The Lumpen-Philosopher and his lumpen-classes
"It was to be expected that the proletariat, caught between the old and the new, the not yet dead and the not yet born, could not measure up to its task in this matter. It was still too weak to play its role; it could only display its interest alongside the interest of the bourgeoisie in February 1848, and then carry out its funereal “solo” in June. The problem came from the class still bearing the force of revolution, the bourgeoisie. The troubling event of 1848 was the absolute incapacity of the bourgeoisie in power to accomplish the business of the bourgeoisie in power. This conquering class, unleashing the forces of modern industry and its demystifying political and ideological enchantments, gives way to a seducer who is not even a proper sorcerer. It abandons its power without putting up a fight to a swindler, a leader of a society of parasites, a boor whose representative capacity derives, aside from the pickpockets surrounding him, solely from the backwardness of old peasant France.
There is a materialist explanation for this turn of events, of course, which is fear. At the June barricades the bourgeoisie saw too closely the visage of its own death. It saw that the “pure” form of its political domination was unleashing class struggle in all its nakedness and clearing the ground for the final confrontation. It was afraid of a victory presaging its own death. It realized that its own self-interest dictated that it “should be delivered from the danger of its own rule.” To preserve intact its social power, it entrusted its political power to a supposedly imbecilic figurehead. But Louis Bonaparte caught the bourgeoisie in a trap and forced it to abdicate the reality of power, of which it wanted to grant him merely the appearance, and in return he gave the bourgeoisie a propitious order to its affairs. In short, the bourgeoisie simply sacrificed its political interest for its social interest.
But this explanation only pushes the problem further back. Prudence is a materialist virtue, to be sure, but for a dialectical agent of history it is a declaration of bankruptcy. Can we still apply the name 'class' to a grouping of political interests that trembles at the idea of exercising its political role in the class struggle, and thinks it possible to entrust that role to the first adventurer who comes along? The bourgeoisie of the Manifesto was something else: a radical class obliged to carry out to the end its historical task of exercising fully its power of production and destruction. Here, on the other hand, we see it shrinking back when it is still at the beginning of its task. Anyone could understand that a class at the end of its course might grasp fearfully at any means to ensure its own survival. But the industrial bourgeoisie is still not in power in France: 'The industrial bourgeoisie can only rule where modern industry shapes all property relations in conformity with itself, and industry can only win this power when it has conquered the world market.' Protectionist France is still far away from that.
Thus the bourgeoisie is behaving like a senile class before having attained its maturity. It is recoiling not only from the exercise of its political domination but also from its own business, the development of productive forces: 'The proceedings on the Paris-Avignon rail line, which began in the winter of 1850, were still not ready to be concluded on December 2, 1851.' The conquering class seems to be decomposing between the backwardness of its past and the fear of its future.
So the tale of the demystifier mystified is not simply that of 'the sprinkler sprinkled' [l’arroseur arrosé]. It displays rather the inconsequence and inconsistency of classes as such. The triumph of the most grotesque individuality—the reign of a pure proper name in the hour of the universal bourgeoisie and the world market—is not simply a prank of history. It is rather the limit of a process of decomposition attacking every class at the point which should be that of its exemplary manifestation. At this point each class appears to be doubled, decomposed by its own caricature or, more precisely, its lumpen.
The Triumph of the Lumpen
This decomposition that doubles every class has generally been recognized only in the description of the lumpenproletariat: the 'passively rotting mass' of 'the lowest layers of old society'. according to the Manifesto; 'the breeding ground for thieves and criminals of all sorts, living off the garbage of society', according to The Class Struggles in France, which adds that this subproletariat provided the troops for the Mobile Guard in June 1848 that would put down the insurrection of the true proletariat.
Marx’s sociological explanation is completely incoherent. If we check the facts, we find that the Mobile Guards belonged to the élite of the proletariat rather than to its scum. The lumpen is not a class but a myth—the myth of a bad history that comes to parasitize the good. In that sense it is inscribed in an already constituted political mythology: bourgeois denunciations of thieves, prostitutes, and “escaped galley-slaves” as the hidden force behind all worker and republican disturbances; worker denunciations of self-interested confusions between the truly laboring, militant people and the equivocal fauna of Parisian streets and barriers. Marx had clearly read Cabetist denunciations of coffeehouse revolutionaries, and the term lumpen itself may have come to him from Heine. Analyzing in 1832 the connection between legitimist agitation and the ragpickers’ rioting against the new garbage carts, Heine saw in this the emblematic fight of all the defenders of the corporatist past, of the champions of 'traditions of crap,' 'rotten interests of all sorts,' and, in general, the 'medieval manure' that was poisoning life today.
For Marx, however, this rottenness is not simply the garbage of the past piling up on the streets. It is the product of a decomposition of classes that can take two opposed forms. There is the active decay, the good decomposition that attacks the caste order and pushes the classes toward their death. And there is the passive decay, the bad kind that causes classes to fall short of themselves. The 'lumpenization' of a class is its return to the strict conservation of itself and, at the same time, its decomposition into a mere aggregation of individuals. The lumpenproletariat is opposed to the proletariat as bad decomposition to good decomposition, the class that is not even a class to the class that no longer is one. The phantasmal image of a vagabond army in the pay of the bourgeoisie masks a more formidable secret: it is always possible to recruit from the working class an army against the working class. The exceptional betrayal of the Mobile Guards’ firing on their 'brother' workers is justified a posteriori by the ordinary betrayal of workers whom the industrial prosperity of 1850 prevents from reacting against the law that deprives three million of their fellow workers from voting : 'By … forgetting the revolutionary interests of their class for momentary ease and comfort, [these workers] renounced the honour of being a conquering class.' Every class, insofar as its members defend their own 'social interests,' is virtually its own lumpen to itself.
