deputies of British Jews, wysłanym z Damaszku, gdzie został zainstalowany jako konsul, Churchill namawiał go, aby przekonał swoich współbraci Żydów do wyjazdu do Palestyny, a może także do Syrii:

'Osiągnąłbyś w końcu suwerenność przynajmniej Palestyny. (…) Jestem całkowicie pewien, że te kraje muszą zostać uratowane z rąk ignoranckich i fanatycznych władców, że marsz cywilizacji musi postępować, a różne elementy dobrobytu handlowego muszą zostać rozwinięte. Nie trzeba zauważać, że nigdy tak się nie stanie pod niezdarnym i schorowanym despotyzmem Turków lub Egipcjan. Syria i Palestyna, jednym słowem, muszą zostać wzięte pod europejską ochronę i rządzone podług europejskiej administracji i z jej duchem. Musi do tego ostatecznie dojść'.

Churchill wyobrażał sobie istnienie państwa żydowskiego w Palestynie pod ochroną Wielkiej Brytanii i jej sojuszników, uzbrojonego w celu 'obrony przed najazdami Arabów Beduinów'.

Innym człowiekiem, który pospieszył do Palestyny ​​w tym pomyślnym momencie, był George Gawler. Po przeprowadzce z Australii Południowej, gdzie był gubernatorem, napisał broszurę zatytułowaną 'Uspokojenie Syrii i Wschodu: Praktyczne sugestie w celu promowania ustanowienia kolonii żydowskich w Palestynie, najbardziej trzeźwego i rozsądnego lekarstwa na nędzę azjatyckiej Turcji'. Podróżował po Palestynie na początku lat 40. XIX wieku i jakoś udało mu się postrzegać ją jako 'urodzajny kraj, którego dziewięć dziesiątych leży odludnych'. Ziemia była pusta, z wyjątkiem kilku 'niepiśmiennych i niespokojnych Beduinów', których od czasu do czasu spotykano w 'opuszczonych miastach i cierniowych równinach'. Rozwiązanie: 'UZUPEŁNIĆ OPUSZCZONE MIASTA I POLA PALESTYNY ENERGETYCZNYMI LUDŹMI', Żydami, którzy zamienią je w kwitnący rynek pod nadzorem 'sił morskich stale przebywających na wybrzeżu' – brytyjskich parowców, znaczy się. Przyjaciel Palmerstona, E. L. Mitford, podobnie wyobrażał sobie Palestynę jako 'jałową i opustoszałą'. Żydowska kolonizacja miała przynieść 'błogosławieństwa Anglii i być odczuwalna w nieszczęsnych sercach i domach biednych producentów z Manchesteru, Birmingham i Glasgow'; co szczególnie ważne, ułatwiłaby ona osadnictwo oparte na paliwach kopalnych w regionie i poza nim. Niezależne państwo żydowskie pod brytyjską ochroną 'oddałoby zarządzanie komunikacją parową całkowicie w nasze ręce i umieściłoby nas na dominującej pozycji w Lewancie, skąd moglibyśmy powstrzymać napór, zastraszyć otwartych wrogów i, jeśli to konieczne, odeprzeć ich postęp'. Taka była formuła ustanowiona przez wydarzenia z 1840 roku.

Był to zatem moment poczęcia dwóch powiązanych ze sobą zasad: po pierwsze, w Palestynie nie ma ludzi; po drugie, ziemia musi zostać przejęta siłą technologii napędzanej paliwami kopalnymi. Jeśli chodzi o zasadę pierwszą, współcześni syjoniści debatują, kto pierwszy wpadł na hasło 'ziemia bez ludzi dla ludzi bez ziemi', ale istnieje konsensus, że wydarzyło się to około roku 1840. Niektórzy wskazują na artykuł Shaftesbury'ego napisany w Timesie w 1839 roku, w którym użył zwrotu 'Ziemia bez ludzi – ludzie bez ziemi', Ziemia bez ludzi brzmi dziś być może nieco bardziej przerażająco [w kontekście katastrofy klimatycznej]. Inni oddają hołd jego koledze, chrześcijańskiemu syjoniście, Alexandrowi Keithowi, który w 1839 r. udał się na wyprawę do Palestyny ​​i jakoś udało mu się wrócić z wrażeniem, że jest to 'kraj bez ludu', wołający o przybycie 'ludu bez kraju'. Miasta i miasteczka Palestyny ​​były 'pustynne, bez mieszkańców'; od Gazy do Al-Khalil, wszystko, co Keith mógł zaobserwować, to 'opuszczone miejsca i zrujnowane wioski, z których żadna nie była zamieszkana'. Ale teraz wydarzył się cud. 'Jakby na polecenie Pana', napisał Keith o Akce, 'bomba przebiła magazyn prochu zgromadzony do obrony i podniosła arsenał w powietrze, jakby chciała pokazać, że nadszedł czas, aby ostatnia twierdza w Palestynie przestała istnieć, i rozrzuciła kamień po kamieniu po ziemi' – rozrzuciła kamień po kamieniu po ziemi – 'jakby nieodległe były również czasy, kiedy ręce obcych znajdą inne zajęcie i odbudują zrujnowane mury w innej formie. (…) Akka przypadła w udziale plemieniu Izraela'.

Stałym tematem brytyjskich komentarzy na temat Palestyny stało się teraz to, że żaden lud nie mieszkał na tej ziemi. Shaftesbury poinformował Palmerstona, że ​​kolonizacja żydowska będzie 'najtańszym i najbezpieczniejszym sposobem zaopatrywania pustkowi tych wyludnionych regionów'. The Morning Post opublikował typowy artykuł, w którym twierdził, że 'Syria i Palestyna są wyludnione', to nieużytki, w których 'synowie arabskiej dziczy' nie zdołali 'osiedlić się i utrzymać swojej narodowości'. Rok 1840 został tutaj obliczony tak, aby pasował do biblijnej przepowiedni o żydowskiej restauracji. Takie połączenie eschatologii i imperium stało się bardzo modne po Akce, jak miało to miejsce w być może najbardziej osobliwym traktacie, jaki powstał od tego momentu, anonimowo napisanym 350-stronicowym miszmaszu egzegezy biblijnej, realpolitik i fetyszyzmu pary, zatytułowanym 'Królowie Wschodu'. Tutaj również Palestyna miała mieć 'niewielu' mieszkańców, a upadek Akki został ogłoszony boską interwencją za sprawą pary, filaru brytyjskiej potęgi. Jako dowód metafizycznego znaczenia Akki autor przytoczył relację z pierwszej ręki o tym, jak 'miasto jest kompletną masą ruin: żaden dom w tym miejscu, jakkolwiek mały, nie uniknął furii naszego ostrzału. (…) Wszystko daje najpełniejsze świadectwo niezrównanej precyzji naszych dział' – chwała Panu: 'tysiące umierających i zmarłych'. Ergo, odbudowa była nieuchronna. Autor ten twierdził, że 'Żydzi zaczynają wracać do Judei'.

Dwa wersety Biblii rzucają szczególne światło na ten proces. Na początku 18 rozdziału Księgi Izajasza w wersji Króla Jakuba czytamy: 'Biada ziemi cykających świerszczy, która jest za rzekami Etiopów, Która wysyła posłów przez morze i wody w łodziach papirusowych: Idźcie, posłowie szybcy do narodu rosłego z gładką skórą, do ludu, który daleko i szeroko budzi grozę, do narodu znanego z siły i podboju, którego kraj przecinają rzeki!'. O jakich łodziach mówił tutaj prorok? Oczywiste jest, że musiał mieć na myśli brytyjskie statki parowe. To one wysyłały ambasadorów przez morze, aby otworzyć Palestynę dla Żydów. Z tego autor wywnioskował nowe proroctwo: Brytania 'WYDA PROKLAMACJĘ, gwarantującą wszystkim Żydom, którzy powrócą do Syrii, ich ochronę'.

Mania przekroczyła również Atlantyk i dotarła do Stanów Zjednoczonych Ameryki. W tygodniach poprzedzających upadek Akki, jeden wpływowy, stosunkowo postępowy periodyk, The Western Messenger, wiedział, w którą stronę wieje wiatr. 'Teraz, gdy statki parowe pływają po zatoce Aleksandrii, a parowce rozbijają wody Nilu i słychać ryk parowozów, pędzących po torach kolejowych, czyż nie jest moralnie pewne, że potęga muzułmańska ustała?'. Nadszedł czas, aby 'oddać Żydom posiadanie Palestyny'. Zajmą i obronią ziemię siłą militarną i wyślą wszelkiego rodzaju zyski z powrotem na Zachód. Ale pierwszym amerykańskim syjonistą o dużym znaczeniu, który w przeciwieństwie do niemal wszystkich swoich brytyjskich odpowiedników, był również Żydem, był Mordechaj Manuel Noah. W 1844 roku wygłosił on przemówienie o restauracji Żydów. Nigdy nie odwiedził Palestyny, ale wydaje się, że dowiedział się od brytyjskich podróżników, że 'kraj ten jest teraz pusty' – chociaż przekazał, że 'oliwki i oliwa z oliwek są wszędzie', a pszenica, kukurydza, bawełna i tytoń rosną na równinach i wzgórzach, zaś 'winogrona najwspanialszych gatunków kwitną wszędzie'. Teraz w tym kraju toczyły się 'wielkie i ważne rewolucje'. Noah przystał na pogląd, że upadek Alego zwiastował 'organizację potężnego rządu w Judei': i błagał USA, aby wzięły go pod swoje skrzydła.

Noah również przeczytał Izajasza 18. Pogłębił egzegezę o jeden stopień, czytając ją bezpośrednio w języku hebrajskim i odkrywając, że prorok nazwał łodzie 'gomey'. To hebrajskie słowo mogło również oznaczać 'impuls, siłę napędową' – kolejny dowód na to, że prorok odnosił się do pary. Jednak w interpretacji Noaha, siła parowa byłaby amerykańska, a nie brytyjska. 'Ziemia leżąca za rzekami Etiopii to Ameryka', a łodzie to 'nasze statki parowe', z boską misją osiedlenia Żydów w Palestynie. 'Odkrycie i zastosowanie pary okaże się wielkim środkiem pomocniczym w promowaniu tego interesującego eksperymentu'. Umieściło to amerykańskich Żydów 'w odległości kilku dni podróży' od Jerozolimy. Nasz handel śródziemnomorski i lewantyński, dotychczas bardzo zaniedbany, zostanie ożywiony, zapewniając możliwość dotarcia do Palestyny ​​bezpośrednio z tego kraju. Wracając do domyślnego poglądu, że jak dotąd nie ma tam żadnej działalności gospodarczej, Noah przewidywał, że 'porty Morza Śródziemnego zostaną ponownie otwarte na gwar handlu; pola znów będą rodzić obfite plony'. Wyczekiwał przyszłości, w której:

'całe terytorium otaczające Jerozolimę, w tym wioski Hebron, Safat, Tyr, a także Beyroot, Jaffa i inne porty Morza Śródziemnego, zostaną zajęte przez przedsiębiorczych Żydów. Doliny Jordanu zostaną zajęte przez rolników z północnych Niemiec, Polski i Rosji. Kupcy zajmą porty morskie, a dominujące działki w obrębie murów Jerozolimy zostaną wykupione przez bogatych i pobożnych braci naszych'.

Niektóre proroctwa rzeczywiście się spełniają.

Co z tego wszystkiego mamy wyciągnąć? Oto pierwszy moment artykulacji: moment, który zapoczątkował globalizację pary, poprzez jej wykorzystanie w wojnie, był również momentem, w którym zrodził się projekt syjonistyczny. Ale nie było między nimi idealnej synchronizacji. Syjonizm był jeszcze tylko ideą. Żadne żydowskie osadnictwo w Palestynie nie rozwinęło się po 1840 roku; ściśle mówiąc, Palmerstonowie, Shaftesbury, Churchill, Gawler, Noah i inni - wszyscy ponieśli porażkę. Wyprzedzali swoje czasy o pół wieku. Ale kiedy ruch syjonistyczny w końcu się zebrał, był jak wózek, który można było ustawić na gotowych torach, wytyczonych już przez Imperium Brytyjskie po 1840 roku: dominujące klasy metropolii już skonstruowały logikę swojej kolonii satelickiej w Palestynie, choćby jako obraz mentalny. Syjonizm nie przybrał materialnej formy w 1840 roku, tak jak miało to miejsce w przypadku przemocy napędzanej parą. Możemy z tego wnioskować, że to ta ostatnia był przyczyną sprawczą w historii. Syjonizm zaistniał najpierw na poziomie nadbudowy, a jego bazą było imperium kopalnego.

Nie mówię tego po to, by rościć sobie prawo do rewolucyjnego odkrycia. Szeroki zarys tej historii można znaleźć w istniejącej historiografii, w tym w najnowszym pogłębionym opracowaniu tego okresu - książce Promised Lands: The British and the Ottoman Middle East autorstwa Jonathana Parry'ego. Opisuje on, jak Brytyjczycy wkroczyli do regionu za pomocą pary. 'Od lat 30. XIX wieku moc pary', pisze autor, 'stanowiła cenne wsparcie w zastraszaniu Arabów, aby docenili brytyjską potęgę'. Poza Lewantem, dwa kraje arabskie zostały poddane tej potędze w szczególności: Jemen i Irak. W 1839 roku Aden został zajęty i zaanektowany jako stacja węglowa dla statków parowych; pod koniec lat 30. XIX wieku na Eufracie rozpoczęto różne eksperymenty z komunikacją parową. W 1841 r., kiedy Brytyjczycy pozbyli się głównej przeszkody, 'ich regionalna supremacja morska była niekwestionowana. To, czy para mogłaby ucywilizować Arabów, było kwestią dalekosiężną', dodaje nieśmiało Parry. Autor pisze w tradycji dżentelmeńskiego, popijającego herbatę brytyjskiego pisarstwa historycznego, więc odmawia wyciągania wniosków lub podążania za otwartymi ścieżkami argumentacyjnymi; starannie ignoruje również ekonomię polityczną i tłumi górę dowodów na to, jak dynamika akumulacji kapitału napędzała ekspansję na Bliskim Wschodzie – dowodów, których dostarczyłem tutaj tylko najmniejszą próbkę. Ale uważny czytelnik może dostrzec trop narracyjny.

'Znaczna część rzeczy, które Brytyjczycy kiedykolwiek myśleli o Bliskim Wschodzie, była już pomyślana do 1854 r.', stwierdza Parry. Możemy to wyostrzyć i stwierdzić, że znaczna część rzeczy, które Brytyjczycy i Amerykanie kiedykolwiek myśleli o Palestynie, była już pomyślana do 1844 roku. A zaczęło się od ekstremalnej przewagi technologicznej, penetracji regionu za pomocą najnowocześniejszych maszyn zasilanych paliwami kopalnymi. Ten rodzaj podporządkowania miał pozostać na miejscu do dnia dzisiejszego; to, co wydarzyło się w 1840 roku, nie było ulotną inwazją, jak kampanie Napoleona. Brytyjczycy nie chcieli odpuścić Bliskiego Wschodu – wkraczali w niego coraz głębiej, aż w ostatniej dekadzie XIX wieku, po zajęciu Egiptu, wznieśli się tak wysoko, że rozłożyli Imperium Osmańskie wystarczająco, aby kolonizacja Palestyny ​​mogła się rozpocząć. Wszystko, co Wielka Brytania miała zrobić, to podzielić się tą władzą ze Stanami Zjednoczonymi i przekazać ją im. Ale, jak świadczy o tym, trwające bombardowanie Jemenu, Brytyjczycy nadal tam są.