The rout of the bourgeoisie cannot be explained otherwise. The paradox that makes it lose its power at the very moment when it is absolute refers to the same process. The bourgeoisie continually falls short of itself, destroying its political interests to secure its social interests. It keeps sacrificing its class interests for the material interests of its members. As with the dissolution of the proletariat, this bourgeois decomposition bears the name of a double. Where we think we see the bourgeoisie going against its concept, we must recognize instead its own lumpen. The modern industrial bourgeoisie is being eaten away by a parasite, which has a name—the finance aristocracy, a class of conjurers that lives off productive wealth. Thus the so-called 'bourgeois' monarchy of Louis-Philippe in fact had been the vampirization of the true bourgeoisie by the finance aristocracy. It was this finance aristocracy that 'made the laws, was at the head of the administration of the state, had command of all the organized public authorities'; it imposed on society as a whole its own principle, the principle of anti-production, the orgy of generalized mixing:
'The same prostitution, the same shameless cheating, the same mania to get rich was repeated in every sphere, from the Court to the Café Borgne, not by production but by pocketing the already available wealth of others. Clashing every moment with the bourgeois laws themselves, an unbridled assertion of unhealthy and dissolute appetites manifested itself, particularly at the top of bourgeois society—lusts wherein wealth derived from gambling naturally seeks its satisfactions, where enjoyment becomes crapuleux, where money, filth, and blood mingle together. The finance aristocracy, in its mode of acquisition as well as in its pleasures, is nothing but the rebirth of the lumpenproletariat on the heights of bourgeois society'.
One would expect, quite logically, that the Republic of 1848 would sweep away this lumpen-aristocratic parasite for the sole benefit of the agents of the development of the bourgeois productive forces. Unfortunately, the opposition of the true productive class to the false unproductive class is belied immediately. In the context of the bourgeois republic, the so-called finance aristocracy shows itself for what it is, which is nothing else than the bourgeoisie itself, the democracy of 'a countless number of people from all bourgeois or semi-bourgeois classes' who profit from the national debt. The vampirism of taxes and rents that keeps alive, at the expense of industrial capital, the government machine and the finance pseudo-aristocracy is not simply the price that the latter pays for the order it needs to dominate. It is the process of decomposition whereby the bourgeois class undoes itself and becomes an aggregate of atoms living at their own expense. The ruling bourgeoisie proves itself to be what it is: not the force incarnate of modern industry but simply a mob of individuals eager to fill their purse by any means. They are not even concerned with calculating what the government costs in capital and what it yields in return; they simply go about their own petty affairs. If they accept this state vampirism, they do so, on the one hand, so that they can calmly pursue their illegal speculations and, on the other hand, because they themselves are vampires eager to make up 'in state salaries' what they cannot pocket 'in the form of profit, interest, rents, and honorariums.' The so-called 'social interest' for which the bourgeoisie sacrifices its political interest is merely the sum, the crowd, of 'the narrowest and most sordid private interests' of its members. This would be the true meaning of the victory of the Bonapartist swindler and his band of crooks: the glorious class of bourgeois industry is only a band of speculators. The industrial development of the Second Empire will also be 'an orgy of stockjobbery, finance swindling, Joint-Stock Company adventures … a pandemonium of all the low passions of the higher classes … the glory of prostitution'. The modern bourgeoisie is still merely a backward mob replicating the villainy of the criminal underworld, the rottenness of the Middle Ages, or the pigsty of the peasantry. In the spring of 1871, the defender of the Commune will contrast to it the 'manly aspirations' and 'herculean power' of the working class. But has he not already demonstrated that even the latter does not escape the general fate of classes—their virtual dissolution into the simple collection of their members? The phantasms of the villainous orgy are merely the imaginary currency of this fall into the universe of addition and dispersion.
The Swamp Flower
This additive decomposition takes two mythical forms: the small-holding peasant and the Napoleonic mobster. Marxist tradition has turned the passages on the peasantry in The Eighteenth Brumaire into the archetype of the Marxist analysis of social class. But one could just as well see it as the very opposite—as the total derision of any political explanation in terms of class. Marx’s hallucinated description of this unnameable and innumerable mass of savage beasts living in habitations without windows on the world, and his scorn for these populations that can only increase their numbers like so many potatoes, have nothing evidently to do with any sort of economic, sociological, or political analysis. Marx clearly counts the doors and windows of peasant homes through the tax declarations of their named inhabitants, and judges the modernity of cultures on the basis of political attitudes. The region of Les Cévennes suggests the future of French agriculture to a scientist [savant] who only recently had considered a summons to live in the Morbihan a disguised death sentence. The unnameable agglomeration of these troglodyte peasants who find themselves represented only in the single person, indeed the single name, of Louis Napoleon simply expresses this phantasm of bad dissolution, a phantasm figured also by images of medieval decay and sums of pure addition. And for good measure Marx again doubles the 'flower of peasant youth' with the 'swamp flower of the rural subproletariat.' But the demonstration had already been sufficient: the backward peasantry is the revealed secret of 'modern' classes, their continuing dispersion into the real of pure preservation, their common incapacity to respond to the exigencies of their concept.
The so-called materialist analysis of different social classes is thus a myth manifesting the perpetual flight of identities and the common dereliction of classes. We already knew that the laborer was ever only a petty bourgeois, the ideologue a swineherd, the Straubinger a Lapp. Now we learn that in every entrepreneur of modern industry there is also a troglodyte of the Vendeé swamp, an Icelander fond of rotten fish, or a dozing king of mobsters. The bourgeoisie as well as the peasantry is represented in the person of the boor Louis Napoleon. Just like the comedian-intriguer Thiers, Louis Napoleon could work his spells upon the bourgeoisie only because he is 'the most consummate intellectual expression of their own class corruption.' The comedian is the undistorted reflection of a history reduced to the simple comedy of preservation.