Kilka słów więcej na temat dialektyki umysłu i materii może być tu na miejscu. W 1840 roku zadziałała dziwna spirala rzeczywistości i fantazji: Brytyjczycy rzeczywiście zamienili jedno palestyńskie miasto w ruiny. Następnie zaczęli wyobrażać sobie, że cała Palestyna to jeden krajobraz ruin – opuszczony, wyjałowiony, wyludniony; w najlepszym razie były to fantazyjne konstrukcje, ale raczej były to adekwatne przedstawienia tego, jak Akka wydawała się wyglądać po 3 listopada. W kolejnych zwojach spirali wyobrażeniowe opróżnienie ziemi stało się impulsem do realnych działań. 'Ziemia bez ludzi', brzmiał przepis na Nakbę [czystkę etniczną dokonaną przez Izraelczyków na Palestyńczykach w 1948 roku]. Będąc, jak zwykle, pionierami, Brytyjczycy podjęli się prefiguratywnej eliminacji narodu palestyńskiego. W tym momencie, co ciekawe, Żydzi nadal zajmowali pozycję raczej symetryczną do Palestyńczyków: istnieli jako postacie w fabule, ale wyłącznie w sferze wyobraźni. Prawdziwi Żydzi się nie liczyli. Żydzi nie domagali się opuszczenia swoich domów dla Palestyny ​​– wręcz przeciwnie, jak zauważył nawet jeden syjonistyczny uczony, 'brytyjscy Żydzi byli przeciwni czemuś, co mogłoby podważać ich status jako >>całkowicie<< angielskich'. Angielscy Żydzi mogli być jedynie zawstydzeni sugestią, że czekają na powrót do Palestyny'. Zanim syjonizm stał się żydowski, był imperialny.

Ale oczywiście, prawdziwi Żydzi z czasem zostali zrekrutowani do projektu syjonistycznego, a prawdziwi Palestyńczycy zostali wymazani z fizycznego istnienia na swojej ziemi. Umieszczone w kontekście tego długiego trwania ludobójstwo w Gazie nie wydaje się aż tak przypadkowe. W swoim raporcie dla ONZ Albanese jest na tyle odważna, że ​​odwołuje się do szkoły studiów kolonialno-osadniczych, aby je wyjaśnić. Pisze: 'Działania Izraela były napędzane przez ludobójczą logikę, integralną dla jego projektu kolonialno-osadniczego w Palestynie, sygnalizując przepowiedzianą tragedię'. Ludobójcza eksterminacja jest punktem kulminacyjnym kolonializmu osadniczego, a w Palestynie, od 1948 r., 'przemieszczanie i wymazywanie rdzennej obecności arabskiej było nieuniknionym elementem kształtowania się Izraela jako >>państwa żydowskiego<<'. Ma oczywiście rację. Ale kolonializm osadniczy w Palestynie nigdy nie stanął samodzielnie na własnych nogach i nigdy nie mógł. A tragedia została przepowiedziana wcześniej, zanim pojawili się Josef Weitz i jemu podobni. Palestyńczycy zostali w przenośni wywiezieni z Palestyny ​​już 183 lata przed tym ludobójstwem; z pewnymi przerwami i wznowieniami, materializacja i eskalacja tego aktu trwają od tego czasu. Rozważmy słowa Isaaca Herzoga, prezydenta okupanta, przytoczone przez Albanese jako jeden z przykładów na zamierzone ludobójstwo: w październiku i listopadzie stwierdził on, że jego strona walczy w imieniu 'wszystkich cywilizowanych państw… i narodów' przeciwko 'barbarzyństwu, na które nie ma miejsca we współczesnym świecie' – 'wykorzeni to zło i będzie dobre dla całego regionu i świata'. Słowa te mogliby mu włożyć w usta anglosyjoniści z 1840 roku.

(...) Kiedy powstawały pierwsze kolonie syjonistyczne, w zachodniej prasie można było znaleźć podekscytowane doniesienia: 'Żydzi, którzy teraz jadą do Palestyny, zabierają ze sobą postępowego ducha stulecia, a wkrótce podróżni w tym kraju będą mogli usłyszeć gwizdek parowy i klekot maszyn, i zobaczyć wokół siebie zgiełk biznesu zamiast zwyczajowej apatii i gnuśności Orientu', National Repository radowało się w 1877 roku. Kiedy Imperium Brytyjskie zajęło Palestynę i przystąpiło do wdrażania deklaracji Balfoura, paliwem kopalnym tamtych czasów nie był już węgiel. Była nim ropa naftowa. Obiecujące złoża zlokalizowano w krajach graniczących z Zatoką Perską, a centralnym projektem przemysłowym Mandatu stał się rurociąg, który dostarczał ropę naftową aż z Iraku, przez północny Zachodni Brzeg i Galileę, do rafinerii w Hajfie. Mandatu jako takiego nie można zrozumieć nie uwzględniając zadania pogłębiania kontroli nad regionem w pogoni za ropą naftową; a Mandat wykorzystywał ropę naftową do realokacji ziemi od Palestyńczyków do Żydów. W swojej nadchodzącej książce Heat: A History, cudownie bogatej historii wysokich temperatur i paliw kopalnych na Bliskim Wschodzie, On Barak pokazuje, między innymi, jak osadnicy żydowscy wyrywali produkcję cytrusów Palestyńczykom, łącząc się z najnowocześniejszymi obwodami technologicznymi: nawadniając sady pompami zasilanymi paliwami kopalnymi, ładując owoce na ciężarówki, wysyłając je drogami do portów, rozładowując je na statki parowe na rynek europejski – to symbioza z imperium paliw kopalnych, dzięki której tubylcy mogli zostać wyciśnięci ze swej ikonicznej uprawy cytrusów. Władze Mandatu systematycznie uprzywilejowywały budowę dróg między koloniami. Infrastruktura oparta na ropie naftowej przesunęła Palestynę w kierunku osiedli na równinach przybrzeżnych i dalej, w kierunku patronów z drugiej stronie oceanu.

(...) Amerykańskie firmy naftowe wydawały się być zgodne w poglądzie, że kontrola nad złożami jest pośrednio wzmocniona poprzez posiadanie Izraela jako regionalnego sojusznika. I to właśnie wydarzyło się w latach 50. i 60., w złotym wieku porozumienia Siedmiu Sióstr [korporacji naftowych] i ropy naftowej z Zatoki Perskiej. Kiedy Stany Zjednoczone przejęły rolę głównego sponsora Izraela po 1967 r., obrona tego status quo była kwestią najwyższej wagi: w książce The Global Offensive: The United States, the Palestine Liberation Organization, and the Making of the Post-Cold War Order Paul Thomas Chamberlin opisuje, jak Stany Zjednoczone postrzegały wyzwolenie Palestyny ​​jako zagrożenie dla dominacji na całym Bliskim Wschodzie, ze wszystkimi jego bezcennymi rezerwami ropy naftowej. Z drugiej strony 'Izrael szybko udowodnił swoją wartość jako kluczowy strategiczny atut na Bliskim Wschodzie i wzorowy regionalny regionalny w Trzecim Świecie'.

(...) Wszystko to, co powinno być teraz jasne, podążało za scenariuszem opracowanym po raz pierwszy w 1840 r. Jeśli Plan Dalet był kolonialno-osadniczym scenariuszem zniszczenia Palestyny ​​od 1948 r., to poprzedzała go – i czyniła go możliwym – imperialistyczna wizja narzucenia ziemi palestyńskiej jednostki terytorialnej ​​w celu ochrony interesów rdzenia: dostępu do surowców i rynków, zapobiegania projektom wywrotowym, wyznaczenia stref buforowych i przeciwwagi dla bardziej odległych rywali. W 1840 r. chodziło o bawełnę, Muhammeda Aliego i carską Rosję. 127 lat później, gdy okupacja została zrealizowana, chodziło o ropę naftową, wyzwolenie Trzeciego Świata i Związek Radziecki. Mamy tu do czynienia z niezwykle głęboką strukturą, a nie z jednym wydarzeniem czy dwoma; narastanie i eskalacja na przestrzeni dwóch stuleci, pogorszenie i nasilenie wzorców, które rozwinęły się po raz pierwszy na początku XIX wieku – a także, nieprzypadkowo, z czasową formą globalnego ocieplenia. Bardzo szybko i pobieżnie wskazałem na trzy kolejne kluczowe momenty artykulacji. W 1917 roku i później brytyjska okupacja Palestyny ​​była częścią transformacji Bliskiego Wschodu w fundament dla kapitału kopalnego, dzięki jego zasobom ropy naftowej. W 1947 roku i później, zachodnie poparcie dla nowego państwa syjonistycznego odbywało się w kontekście pogłębiania tego porządku; w 1967 roku i później, przez jego obronę. Kroki na drodze do zniszczenia Palestyny ​​były jednocześnie krokami na drodze do zniszczenia planety Ziemi".