The defeat of the revolution is thus the other side of the class struggle. Instead of the All divided by the agents of history, the revolutionary farce delivers only the grotesque sum of their doubles. That is just what we find in the Napoleonic underworld of the Society of December 10:
'Alongside decayed roués of dubious means of subsistence and of dubious origin, alongside ruined and adventurous offshoots of the bourgeoisie, were vagabonds, discharged soldiers, discharged jailbirds, escaped galley slaves, swindlers, mountebanks, lazzaroni, pickpockets, tricksters, gamblers, maquereaus, brothel keepers, porters, literati, organ-grinders, ragpickers, knife grinders, tinkers, beggars: in short, the whole indefinite, disintegrated mass, thrown hither and thither, that the French call la bohême.'
A list as unverifiable and unfalsifiable as the account of troglodyte dwellings. The vertigo of an enumeration proceeding by redoubled blows. This underworld is also the motley crowd of the Platonic polloi. This imaginary album in the style of Gavarni illustrates phantasmatically the pure non-sense of a history ruled by the law of addition alone. A Platonic myth of the world upside down, of the reign of mixture, of those masses of the theater that aesthetic and political modernity has turned at once into actors and spectators—like the applauders that the comedian Louis Napoleon parades everywhere so that they may play enthusiasts in the same deliberately false way that the joiner Snug plays the role of the lion.
The Comedian King and the Beggar King
The paradox that allows the Napoleonic clown to triumph at the supreme hour of the class struggle, or that engorges the state vampire at the moment when bourgeois economic rationality demands cheap government, is not due to any historical delay that can be localized in the conscientious study of social structure. It is pointless to lose oneself in analysis of the causes of French backwardness. In modern England as in troglodyte France, the evil stems from birth: 'The bourgeoisie does not possess the qualities required to rule directly itself.' The state lives off society like a parasite in the same way that society lives off itself like a parasite, constantly dissolving into the collection of 'living individuals' who, 'before they make history,' must first eat, drink, get clothing and housing, reproduce, and do a few other things of which one never sees the end. The backwardness at the core of the historical tragedy is the comedy of the materialist preliminaries to its advent. The revolutionary dialectic of production and destruction is corrupted by the materialist history of preservation and reproduction. The political derision of the doubling of the class struggle is also the ironic reversal of science. The contradiction inherent in the materialist dialectic sees itself caricatured in the derision of its object. Louis Napoleon and his Bohemian court are symbols as well as caricatures of materialist theory. The reduction of political and ideological illusion to economic reality takes on the burlesque shape of an individual obliged to 'make history' to escape his creditors. In the fatalism of this clown-king convinced that human beings are governed by such irresistible forces as cigars and champagne, cold poultry and garlic sausage, the philosopher-king sees the caricature of his science. The crowned conjurer is the double of the demystifying scientist, for in his own practical and specific way he carries out the program of the materialist science of history: the return to earth from heaven, the reduction of great political conflicts and ideological spectacles to the unembellished reality—'sans phrases'—of individual interests. 'He considers the historical life of the nations and their performances of state as a comedy in the most vulgar sense, as a masquerade where grand costumes, words, and postures merely serve to mask the pettiest knavery.'
This fascination with the derisory identity of the clown-king and his Bohemian court reflects the questions posed by science concerning its own proper place and identity. The Bonapartist lumpenproletariat so complacently described—this “artificial class” that liquidates the French revolution—is also the metaphor for the society in which Marx himself lives: the society of revolutionaries in exile. It is not for nothing that Marx gives Louis Napoleon the nickname Crapulinski, which he borrowed from Heinrich Heine, another German in exile, who so caricatured the Polish knights in exile. But Crapulinski is also Marx’s bête noire in London: the 'president in partibus' of the future German republic, Gottfried Kinkel, admirer of all the old artisanal junk, the false poet and true comedian who runs after grocers to read them his poems and organizes for polite society poetic excursions to the lakes with obligatory declamations of Schiller. The derisory traits given to the Bonapartist lumpen are also the buffooneries of the fauna of Bohemians, the parasites and castoffs of the German revolution in exile: the hippopotamus Schapper, coffeehouse companion of the 'knight of the noble conscience,' Willich; Marx’s 'secretary' Pieper, who gives lessons at the Rothschilds, courts for financial reasons the greenish daughter of a vegetable merchant, contracts syphilis from less honorable companions, and continues in all circumstances to regard himself as a genius; Marx’s brother-inlaw Edgar von Westphalen, who set out to play the woodsman in Texas and will come back with the sole dream of returning to Texas to open a wine store or a cigar business; the 'genial' Ulmer with his trances; the 'rascal tailors' who left to find gold in California; their colleague Rumpf, who stayed behind but has since gone mad and proposes to Marx to solve the social problem by making him prime minister; Anders, the famous 'Lapp,' seized with an attack of delirium tremens on the public road; Conrad Schramm, nicknamed Lumpazius, whose chaotic existence will be interrupted by consumption; the schoolteacher and bohemian Biskamp, who left his village school to wage, in a journal modestly entitled Das Volk, 'the struggle of labor against capital,' and who is a mixture of 'the moral sense à la Kant and unreserved mirth'; the jackass Liebknecht, who displays more of an appetite for Marx’s bacon than for his books, and who has not really managed to do anything in his London sojourn except make a little Liebknecht. And perhaps should be mentioned here, too, the fancies of the purest of the pure: the 'courageous, loyal, and noble pioneer' of the proletariat, Wilhelm Wolff, who gets himself thrashed by pimps in a Manchester brothel; or Marx’s friend Engels, who chases after grisettes in Paris and hunts the fox in Manchester, dishes out blows with his umbrella to a drinking buddy, and never manages in Manchester to hand out more than two membership cards in the International. And what, in the midst of this universe, is one to think of the position of the philosopher-king of bohemia, Karl Marx? He divides his days between writing articles on the Turkish question for American readers and taking desperate steps to have the due date of his bills pushed back, sometimes ironically regretting that he, as a simple individual, lacks the means possessed by bankers or prince-presidents to rid themselves of their creditors.
So the answer is necessarily double. In liquidating his 'party' even before the revolutionary comedy was finished, Marx made a choice in order to devote himself to the work of science. Since, this time around, the economic crisis was reabsorbed, one must wait for its return to enlarge the field of conflagration and make the history of productive forces coincide with that of revolution: 'The solution begins only at the moment when, through the world war, the proletariat is pushed to the head of the people that dominates the world market, to the head of England. The revolution, which here finds not its end but its organizational beginning, is no short-winded revolution. The present generation is like the Jews whom Moses led through the desert. It has not only a new world to conquer, it must go under in order to make room for the men who are fit for a new world.' At the cost of a 'sacrifice', then, the history of development can coincide with the genealogy of values. The present generation is a generation of substitutes. For want of a bourgeoisie equal to the task, Louis Napoleon will play the sorcerer’s apprentice of productive forces, orgy will make the bed of mass production and destruction, and the Jew Karl Marx, in the desert of his non-place, will labor at the science put to work only by new men equal to the new world.
In a sense, then, the absolute One of science is affirmed, amid the motley mass of revolutionary parasites, as the sole representative of the coming revolution. This is attested to in the 'incredible' response given by Marx and Engels to the delegation of bumpkins who wanted, on the basis of elections, to reconstitute the management of the party: it is from themselves alone that Marx and Engels owe their designation 'as representatives of the proletarian party'. Only science concentrates the cutting edge of contradiction, which is forever socially postponed and always politically stolen away. But this singularity of science also marks its belonging to the Quixotic and Falstaffian world of dissolution and rebirth. The comedy of the London exile confirms science in the paradoxical status that the Deutsch-französische Jahrbücher had granted philosophy: that of being the pure non-place produced by extreme backwardness. And the comedy of the revolution conjured away cannot be attributed solely to the cunning of reason. It affirms the Shakespearean side of history in this new sixteenth century, a second one that should lead the bourgeoisie to its tomb just as the first sixteenth century brought it into existence. It affirms, moreover, the power of dissolution to lead to their death those classes retreating into the backwardness of their afterlife. Finally, it affirms the power of individualities in a century when 'the victories of science seem bought by the loss of character', and when the division of labor, transferring differences to individuals and classes, has produced such social monotony that Leibniz would have difficulty discovering any differentia specifica and Shakespeare would find it impossible to recognize his fellow countrymen. The revolutionary tragedy could be only a tragicomedy. The double alliance of science, with the rationality of modern productive forces and the madness of knights errant, is not simply at the mercy of circumstances. Science is part of these same 'circumstances.' It may be necessary to wait until circumstances are ripe. But the work of science belongs to 'immature fools who have still not recovered from their revolutionary fantasies.' It belongs to the beggarly army that gnaws away at the order of classes and its factory rationality even as it is gnawed away at by that order. Karl Marx is the magician Hans Röckle, who must sell his inventions to the devil to pay the devil and the butcher. He is also the beggar-king who lives at the expense of capitalists and laborers. In Manchester the employees of the firm of Ermen and Engels also work so that the partner Engels can use the earnings of capital to keep the scientist Karl Marx from having to take a 'job,' allowing him rather to devote himself to the work that will bring the proletariat into being as the pure subject of the destruction of capital".
J. Rancière, The Philosopher and His Poor, Durham and London 2003.
Filozof-lump i jego lumpen-klasy
"Można było się spodziewać, że proletariat, uwięziony pomiędzy starym i nowym, jeszcze nieumarłym i jeszcze nienarodzonym, nie mógł w swoim położeniu sprostać swemu zadaniu. Był wciąż zbyt słaby, aby odegrać swoją rolę; mógł on jedynie wyrazić swój interes obok interesów burżuazji w lutym 1848 r., a następnie w czerwcu przeprowadzić swoje pogrzebowe 'solo'. Problemem okazała się klasa wciąż biorąca na siebie zadanie rewolucji - burżuazja. Niepokojącym zdarzeniem roku 1848 była całkowita niezdolność burżuazji będącej u władzy do wykonania zadań burżuazji będącej u władzy. Ta klasa zdobywców, wyzwalająca siły współczesnego przemysłu i jego demistyfikujące uroki polityczne i ideologiczne, ustępuje miejsca uwodzicielowi, który nie jest nawet prawdziwym czarownikiem. Porzuca swą moc, nie podejmując walki z oszustem [Ludwikiem Napoleonem Bonaparte], przywódcą społeczeństwa pasożytów, prostakiem, którego zdolność do reprezentowania innych, poza otaczającymi go kieszonkowcami, wywodzi się wyłącznie z zacofania starej chłopskiej Francji.
Istnieje oczywiście materialistyczne wyjaśnienie tego obrotu wydarzeń - jest nim strach. Na barykadach czerwcowych burżuazja zbyt dokładnie dostrzegła oblicze własnej śmierci. Widziała, że 'czysta' forma jej dominacji politycznej rozpętała walkę klasową w całej jej nagości i przygotowała grunt pod ostateczną konfrontację. Bała się zwycięstwa, które zapowiadało jej własną śmierć. Zdawała sobie sprawę, że jej własny interes dyktował, by 'uwolniono ją od niebezpieczeństwa rządzenia sobą'. Aby zachować w nienaruszonym stanie swą władzę społeczną, powierzyła swą władzę polityczną rzekomemu imbecylowi figurantowi. Ale Ludwik Bonaparte złapał burżuazję w pułapkę i zmusił ją do wyrzeczenia się rzeczywistej władzy, gdy ta chciała mu dać jedynie jej pozory, a w zamian ustanowił korzystny dla spraw burżuazji porządek. Krótko mówiąc, burżuazja po prostu poświęciła swój interes polityczny na rzecz interesu społecznego.