A. Malm, The Destruction of Palestine is the Destruction of the Earth, London and New York 2025.

Komoniści, lewicowi populiści i komunardzi: lewica antykapitalistyczna w erze oligopoli technologicznych

„Komonizm i jego koszty

Dyskurs dóbr wspólnych rozkwitał szczególnie bujnie w ruchu alterglobalistycznym, który w połowie lat 90. XX wieku wymierzył w kapitał swój pierwszy znaczący wybuch sieciowego oporu: 'cyberlewicy' (jak określił ją Wolfston), rozpowszechniającej wiadomości od Zapatystów z gór Chiapas po demonstracje zakłócające szczyty w Seattle, kwestionującej neoliberalizm zarówno w protestach ulicznych z gazem łzawiącym, jak i poprzez elektroniczne nieposłuszeństwo obywatelskie. Elastyczność dóbr wspólnych – która z definicji oznacza pewną inkluzywność – pozwoliła na swobodne mieszanie się ich artykulacji reformistycznych i rewolucyjnych.

Umieszczając ideę dóbr wspólnych w centrum swojej analizy, alterglobalizm wytworzył przestrzeń dla krytycznego myślenia w niekorzystnych warunkach naznaczonych przez upadkiem socjalizmu i wzrostem neoliberalizmu. Stworzył również, przynajmniej koncepcyjnie, a czasami praktycznie, język sojuszy między aktywistami rozwiniętego kapitalizmu, zmagającymi się z problemami pracy cyfrowej i komunikacji – teraz postrzeganymi jako dobra wspólne – a tymi spoza globalnego północnego zachodu i z enklaw rdzennych mieszkańców czwartego świata w obrębie pierwszego, którzy prowadzili konkretne walki o ziemię przeciwko trwającym procesom akumulacji pierwotnej. Idea dóbr wspólnych jako zestawu zróżnicowanych eksperymentów społecznych, które mogłyby być stopniowo i wykładniczo budowane przez samoorganizujące się i samowaloryzujące się zbiorowości, poza nużącym przedsięwzięciem wygrywania wyborów lub zniechęcającą perspektywą walki zbrojnej, wydawała się oferować wyjście z palety historycznych porażek i ślepych zaułków. Niektórzy altermondialiści, w tym niniejszy autor, pisali o 'komonizmie', definiowanym jako wyłaniający się obieg dóbr wspólnych, w którym różne typy niekomercyjnych form kooperatywnych łączą się ze sobą, aby się wzajemnie wzmacniać: dobra wspólne ekologiczne (woda, atmosfera, rybołówstwo i lasy); dobro wspólne społeczne (publiczne świadczenia na rzecz dobrobytu, zdrowia, edukacji itd.); dobra wspólne sieciowe (dostęp do środków komunikacji). Jeśli kapitalizm jawi się jako ogromne zbiorowisko towarów, to 'komonizm' oznacza namnożenie dóbr wspólnych.

A jednak myśl 'komonistyczna', taka jak moja, miała swoją cenę, prowadząc na własne teoretyczne i polityczne mielizny. Jednym z problemów było to, że wiele historycznych przykładów dóbr wspólnych – zwłaszcza tych, które istniały w feudalnej Europie – funkcjonowało jako podrzędne suplementy, a nie hegemoniczne alternatywy dla wysoce opresyjnych i wyzyskowych porządków społecznych. Niewzruszony opis pierwotnej akumulacji u Marksa uznaje zarówno brutalność feudalizmu z jego zakorzenioną arystokratyczną i monarchiczną władzą, jak i chciwość wczesnego kapitalizmu, który go zastąpił. Ale krytyczna myśl o dobrach wspólnych musiała walczyć z wrodzoną tendencją do romantyzowania dawnych dóbr wspólnych i uznać, że zbiorowa samoorganizacja może okazać się zaledwie komplementarna, a nie antytetyczna wobec opresyjnych struktur społecznych – to wniosek, który stanowi ostrzeżenie przed zakładaniem, że dobra wspólne i kapitalizm są z natury niekompatybilne ze sobą.

Oczywiście, myśl o dobrach wspólnych XXI wieku nie aspiruje do ponownego wprowadzenia przedkapitalistycznych dóbr wspólnych; wręcz przeciwnie, sięgnęła po ich przykłady po to, by znaleźć odpowiedzi na nagląco nowe i nowoczesne problemy, takie jak globalny kryzys klimatyczny lub potencjał i problemy sieci cyfrowych. Jednak historyczne przykłady dóbr wspólnych zarówno umożliwiały, jak i ograniczały wyobrażanie sobie przyszłych dóbr wspólnych. (...) zbyt często obieranie przedkapitalistycznych zbiorowości agrarnych za normatywny punktu odniesienia uniemożliwiało 'komonizmowi' sprostanie zakresowi i skali nowoczesnego państwa oraz wpisało się w trwające irytujące debaty lewicy na temat możności lub niemożności przekształcenia jego aparatu.

Platformy, okupacje i reakcja

(...) Do roku 2000 alterglobalizm napotykał coraz większe natężenie represji, z policyjnymi strzelaninami do demonstrantów w Genui i Göteborgu na czele. Jednak to, co rozbiło ruch, to 11 września i globalna wojna z terroryzmem. Atak na World Trade Center i Pentagon oraz późniejsze inwazje na Afganistan i Irak, ostudziły opór, zdominowały dyskurs polityczny, wciągnęły energię aktywistów w nieudane mobilizacje pokojowe i wytworzyły ogromny wir przemocy, w którym zniknęła obietnica, że ​​'inny świat jest możliwy'. Działania na rzecz dóbr wspólnych trwały nadal, ale ruch, który je proklamował, rozpadł się; minęła dekada, zanim porównywalna fala buntu społecznego przetoczyła się przez planetarny kapitalizm. Do tego czasu cyfrowy kapitał uległ już przeobrażeniu.

Libertariańska kultura dot-com, która rozwijała się równolegle, a czasami krzyżowała się z altermondialistycznym 'dot-komonizmem' również dobiegła końca w 2001 r., a jej bańka finansowa pękła w powodzi czerwonego atramentu. Kiedy kapitał cyfrowy w końcu odrodził się, przybrał świeże wcielenie, zdominowane przez gigantyczne oligopole mediów społecznościowych, wyszukiwarek i sieci telefonii komórkowej: Google, Facebook, Apple, Amazon, Microsoft. Ustanawiając nowe formy 'kapitalizmu platformowego' (Srnicek), przedsiębiorstwa te wyciągnęły wnioski zarówno z niepowodzeń dot-comów, jak i z radykalnych praktyk zainicjowanych przez komunikacyjne dobra wspólne. Promowały bezpłatne usługi, wspierały treści generowane przez samych użytkowników, klasyfikowały i rekomendowały pozycje zgodnie z osobistymi preferencjami, włączały oprogramowanie typu open source i wdrażały retorykę uczestnictwa i zakłóceń, aby wytworzyć pseudowspólne formy pozornie komunalnego cyfryzmu. W praktyce były one całkowicie powiązane z reklamą, sprzedażą towarów i gromadzeniem dużych ilości danych. W ten sposób dały one wczesny przykład dynamiki, którą później przeanalizował George Caffentzis: 'prokapitalistycznych', a nie 'antykapitalistycznych' dóbr wspólnych, dostarczających 'Planu B'  dla neoliberalizmu.