Ale to wyjaśnienie tylko cofa problem z powrotem. Roztropność jest wprawdzie cnotą materialistyczną, ale dla dialektycznego podmiotu historii jest jak ogłoszenie bankructwa. Czy nadal możemy stosować nazwę 'klasa' dla zgrupowania interesów politycznych, które drży na samą myśl o odgrywaniu swojej roli politycznej w walce klasowej i uważa, że można powierzyć tę rolę pierwszemu lepszemu poszukiwaczowi przygód, który się zjawi? Burżuazja z Manifestu Komunistycznego była czymś innym: klasą radykalną, zobowiązaną do wypełnienia do końca swojego historycznego zadania, jakim jest pełne wykorzystanie własnej siły produkcyjnej i mocy zniszczenia. Tutaj natomiast widzimy, jak cofa się, gdy znajduje się jeszcze na początku swojego zadania. Każdy mógł zrozumieć, że klasa - kończąc swoją zmianę w sztafecie - może ze strachem chwytać się wszelkich środków, aby zapewnić sobie przetrwanie. Ale burżuazja przemysłowa nie była jeszcze nawet u władzy we Francji: 'Burżuazja przemysłowa może panować tylko tam, gdzie nowoczesny przemysł przerobił na swoją modłę wszystkie stosunki własnościowe - a taką siłą stać się może przemysł tylko tam, gdzie zdobył rynek wszechświatowy'. Protekcjonistyczna Francja jest ciągle jeszcze daleko od osiągnięcia tego poziomu.Tym oto sposobem burżuazja jest niczym klasa starcza, na chwilę zanim przejdzie do dojrzałości. Wycofuje się nie tylko od sprawowania swojej dominacji politycznej, ale także przed rozprzestrzenianiem się i rozwijania sił wytwórczych: 'dyskusja w sprawie kolei parysko-awiniooskiej, rozpoczęta zimą 1850 r., nie była jeszcze zamknięta 2 grudnia 1851 r'. Wydaje się, że klasa zwycięzców rozpada się pomiędzy zacofaniem pochodzącym ze swojej przeszłości a strachem przed przyszłością.
Tak więc opowieść o zagadkowym demistyfikatorze nie jest po prostu opowieścią o 'polewaczu polany' [l’arroseur arrosé]. Ukazuje ona niekonsekwencję i niekonsystencję klas jako takich. Triumf najbardziej groteskowej indywidualności – panowanie czystego imienia własnego w dobie upowszechnienia burżuazji i rynku światowego – nie jest po prostu żartem historii. Jest to raczej krańcowy proces dekompozycji dotykający każdą klasę w punkcie, w którym powinna się ona ujawnić. W tym punkcie każda klasa wydaje się być podwojona, rozłożona na kawałki przez własną karykaturę, a dokładniej - przez swoje lumpen.
Triumf lumpen
Ten rozkład, który podwaja każdą klasę, został powszechnie rozpoznany dopiero w opisie lumpenproletariatu: 'biernie gnijącej masy', 'najniższych warstw starego społeczeństwa', zgodnie z Manifestem; wylęgarni 'złodziei i przestępców wszelkiego rodzaju, żyjących z odpadków bogactw społecznych', jak podają Walki klasowe we Francji, dodając, że w czerwcu 1848 roku ten subproletariat dostarczył oddziały dla Gwardii Narodowej, które miały stłumić powstanie prawdziwego proletariatu.Socjologiczne wyjaśnienie Marksa jest całkowicie niespójne. Jeśli sprawdzimy fakty, okaże się, że Gwardia Narodowa należała raczej do elity proletariatu niż do jego szumowin. Lumpen nie jest klasą, ale mitem – mitem złej historii, która pasożytuje na dobrej. W tym sensie wpisuje się w już ukonstytuowaną mitologię polityczną: burżuazyjne potępianie złodziei, prostytutek i 'zbiegłych galerników' jako ukrytej siły stojącej za wszystkimi robotniczymi i republikańskimi zamieszkami; robotnicze potępianie egoistycznych pobudek oddzielających od prawdziwie pracującego, bojowego ludu dwuznaczną faunę paryskich ulic i barykad. Wyraźnie widać, że Marks czytał Cabetowskie potępienie kawiarnianych rewolucjonistów, a samo określenie 'lumpen' mogło pochodzić od [Heinricha] Heinego. Analizując w 1832 roku związek między agitacją legitymistów a buntem zbieraczy szmat przeciwko nowym wózkom na śmieci, Heine widział w nim emblematyczną walkę wszystkich obrońców korporacyjnej przeszłości, szermierzy 'bzdurnych tradycji', 'zgniłych interesów wszelkiego rodzaju' i ogólnie 'średniowieczny gnój', który zatruwał współczesne życie.
Jednakowoż dla Marksa ta zgnilizna to nie są po prostu śmieci przeszłości piętrzące się na ulicach. Jest ona produktem rozkładu klas, który może przybrać dwie przeciwstawne formy. Mamy tu do czynienia albo z aktywnym rozkładem, dobrym rozkładem, który atakuje porządek kastowy i popycha klasy ku ich śmierci. Albo z upadkiem biernym, jego złym rodzajem, który powoduje, że klasy zapadają się same w sobie. 'Lumpenizacja' klasy polega na powrocie do ścisłego dążenia do zachowania samej siebie i jednocześnie na jej dekompozycji do stanu rozproszenia jednostek. Lumenproletariat przeciwstawia się proletariatowi tak jak zły rozkład dobremu rozkładowi, tak jak klasa, która nawet nie jest klasą, klasie, która już nią nie jest. Fantazyjny obraz armii włóczęgów na żołdzie burżuazji skrywa bardziej przerażającą tajemnicę: zawsze można zwerbować z klasy robotniczej armię przeciwko klasie robotniczej. Wyjątkowa zdrada Gwardii Narodowej, która strzelała do swoich 'braci' robotników, jest uzasadniona a posteriori zwykłą zdradą robotników, którym dobrobyt przemysłowy roku 1850 uniemożliwia reakcję przeciwko prawu pozbawiającemu trzy miliony współtowarzyszy prawa głosu: 'Robotnicy, którzy w obliczu takiego wydarzenia pozwolili demokratom kierować sobą i dla chwilowego dobrobytu zapomnieli o rewolucyjnych interesach swej klasy, wyrzekli się tym samym zaszczytnej roli siły zdobywczej'. Każda klasa, o ile jej członkowie bronią swoich własnych 'interesów społecznych', jest praktycznie swoim własnym lumpen.
Inaczej nie da się wytłumaczyć upadku burżuazji. Paradoks, który powoduje, że traci ona swoją moc właśnie w momencie, gdy jest ona absolutna, dotyczy samego procesu. Burżuazja nieustannie upada, niwecząc swoje interesy polityczne, aby zabezpieczyć swoje interesy społeczne. Ciągle poświęca swoje interesy klasowe na rzecz materialnych interesów swoich członków. Podobnie jest w przypadku rozkładu proletariatu: ten burżuazyjny rozkład ma swojego sobowtóra. Tam, gdzie myślimy, że burżuazja sprzeciwia się swojemu pojęciu, musimy zamiast tego rozpoznać jej własny lumpen. Nowoczesną burżuazję przemysłową zjada pasożyt, który ma swoją nazwę – to arystokracja finansowa, klasa hochsztaplerów, która żyje z bogactwa produkcyjnego. Zatem tak zwana 'burżuazyjna' monarchia Ludwika Filipa była w rzeczywistości wampiryczną odsłoną prawdziwej burżuazji, wystawianą przez arystokrację finansową. To właśnie ta arystokracja finansowa 'ustanawiała prawa, kierowała administracją państwową, rozporządzała wszystkimi organami władzy publicznej'; narzuciła ona całemu społeczeństwu własną zasadę, zasadę antyprodukcji, orgię uogólnionego zmieszania:
'we wszystkich sferach od dworu aż do Cafe Borgue powtarzała się ta sama prostytucja, to samo bezwstydne oszustwo, ta sama żądza wzbogacenia się nie przez produkcję, lecz przez zręczne przywłaszczanie sobie już istniejących cudzych bogactw; szczególnie na samych szczytach burżuazyjnego społeczeństwa występowały w sposób co chwila kolidujący nawet z burżuazyjnym prawem, niezdrowe i rozpustne chucie, w których wyrosłe ze spekulacji bogactwo z natury rzeczy szuka zadowolenia, w których rozkosz staje się crapuleux [wyuzdana], a złoto miesza się z błotem i krwią. Arystokracja finansowa, zarówno w swym sposobie wzbogacania się jak i w swych rozrywkach nie jest niczym innym, jak odrodzeniem lumpenproletariatu na szczytach burżuazyjnego społeczeństwa'.
Można by się spodziewać, całkiem logicznie, że Republika 1848 r. zmiecie tego lumpen-arystokratycznego pasożyta wyłącznie z korzyścią dla agentów rozwoju burżuazyjnych sił wytwórczych. Niestety, sprzeciw prawdziwej klasy produkcyjnej wobec fałszywej klasy nieprodukcyjnej zostaje natychmiast obalony. W kontekście republiki burżuazyjnej tak zwana arystokracja finansowa okazuje się tym, czym jest, czyli niczym innym jak samą burżuazją, demokracją 'niezliczonej liczby ludzi ze wszystkich klas burżuazyjnych lub półburżuazyjnych', którzy czerpią korzyści z długu publicznego. Wampiryzm podatków i rent, który utrzymuje przy życiu kosztem kapitału przemysłowego, machinę rządową i pseudoarystokrację finansową, nie jest po prostu ceną, jaką ta ostatnia płaci za porządek, który musi zdominować. Jest to proces rozkładu, w wyniku którego klasa burżuazyjna rozpada się i staje się skupiskiem atomów żyjącym na czyjś koszt. Rządząca burżuazja udowadnia, że jest tym, czym jest: nie jest wcieleniem siły nowoczesnego przemysłu, ale po prostu tłumem jednostek, chcących za wszelką cenę napełnić swoją sakiewkę. Nie interesuje ich nawet oszacowanie, ile ten rząd kosztuje kapitał i co daje mu w zamian; po prostu zajmują się swoimi drobnymi sprawami. Jeśli akceptują ten państwowy wampiryzm, to robią to z jednej strony po to, aby móc spokojnie realizować swoje nielegalne spekulacje, a z drugiej strony, ponieważ sami są wampirami, którzy chcą dorobić 'z państwowych pensji' to, czego nie mogą włożyć do kieszeni 'w formie zysku, odsetek, czynszów i honorariów'. Tak zwany 'interes społeczny', dla którego burżuazja poświęca swój interes polityczny, jest jedynie sumą, tłumem 'najwęższych i najbardziej brudnych prywatnych interesów' jej członków. Taki byłby prawdziwy sens zwycięstwa bonapartystycznego oszusta i jego bandy szwindlarzy: chwalebna klasa przemysłu burżuazyjnego to tylko banda spekulantów. Rozwój przemysłowy Drugiego Cesarstwa będzie także 'orgią handlu akcjami, oszustw finansowych, przygód spółek akcyjnych… pandemonium wszystkich niskich namiętności klas wyższych… zwycięstwem prostytucji'. Współczesna burżuazja jest nadal jedynie zacofanym tłumem, replikującym nikczemność przestępczego półświatka, zgniliznę średniowiecza lub chlew chłopstwa. Wiosną 1871 roku obrońca Komuny przeciwstawi jej 'mężne aspiracje' i 'herkulesową siłę' klasy robotniczej. Ale czy nie wykazał już, że nawet ta ostatnia nie umknie ogólnemu losowi klas – ich wirtualnemu rozpadowi w prosty zbiór swoich członków? Fantazmaty nikczemnej orgii są jedynie wyimaginowaną wersją tego upadku w świat dodawania i odejmowania zbiorów klasowych.