Rozwój tych platform jest powszechnie celebrowany jako osiągnięcie natchnionych właścicieli, takich jak Brin i Page, Zuckerberg, Jobs, Gates, Bezos lub, przy zastosowaniu nieco szerszej optyki społecznej, innowacyjnej mocy rynku. Jednak ich wzrost byłby nie do pomyślenia bez polityki i praktyk państwa amerykańskiego, które w swoim splocie działań i zaniechań stworzyły warunki możliwości dla nowych oligopoli. Te warunki wstępne, stopniowo wprowadzane od czasu prywatyzacji szkieletu Internetu w latach 90. i późniejszego przyjaznego handlowi ustawodawstwa 'autostrady informacyjnej', obejmowały wyrzeczenie się przez państwo jakiejkolwiek roli w rozwijaniu wyszukiwarek lub form mediów społecznościowych jako narzędzi informacyjnych sektora publicznego. Obejmowało to również rezygnację państwa ze wszystkich znaczących prób powstrzymania nasilających się koncentracji kapitału; wdrożenie reżimu własności intelektualnej, który usankcjonował i przyspieszył transfer kluczowych innowacji technologicznych z uniwersytetów do sektora prywatnego; politykę fiskalną, która umożliwiła takim firmom jak Google, Amazon i Apple systematyczne unikanie płacenia podatków; paradygmat regulacyjny, który chronił kapitał cyfrowy przed odpowiedzialnością za nękanie online i mowę nienawiści oraz inne formy toksyczności, jednocześnie minimalizując możliwości jego nadzoru i  zezwalając mu na gromadzenie danych. W tym ostatnim względzie państwo amerykańskie nie tylko zezwoliło na pojawienie się kompleksowego gromadzenia danych korporacyjnych, ale, jak ujawniła działalność Edwarda Snowdena dotycząca programu PRISM Agencji Bezpieczeństwa Narodowego, zrekrutowało kapitał platformowy jako współpracownika w swoich systemach nadzoru po 11 września. Proces ten obejmował transfer technologii opracowanej przez służby wywiadowcze do korporacji cyfrowych, odnawiając i konsolidując tym samym kompleks militarno-przemysłowy, który leżał u samych początków Doliny Krzemowej, obecnie zaktualizowany na potrzeby epoki sieciowej.

Należący do korporacji, wspierany przez państwo, oligopolistyczny kapitalizm platformowy odegrać miał ważną rolę w kolejnym kryzysie kapitału. Krach na Wall Street w latach 2007–2008 i późniejsza recesja gospodarcza wydawały się dokładnie tym kryzysem, na który czekali komoniści. Kiedy w 2010 roku protesty przeciwko oszczędnościom, nierównościom, prekarności i kleptokracji zaczęły odbijać się echem po całej planecie – w dużej mierze jako okupacje typu 'zajmij plac' od Kairu po Kijów – ważna rola odgrywana przez sieci internetowe i telefonię komórkową w ich organizacji zdawała się spełniać oczekiwania komunikacyjnych dóbr wspólnych. Jednak zależność tych mobilizacji od platform korporacyjnych przynosiła tak zwanym facebookowym (czy też youtube'owym i twitterowym) rewolucjom pyrrusowe zwycięstwa. Aktywistyczne zastosowanie platform mediów społecznościowych umożliwiło szybkie, ale często chaotyczne i politycznie niespójne mobilizacje; dało okupantom widoczność, ale zawsze podatną na zalanie przez Kardashianki i koty LOL; podtrzymywało codzienną organizację okupacji, ale także (jak stało się to oczywiste w toku późniejszych cyberataków) poddawało uczestników nadzorowi. Podejmowano próby stworzenia witryn i narzędzi aktywistycznych, które unikałyby tych problemów, ale zasięgi sieciowe oligopolistów mediów społecznościowych zmarginalizowały te instrumenty. W miarę trwania cyklu okupacji agencje bezpieczeństwa państwa, zamiast próbować wyłączać Internet, tolerowały lub nawet zachęcały do ​​jego używania, aby lepiej monitorować użytkowników, czyniąc z platform korporacyjnych cyfrową pułapką na myszy.

Potem nadeszło coś gorszego. Gdy 'facebookowe rewolucje' wygasły, zastąpiła je fala ruchów skrajnie prawicowych, reartykułujących kryzys gospodarczy kapitalizmu za pomocą rasizmu, mizoginii i etnonacjonalizmu. Ruchy te okazały się równie lub bardziej sprawne niż altermondialiści lub ruchy Occupy w tworzeniu alternatywnych sieci, łącząc je zarówno z głównymi mediami, jak i cyfrowymi centrami, rozpowszechniając zaraźliwe memy do starannie dobranych odbiorców. Przedsięwzięcia te były hojnie wspierane przez sponsorów-miliarderów, takich jak Mercers i bracia Koch, a zatem były w stanie w pełni wykorzystać rozwinięte militarnie technologie uczenia maszynowego i przetwarzania dużych zbiorów danych, aby w pełni wykorzystać zliberalizowane lub nigdy nieuregulowane środowisko cyfrowe. Ich zdolności zostały wykorzystane przez Steve'a Bannona do quasi-leninowskiej strategii przejęcia państwa, która w 2016 r. umieściła Trumpa na czele najpotężniejszego państwa kapitalistycznego na Ziemi, a dopełnieniem tego było objęcie przez Borisa Johnsona stanowiska premiera Wielkiej Brytanii w 2019 r. w wyniku kampanii Brexitowej. Sieci korporacyjne, których powstanie zależało od władzy państwowej, stały się środkiem przejęcia tej władzy.

Ani niepowodzeń ruchów Occupy, ani sukcesu późniejszych faszyzmów, neofaszyzmów i prawicowych populizmów nie można przypisać wyłącznie, ani nawet głównie, sieciom cyfrowym. Jednak fakt, że kapitał przetrwał swój największy kryzys od lat 30. XX wieku pomimo dostępności wysoce uspołecznionych sieci cyfrowych, wydaje się przeczyć pewnikom dotyczącym postępowych rezultaatów cyfryzacji, wieszczonych przez autorów takich jak Bauwens i Ramos. Cyfrowe dobra wspólne zostały rzeczywiście wchłonięte przez platformy korporacyjne i być może jest to nieodwracalne. Można powiedzieć, że są to pseudo-dobra wspólne czy też perwersyjne dobra wspólne, ale nie anuluje to problemu. Uogólnienie zdolności sieciowych do produkcji treści, a także ich odbioru i rozpowszechniania wiadomości w masowych globalnych konwersacjach w czasie rzeczywistym zostało zrealizowane w sposób, który nie tylko nie przyniósł emancypacyjnych rezultatów politycznych, na które liczyło wielu lewicowców. Poza tym, takie zdolności stały się narzędziem dla najbardziej reakcyjnych i atawistycznych sektorów kapitału, aby uzyskać kontrolę nad niektórymi z najpotężniejszych państw na świecie. Nic więc dziwnego, że odpowiedzi na tę katastrofę ze strony lewicy po krachu rewidują lub odrzucają dziedzictwo myśli komonistycznej.

Lewicowy populizm i postkapitalizm

Gdy fala okupacji opadła, niektórzy aktywiści zboczyli 'z ulic w stronę państwa', z ochotą przechodząc od horyzontalnych zgromadzeń do wertykalizmu podporządkowanego wyborom. Partie i frakcje partyjne, które wygenerowali, obejmowały hiszpańską Podemos, włoski Ruch Pięciu Gwiazd, francuską Francję Nieuległą, a w Wielkiej Brytanii Partię Pracy Jeremy’ego Corbyna. Można do tego dodać niemiecką Die Linke, choć była ona utworzona wcześniej. W USA Bernie Sanders i Alexandria Ocasio-Cortez odziedziczyli energię Occupy Wall Street w Partii Demokratycznej; w Kanadzie Québec Solidaire stoi w takiej samej relacji do Maple Spring. Niektóre z tych ugrupowań same określają się jako 'socjalistyczne' lub 'demokratyczno-socjalistyczne'; inne jednak musiały odróżnić się od starszych formacji socjalistycznych lub socjaldemokratycznych. Tak więc, choćby z braku lepszego określenia, będę mówić o 'lewicowych populizmach' (Mouffe), co oznacza partie wyborcze, które twierdzą, że reprezentują ludzi przeciwko wrogim, obcym interesom – interesom, które w prawicowych populizmach reprezentują liberalne elity lub zagraniczni migranci, w lewicowych populizmach utożsamiane są z korporacyjnymi oligarchiami.