Bagienny kwiat
Ten addytywny rozkład przybiera dwie mityczne formy: drobnego chłopa i napoleońskiego rzezimieszka. Tradycja marksistowska zamieniła fragmenty Osiemnastego brumaire’a dotyczące chłopstwa w archetyp marksistowskiej analizy klasy społecznej. Ale równie dobrze można je postrzegać jako coś zupełnie odwrotnego – jako całkowitą kpinę z wszelkich wyjaśnień politycznych w kategoriach klasowych. Halucynacyjny opis Marksa tej nienazwanej i niezliczonej masy dzikich bestii żyjących w mieszkaniach bez okien na świat i jego pogarda dla tych populacji, które mogą jedynie zwiększać swoją liczebność niczym ziemniaki, nie mają najwyraźniej nic wspólnego z jakimkolwiek rodzajem uprawiania ekonomii, socjologii lub analizy politycznej. Marks wyraźnie liczy drzwi i okna chłopskich domów na podstawie deklaracji podatkowych ich mieszkańców, a nowoczesność kultur ocenia na podstawie postaw politycznych. (...) Nienazwane zbiorowisko tych troglodyckich chłopów, których reprezentuje tylko jeden człowiek, a właściwie jedno imię, Ludwika Napoleona, po prostu wyraża ten fantazmat złego rozkładu, fantazmat wyobrażany także przez obrazy średniowiecznego rozkładu i sumy czystego dodawania. I na dobrą sprawę Marks ponownie dokonuje podwojenia: na 'kwiat młodzieży chłopskiej' i 'kąkola chłopskiego lumpenproletariatu'. Ale dowodzenie zostało już poprowadzone: zacofane chłopstwo stanowi ujawnioną tajemnica klas 'nowoczesnych', ich ciągłego rozproszenia w rzeczywistości mającej na celu czyste zachowanie, ich powszechnej niezdolności do stawienia czoła wymogom własnego pojęcia.Tak zwana materialistyczna analiza różnych klas społecznych jest zatem mitem ukazującym ciągłą ucieczkę tożsamości i powszechne opuszczanie klas przez nie same. Wiedzieliśmy już, że robotnik był zawsze tylko drobnomieszczaninem, ideolog - świniopasem, Straubinger - Lapończykiem. Teraz dowiadujemy się, że w każdym przedsiębiorcy współczesnego przemysłu kryje się także troglodyta z bagien Wandei, Islandczyk lubiący zgniłe ryby czy drzemiący król gangsterów. Burżuazja i chłopstwo reprezentowane są w osobie prostaka Ludwika Napoleona. Podobnie jak komik-intrygant Thiers, Ludwik Napoleon mógł rzucać swoje czary na burżuazję tylko dlatego, że jest 'najdoskonalszym intelektualnym wyrazem ich własnej korupcji klasowej'. Komik jest niezniekształconym odbiciem historii zredukowanej do prostej komedii samozachowania.Klęska rewolucji jest zatem odwrotną stroną walki klasowej. Zamiast całości rozdzielonej na podmioty dziejowe, rewolucyjna farsa dostarcza jedynie groteskowej sumy ich sobowtórów. To właśnie znajdujemy w napoleońskim półświatku Towarzystwa 10 Grudnia:'Obok zrujnowanych hulaków o dwuznacznych środkach utrzymania i dwuznacznego pochodzenia, obok podupadłych i awanturniczych latorośli burżuazji — włóczęgi, byli żołdacy, zwolnieni kryminaliści, zbiegli galernicy, łotrzyki, kuglarze, lazzaroni, złodzieje kieszonkowi, żonglerzy, szulerzy, alfonsi, właściciele lupanarów, tragarze, pismacy, kataryniarze, gałganiarze, szlifierze noży, pobielacze rondli, żebracy, słowem, cała ta nieokreślona, luźna, we wsze strony miotana masa, którą Francuzi nazywają bohemą'.Lista tak nieweryfikowalna i niefalsyfikowalna, jak relacja o siedzibach troglodytów. Zawrót głowy podczas liczenia po zdwojonych ciosach. Ten podziemny świat to także pstrokaty tłum platońskich polloi. Ten wyimaginowany album w stylu Gavarniego ilustruje fantazmatycznie czysty nonsens historii rządzonej wyłącznie prawem dodawania. Platoński mit o świecie wywróconym do góry nogami, o panowaniu mieszaniny, o tych masach z teatru, które estetyczna i polityczna nowoczesność zamieniła jednocześnie w aktorów i widzów – klakierów, przed którymi paraduje wszem i wobec komik Ludwik Napoleon, aby mogli odgrywać rolę entuzjastów w ten sam celowo fałszywy sposób, w jaki stolarz Snug odgrywa rolę lwa.Król komediant i król żebrak