Jedną z cech tych formacji był sposób, w jaki uczestnicy zastosowali umiejętności organizowania się online, nabyte w ruchach Occupy, do polityki wyborczej, tworząc 'partię cyfrową'. Inną był sposób, w jaki lewicowe populizmy, płynące na fali powszechnego 'techlashu' przeciwko cyfrowej manipulacji wyborczej, państwowemu nadzorowi, mowie nienawiści, naruszeniom prywatności i warunkom pracy w 'gig economy', zaproponowały programy polityczne dla reformy lub nawet zastąpienia kapitalizmu platformowego. Te programy mają wiele wątków: apele o regulację wypowiedzi i prywatności, propozycje antymonopolistyczne, alternatywne modele własności i inicjatywy na rzecz transformacji technologicznej w stronę 'postkapitalizmu'. Zbiorczo wysuwają one potencjalnie nowy 'paradygmat polityki' dla zarządzania kapitalizmem platformowym.

Niektóre aspekty tych programów, takie jak apele o regulację wypowiedzi w Internecie, stały się w ciągu kilku lat konwencjonalne, ponieważ partie centrowe i konserwatywne również odpowiadają na powszechną niechęć wobec Doliny Krzemowej. Nawet idea rozbicia cyfrowych trustów– Google, Facebooka i innych gigantów – która wcześniej wydawała się nie do pomyślenia, nagle stała się strawna, tak że propozycje Elizabeth Warren idące w tym kierunku rozwijały się jednocześnie z dochodzeniami prowadzonymi przez Departament Sprawiedliwości administracji Trumpa w sprawie praktyk antykonkurencyjnych. UE regularnie nakłada teraz grzywny na amerykańskich gigantów cyfrowych za naruszenia prywatności i praktyki antykonkurencyjne, nawet jeśli tylko na kwoty nieznaczące w stosunku do bogactwa karanych. Jakkolwiek dramatyczna jest ta nagła krytyka potęgi big techów, nie należy przeceniać jej radykalizmu. Prawo antymonopolowe nie jest antykapitalistyczne; raczej ma ono na celu utrzymanie tak zwanego wolnego rynku, wbrew jego autodestrukcyjnym tendencjom. Rozpad regulowanego monopolu telekomunikacyjnego AT&T jest czasami postrzegany jako akt założycielski neoliberalizmu.

Tam, gdzie lewicowe polityki populistyczne okazują się odważniejsze i gdzie ich związek z myślą komonistyczną jest najbardziej widoczny, promują one 'alternatywne koncepcje własności' wobec platform cyfrowych. Obejmuje to nowe formy nacjonalizacji, w tym wersje Facebooka dla sektora publicznego, wsparcie dla spółdzielni platformowych, programy kontroli miejskiej nad 'smart city' i plany publicznego zastosowania oprogramowania i sieci typu open source. Wszystkie te działania są często powiązane z apelami o ustawy o prawach pracowników cyfrowych i powiązane reformy świata lub planami, które zakładają przekazywanie pracownikom udziałów własnościowych w firmach, w których pracują.

Niektórzy lewicowi populiści idą dalej. Grupa myślicieli luźno związana z brytyjską Partią Pracy – Nick Srnicek i Alex Williams, Paul Mason i Aaron Bastani – twierdzi, że szybki rozwój gospodarki high-tech otwiera drogę do społeczeństwa 'postkapitalistycznego'. Preferowaną drogą jest automatyzacja sztucznej inteligencji (AI), eliminująca potrzebę pracy najemnej, która zostałaby zastąpiona powszechnym dochodem podstawowym (UBI) lub szeregiem powszechnych usług podstawowych (UBS): 'AI plus UBI/UBS' stało się czymś w rodzaju mantry dla lewicowych populizmów. Do tego często dodaje się pomysł, że zdigitalizowana gospodarka może, przy odpowiednim dostosowaniu praw własności intelektualnej, udostępniać coraz więcej darmowych dóbr i usług, ponieważ natychmiastowa reprodukcja dóbr cyfrowych zmniejsza koszty krańcowe do zera, a swobodnie dostępne dobra obejmować będą narzędzia do planowania wspólnotowego i komunalnego.

Lewicowy populizm przedstawia zatem amalgamat pomysłów na to, jak zmienić kapitalizm platformowy, niektóre z nich są skromne i coraz bardziej 'mainstreamowe', inne bardziej ambitne. Programy te odnoszą się do wezwania Murdocka do zwolenników dóbr wspólnych, aby zaangażowali się w kwestie dotyczące władzy państwowej, własności publicznej i regulacji. Rzeczywiście, uderzającą cechą lewicowego populizmu jest to, jak często ochoczo przyjmuje język dóbr wspólnych i uwspólniania. Jednak tym, co odróżnia go od altermondialistycznego 'komonizmu' i jego kontynuacji, takich jak w wydaniu Bauwensa i Ramosa, jest nowe ujęcie uwspólniania jako procesu kierowanego przez państwo. Milburn i Russell opowiadają się za odzyskaniem neoliberalnych partnerstw 'publiczno-prywatnych' poprzez tworzenie 'partnerstw publiczno-wspólnotowych'; zwolennicy zarządzania miejskiego 'smart city' wzywają do rozwijania 'City Data Commons'; Paul Mason mówi o potrzebie stworzenia przez państwo ram, w których 'przyjęte terminy, takie jak dobra wspólne i peer-production mogłyby być faktycznie realizowane'.

Biorąc pod uwagę liczne niepowodzenia ruchów horyzontalnych w ciągu ostatniej dekady, istnieją mocne przesłanki, że takie podejście świadczy o dojrzewającym realistycznym lewicowym myśleniu o sieciach. Jednak niesie ono ze sobą własne problemy. Jak dotąd żaden lewicowy populizm nie osiągnął zwycięstwa wyborczego, a losy jego partii i kandydatów gwałtownie się ważą. Co więcej, jak zauważa Broder, gdyby Corbyn lub Sanders wygrali wybory, ich trudności 'dopiero by się zaczęły' – punkt, którego ich najbardziej świadomi zwolennicy (do których należy Broder) są bardzo świadomi. Istnieje 'ponury bilans dokonań' rzekomo socjalistycznych rządów, które zamiast reformować lub znosić kapitalizm, same zostały przezeń 'zreformowane', aby stać się 'zwykłymi administratorami istniejącego systemu' (Broder). Powody, dla których tak się działo, były przedmiotem dziesięcioleci marksistowskiej debaty, toczonej od czasów Lenina, Luksemburg i Bernsteina do czasów Poulantzasa i Milibanda. Wyjaśnienia często formułowano w kategoriach klasowego pochodzenia polityków i urzędników państwowych, ale mocniejsze wyjaśnienie ma charakter strukturalne. W kapitalizmie dochody państwa zależą od kapitału narodowego. Uzyskiwanie ciągłej rentowność kapitału jest zatem 'imperatywem' dla rządów. Bez tego 'samo państwo by upadło' (Bolton i Pitt). Świadczy to o głębokiej sprzeczności w samym sercu programów wyborczych, mających na celu potajemne wprowadzanie polityk postkapitalistycznych do liberalnych demokracji kapitalistycznych.

Rzeczywiście, można argumentować, że większość lewicowych populizmów, jeszcze nawet przed wyborami, koncepcyjnie zawarła głębokie, wyprzedzające kompromisy z kapitalizmem. Zakładają one i opowiadają się za uspołecznianiem nowoczesności wysokich technologii. Lewicowe 'akceleracjonistyczne' idee społeczeństwa postpracy opartego na AI i UBI mogłyby być czynnikiem umożliwiającym rozwój kapitalistycznej AI na dużą skalę, zamiast stanowić dla niej alternatywę. I chociaż te polityki określane są jako 'postkapitalistyczne', to czasami są one niemal jednym tchem propagowane zarówno jako wiodące 'poza rynek', jak i jako sposób, w jaki kapitalizm może 'uciec' od stagnacji gospodarczej. Pomysł, że emancypacja społeczna jest tożsama z postępem wysokoproduktywnego, stechnologizowanego, usieciowionego społeczeństwa, jest dokładnie tym, co jest podważa dziś widmo globalnego kryzysu klimatycznego i innych kryzysów ekologicznych, a także krytyka ekstraktywizmu i niskokosztowej mikropracy formułowana z globalnego Południa. Zasadnicze pytanie dotyczy tego, w jakim stopniu inicjatywy polityczne na rzecz 'socjalizmu z iPadem' (używając określenia Johna McDonnella, kanclerza skarbu w gabinecie cieni Corbyna) są przystające do skali dzisiejszego kryzysu planetarnego. Lewicowo-populistyczna polityka tworzenia dóbr wspólnych przez państwo mogłaby zatem wywołać nowe fazy intensywnej walki społecznej o zakres i głębokość takiej oficjalnie nakazanej wspólności. Aby wyobrazić sobie miejsce sieci cyfrowych w takich konfliktach, powinniśmy zwrócić się ku innej linii analizy.

Komuny, zamieszki, hackowanie

Omawiając rezultaty działań ruchów 'okupacyjnych', Joshua Clover sugeruje, że zawierały one dwa niekompatybilne ze sobą aspekty: reformizm, postulujący zmiany w ramach liberalnej demokracji kapitalistycznej, oraz odmowę, odrzucającą jej podstawowe struktury. Napięcie między tymi dwiema opcjami często koncentrowało się na tym, czy stawiać 'żądania' (co, jak twierdzili niektórzy, oznaczało oczekiwanie, że system jest zdolny do sensownej odpowiedzi). Po tym, jak place opustoszały, to 'pęknięcie' dało o sobie znać w różnych ruchach. Lewicowy populizm ucieleśnia element reformistyczny. Zwykła odmowa, jak twierdzi Clover, przeistacza się w zamieszki.

Clover pisze z perspektywy teorii pkreślanej jako 'komunizacja'. 'Komunizacja' ma wspólne korzenie z 'uwspólnianiem', ale określa inną politykę. Dokładna definicja jest trudna, ponieważ termin ten obejmuje kilka, czasami przeciwstawnych sobie tendencji. Ponadto jest ezoteryczny; liczba zadeklarowanych 'komunizatorów' jest prawdopodobnie niewielka. Jednak idee, które rozpowszechniają, rezonują z zamieszki dziejącymi się w trakcie krachu i recesji i po nich. Komunizacja chwyta coś z 'ducha epoki', w sposób, w jaki dobra wspólne być może już tego nie czynią. Komunizacja nabrała rozpędu w często bagatelizowanych bitwach, blokadach i zamieszkach, które w wielu częściach świata towarzyszyły ruchom okupacyjnym. Ale sceny, które przywołuje dzisiaj, to trwające miesiącami zamieszki z udziałem Żółtych Kamizelek w Paryżu i miastach całej Francji, protesty przeciwko ekstradycji w Hongkongu, masowe rebelie w San Juan, stolicy Portoryko, i powtarzających się konfliktów przy ogrodzeniach i obozach internowania zamykających granice USA i Europy przed migrantami. To wszystkie te konflikty, w których sieci cyfrowe występują przede wszystkim jako broń używana tak przez siły bezpieczeństwa, jak i protestujących.

Jeśli punktem odniesienia dla dóbr wspólnych jest przedkapitalistyczne współdzielenie ziemi, to dla komunizatorów są to samorzutnie zorganizowane powstania społeczności przeciwko państwu i kapitałowi, z Komuną Paryską z 1871 r. jako prototypem. Ale teoria komunizacji i myślenie o dobrach wspólnych mają ze sobą punkt styczny: są nim zamieszki wymierzone w grodzenia. Nie dawne zwyczaje współdzielenia ziemi, ale wybuchy przemocy wymierzone w wywłaszczenie wzbudzają zainteresowanie antykapitalistycznych komunizatorów. Rzeczywiście, Clover proponuje ambitne przemyślenie form oporu społecznego. Zamieszki, charakterystyczne dla protestów ludowych w kapitalizmie handlowym i agrarnym, miały być jedynie tymczasowo zdystansowane przez strajki fabryczne w kapitalizmie przemysłowym, by następnie zostać wyparte, w regionach kapitalizmu postindustrialnego zdominowanego przez logistykę, komunikację i usługi, przez nowe formy buntu miejskiego, okupacji i blokad: zamieszki, zamieszki i jeszcze raz zamieszki. Dziś Clover pisze: 'Zamieszki nie tylko powracają do przeobrażonego świata, ale przeobrażają się same... zamieszki po zamieszkach zaczynają się teraz nie w spichlerzu, ale na komisariacie policji, dosłownie lub w przenośni... Coraz częściej współczesne zamieszki obierają za swojego bezpośredniego przeciwnika państwo, a nie gospodarkę'.

Dla teoretyków komunizacji twierdzenia o kapitale jako postępowym porządku, który poprzez uspołecznienie środków produkcji nieświadomie zwiastuje pojawienie się lepszego świata, wygasły wraz z końcem 'trzydziestu wspaniałych lat' powojennego boomu. To, co ujawniło się w krachu finansowym w latach 2007–2008, to rozkładający się kapitalizm, nieustannie dezintegrujący swoją klasę robotniczą pod rozmaitymi formami prekarnej pracy i nadwyżki ludnościowej. Jest to porządek, którego jedynym bodźcem do społecznej transformacji jest skrajność jego negatywności. W artykule Fire to the Commons Evan Calder Williams sugeruje, że w 'materialnej wspólnocie kapitału' (termin pochodzący od heterodoksyjnego teoretyka marksistowskiego Jacques’a Cammette’a, często używany przez komunizatorów) wszyscy jej mieszkańcy mają wspólną cechę, jaką jest podporządkowanie pieniądzom. Jedyną jednoczącą zasadą jest, paradoksalnie, podział na podstawie bogactwa, który segreguje ludzi na konkurencyjne klasy i frakcje klasowe. To, co alterglobalizm celebrował jako 'dobra wspólne', w rzeczywistości stanowi jedynie marginalne domeny życia społecznego, które kapitał 'trzyma w rezerwie', powracając do nich, wedle uznania, by wygrzebać z nich niewykorzystane zasoby lub aktywnie wspierać strefy eksperymentalne (komputery peer-to-peer z pewnością byłyby tego przykładem), które przynoszą innowacje finalnie konwertowane na strumienie przychodów.

Jeśli chodzi o cyfryzację, myśl komunizatorów nie odwołuje się do wyzwalających mocy oprogramowania open source lub fablabów. Zamiast tego koncentruje się na 'ofensywie cybernetycznej' (Tiqqun) rozpętanej przez kapitał przeciwko swoim populacjom - ofensywie, której front wyznaczają operacje wojskowe i policyjne, ale która swoimi głębszymi wymiarami obejmuje wykorzystanie zaawansowanej automatyzacji w celu dezintegracji władzy pracowniczej i kontroli społecznej poprzez wszechobecny nadzór. Teoria komunizacji jest sceptyczna wobec idei 'rekonfiguracji' systemów rozwijanych przez kapitał. Nie wyklucza to subwersywnego wykorzystania technologii cyfrowych, ale jedynie jako będących pod ręką natychmiastowych instrumentów wywołania 'niewidzialnej rewolty' (Tiqqun), do wykorzystania w hakowaniu i sabotażu, koordynacji taktycznej, nadającej ruchom nieprzejrzystość, niespodziewaność i nieprzewidywalność.

Aby nadać nieco konkretom tym surowym teoretycznym tezom, możemy rozważyć niezwykłą książkę Phila Neela Hinterlands: America’s New Landscape of Class and Conflict (2018), naukowe opracowanie geografii politycznej USA z początków XXI wieku, które jest również żywą, na poły biograficzną relacją autora ze spotkań z ruchami powstańczymi i zaangażowania w nie. Podróżuje on z wiejskiego zachodu USA, pełnego patriotycznych milicji toczących wojny lądowe z rządem USA, do aresztu za działalność w ruchu Occupy Seattle, po którym następuje odsiadka po wyroku więzienia, w trakcie której zajmuje się on opracowywaniem danych (studium przypadku degradacji pracy), praca w magazynie w strefach logistycznych na przedmieściach, wyprawa do Ferguson w celu wspierania powstania wywołanego przez Black Lives Matter, a podczas wycieczki do Chin bierze on udział w Ruchu Parasolek (poprzedniku dzisiejszych masowych powstań młodzieży w Hongkongu).

To opowieść wyzbyta jakiegokolwiek teleologicznego marszu ku emancypacji. Opowiada ona o serii zmagań między władzami korporacyjnymi i państwowymi oraz żywiołowymi ruchami eksplodującymi pod wpływem społecznego poniżenia i zubożenia. W tym krajobrazie amerykańskie podręczniki kontrrewolucji dotyczące 'konkurencyjnej kontroli' w spornych przestrzeniach wiejskich i podmiejskich stanowią równie dobry lub lepszy przewodnik niż lektura Marksa. Ultrasi kadr protestujących, zdolni do konfrontacji z policją i paramilitarnymi siłami bezpieczeństwa, odgrywają tu kluczową rolę; Neel uważa je za ziemski odpowiednik grup hakerskich, które w Egipcie w 2011 r. umożliwiły rebeliantom obejście blokady Internetu. Na ulicach Kairu i Ferguson telefony komórkowe mogą być niezbędne do koordynacji zamieszek, ale nie ma tam komunikacyjnych dóbr wspólnych - jest tylko cyberwojna.

Słabością teorii komunizacji jest jej krótkoterminowa spontaniczność. Chociaż wiele z jej wykładni przedstawia imponujące, szczegółowe historyczne periodyzacje zmieniających się wzorców wyzysku kapitalistycznego, to jeśli chodzi o teraźniejszość, komunizacja ogranicza się do natychmiastowego wybuchu niezadowolenia. Jej stanowcze odrzucenie 'programizmu' rygorystycznie nakazuje odstępować od snucia planów przyszłości, takich jak te oferowane przez komonizm i lewicowy populizm. Dostarcza ona niewiele wyjaśnień na temat tego, jak mogłaby działać współczesna komuna. Uznaje, że mogą mieć miejsce reakcyjne zamieszki (weźmy przykład Charlottesville) i że współczesne erupcje są pełne sprzeczności (weźmy Majdan albo Żółte Kamizelki), ale mimo to nadal stawia na wybuchową moc tkwiącą w takich wydarzeniach, aby rozbić kapitalizm. Skłania się ku ponuremu radykalnemu romantyzmowi.

Jednak ta celowo ograniczona perspektywa jest być może również siłą teorii komunizacji. Dostrzega ona niestabilny proces powolnego, brzydkiego rozkładu zaawansowanego kapitału, widząc w nim wzrost siły skrajnej prawicy, narastający chaos klimatyczny, niezadowalające ożywienie gospodarcze, obawy przed wojną oraz fragmentaryczne, pogubione i nieuporządkowane akty oporu - wszystko to zmieszane jest ze sobą w złożonym, nieprzewidywalnym gulaszu. Podkreśla znaczenie nieoczekiwanych i problematycznych wybuchów niepokojów i sugeruje, że ich wyniki, zamiast być zagwarantowane przez jakąkolwiek nieuniknioną logikę historii, mają w sobie element losowy i warunkowy: że przyszłość wykuwa się w walkach, w których oślepianie systemów nadzoru lub obchodzenie przerw w dostępie do Internetu ma większe znaczenie niż wzniosłe wizje 'w pełni zautomatyzowanego luksusowego komunizmu' lub proliferacji sieci peer-to-peer. I być może jest to stanowisko lepiej ugruntowane niż te zależne od długofalowych perspektyw postępu technologicznego, który miałby wieść do postkapitalizmu, czy też cyfrowego powrotu do odzyskiwanych dóbr wspólnych.

Konkluzja: profil czwarty

'To, co wspólne' jest, jako termin określający podstawy solidarności gatunkowej, czymś niezbędnym i w istocie definitywnym dla każdej polityki, która rości sobie prawo do ludzkiej emancypacji. Ale trudno powiedzieć, w jakim stopniu do obrania takiej polityki użyteczna jest pamięć o historycznych 'dobrach wspólnych' – to znaczy, o zbiorowościach agrarnych, które istniały przed pierwotną akumulacją. Ponieważ pomiędzy przedkapitalistycznymi dobrami wspólnymi a wszelkimi przyszłymi 'dobrami wspólnymi, które nadchodzą', leży nowoczesne państwo i jego rozległa terytorializacja reprodukcji społecznej. Przekroczenie tego terytorium, mając na uwadze losy socjalizmu państwowego, okazało się trudne dla antykapitalizmu XXI wieku.

Alterglobalizm, przypominając o historycznych dóbr wspólnych, często wykorzystywał pamięć o nich, aby zasugerować, że państwo można obejść, ominąć i podważyć z zewnątrz, poprzez oddolne eksperymenty i innowacje społeczne lub poprzez pomysłowość tkwiącą w wielościowym 'intelekcie powszechnym'. Ta tendencja była szczególnie silna w myśleniu o komunikacyjnych dobrach wspólnych. Rola hakerów w początkach sieci cyfrowych zachęcała do zawierzenia generatywnym zdolnościom oddolnej sile inwencji. W tym punkcie alterglobalistyczny aktywizm medialny znalazł pewien punkt wspólny z wczesną kulturą cyfrowych start-upów lub przynajmniej z transgresyjnym obrazem siebie, które kultura ta kultywowała.

Jednak ostatnie trzy dekady były świadkiem kształtowania sieci cyfrowych przez politykę państwową, która umożliwiła wzrost oligopolistycznego kapitalizmu platformowego i wygenerowała 'prokapitalistyczne' cyfrowe dobra wspólne. Były one również świadkiem wykorzystania tych platform przez skrajną prawicę jako narzędzia do przejmowania władzy państwowej. Ta podwójna katastrofa zawiodła 'komonistyczne' oczekiwania. Idea 'komunikacyjnych dóbr wspólnych', która stanowiła punkt odniesienia dla tak wielu radykalnych badań nad mediami i nadal inspiruje bieżące prace, jest zatem dziś kwestionowana przez nowe linie myślenia i działania. Obejmują one zarówno programy cyfrowego postkapitalizmu realizowane poprzez strategię przejęcie państwa przez lewicowe, populistyczne partie wyborcze, jak i - czasami zmierzające w zupełnie innym kierunku - nurty ulicznego oporu komunizującego przeciwko cybernetycznemu projektu kapitalizmu. Opcje te nie tylko zasadniczo rewidują lub całkowicie odrzucają 'komonistyczne' podejścia do cyfryzacji, ale często okazują się również mocno sprzeczne ze sobą.

W obliczu tego potrójnego podziału na komonizm, populizm i komunizację można sobie wyobrazić różne spekulatywne permutacje polityczne. Obejmują one marginalizację i tłumienie wszystkich trzech nurtów przez rosnący autorytarny kapitalizm i jego cyfrowo wzmocnione państwo; albo rozpad lewicowych partii populistycznych po serii porażek wyborczych (takich jak ta, którą Partia Pracy Corbyna poniosła pod koniec 2019 r.), katalizujący odrodzenie się ruchów horyzontalnych łączących komonistyczną inwencję i komunizującą bojowość; albo zwycięstwa wyborcze lewicowych populistów, które będą następnie atakowane z prawej strony, podżegając do komunizatorskiej rebelii, która zradykalizuje reformy w kierunku tworzenia głębszych rodzajów dóbr wspólnych; czy też zwycięstwa wyborcze lewicowych populistów, po których następować będą kompromisy z kapitałem, które rozniecą wybuchy komunizującej rebelii, przy czym sponsorowani przez państwo komoniści będą podzieleni; albo jeszcze bardziej apokaliptyczne scenariusze zrodzone z presji katastrofy klimatycznej, międzynarodowych działań wojennych i otwartych lub uśpionych wojen domowych. Biorąc pod uwagę te liczne możliwe koniugacje i pogłębiający się poziom wstrząsów społecznych, który ujawniły niedawne powstania miejskie w Hong Kongu, Santiago, Quito, Teheranie, Bagdadzie i innych miastach na całym świecie, można zakończyć jedynie wprowadzeniem do tryptyku komonistów, populistów i komunardów czwartej postaci, jak dotąd wyraźnie nieobecnej: figury 'komunistycznego' agitatora, zaczerpniętej od Marksa i Engelsa, w przypadku którego częścią jego pracy komunikacyjnej w walce antykapitalistycznej jest działanie 'wszędzie na rzecz łączności i porozumienia' całego ruchu, co jest pracą pilnie potrzebną od zaraz".

N. Dyer-Witherford, The state of the commons: commoners, populists and communards, "Popular Communication: The International Journal of Media and Culture", 2020.