Paradoks, który pozwala napoleońskiemu klaunowi zatryumfować w najwyższej godzinie walki klasowej lub który napędza wampira państwowego w chwili, gdy burżuazyjna racjonalność ekonomiczna domaga się taniego rządu, nie wynika z żadnego historycznego opóźnienia, które można by zlokalizować w sumiennym badaniu struktury społecznej. Nie ma sensu zatracać się w analizie przyczyn zacofania Francji. We współczesnej Anglii, podobnie jak we troglodyckiej Francji, zło ma swoje źródło w samych korzeniach: 'Burżuazja nie posiada cech wymaganych do samodzielnego rządzenia'. Państwo żyje ze społeczeństwa jak pasożyt w taki sam sposób, w jaki społeczeństwo żyje z siebie jak pasożyt, stale roztapiając się w zbiorze 'żyjących jednostek', które 'zanim tworzą historię' muszą najpierw jeść, pić, zdobyć ubranie i mieszkanie, rozmnożyć się i zrobić kilka innych rzeczy, których końca nigdy nie widać. Zacofanie leżące u podstaw tragedii dziejowej to komedia materialistycznych przygotowań do jej nadejścia. Rewolucyjna dialektyka produkcji i destrukcji jest zepsuta przez materialistyczną historię konserwacji i reprodukcji. Polityczna kpina z podwojenia walki klasowej jest także ironicznym odwróceniem nauki. Sprzeczność właściwa dialektyce materialistycznej jawi się jako karykaturalna w swoim drwiącym przedmiocie. Ludwik Napoleon i jego dwór-bohema są zarówno symbolami, jak i karykaturami teorii materialistycznej. Redukcja wyobrażeń politycznych i ideologicznych do rzeczywistości ekonomicznej przybiera burleskowy kształt jednostki zmuszonej do 'tworzenia historii' po to, aby uciec przed wierzycielami. W fatalizmie tego króla-klauna, przekonanego, że ludźmi rządzą tak nieodparte siły, jak cygara i szampan, zimny drób i kiełbasa czosnkowa, król-filozof dostrzega karykaturę swojej nauki. Koronowany magik jest sobowtórem naukowca odtajniającego tajemnice, gdyż na swój własny, praktyczny i specyficzny sposób realizuje program materialistycznej nauki historii: powrót z nieba na ziemię, sprowadzanie wielkich konfliktów politycznych i widowisk ideologicznych do ornamentów rzeczywistości – 'bez zbędnych komentarzy' – indywidualnych interesów. 'Patrzy na historyczne życie narodów i na ich podstawowe akcje państwowe, jak na komedię w najpospolitszym znaczeniu, jak na maskaradę, gdzie wspaniałe kostiumy, słowa i pozy służą jedynie za maskę najbardziej małostkowego łajdactwa'.Ta fascynacja kpiarską tożsamością króla-klauna i jego dworu-bohemy odzwierciedla pytania stawiane przez naukę o jej własne miejsce i tożsamość. Tak beztrosko opisywany bonapartystowski lumpenproletariat – ta 'sztuczna klasa', która likwiduje rewolucję francuską – jest także metaforą społeczeństwa, w którym żyje sam Marks: społeczeństwa rewolucjonistów na wygnaniu. Nie bez powodu Marks nadał Ludwikowi Napoleonowi przydomek Crapulinski, który zapożyczył od Heinricha Heinego, innego Niemca na wygnaniu, który w ten sposób karykaturował polskich rycerzy na emigracji. Ale Crapulinski to także bête noire Marksa w Londynie: 'prezydent in partibus' przyszłej republiki niemieckiej Gottfried Kinkel, wielbiciel wszelkich starych rzemieślniczych śmieci, fałszywy poeta i prawdziwy komik, który biega od handlarza do handlarza, żeby czytać im swoje wiersze i organizuje dla grzecznego towarzystwa poetyckie wycieczki nad jeziora z obowiązkowymi deklamacjami Schillera. Szydercze cechami nadawane bonapartystowskim lumpen przynależą także błaznom bohemy, pasożytom i wyrzutkom rewolucji niemieckiej na wygnaniu: hipopotam Schapper; towarzysz kawiarni 'rycerza szlachetnego sumienia' Willich; 'sekretarz' Marksa Pieper, który daje lekcje u Rothschildów, z powodów finansowych zaleca się do zielonkawej córki sprzedawcy warzyw, zaraża się syfilisem od mniej honorowych towarzyszek i w każdych okolicznościach nadal uważa się za geniusza; szwagier Marksa, Edgar von Westphalen, który wyrusza jako drwal do Teksasu, a wraca z jedynym marzeniem o powrocie do Teksasu i otwarciu sklepu z winami lub cygarami; 'genialny' Ulmer ze swoimi transami; 'łobuzerscy krawcy', którzy wyjechali do Kalifornii w poszukiwaniu złota; ich kolega Rumpf, który pozostał, ale od tego czasu oszalał i proponuje Marksowi rozwiązanie problemu społecznego poprzez mianowanie go premierem; Anders, słynny 'Lapończyk', ogarnięty napadem delirium tremens na drodze publicznej; Conrad Schramm, nazywany Lumpaziusem, którego chaotyczną egzystencję przerwie konsumpcja; nauczyciel i bywalec bohemy Biskamp, który opuścił swoją wiejską szkołę, aby prowadzić, w dzienniku skromnie zatytułowanym Das Volk 'walkę pracy z kapitałem' i który jest mieszaniną 'zmysłu moralnego à la Kant i niepohamowanej radości'; kretyn Liebknecht, który ma większy apetyt na bekon Marksa niż na jego książki i który podczas swojego pobytu w Londynie nie zdążył zrobić nic poza zrobieniem małego Liebknechta. I może należałoby tu także wspomnieć o fantazjach najczystszych z czystych: 'nieustraszonym, lojalnym i szlachetnym pionierze' proletariatu, Wilhelmu Wolffie, który daje się bić alfonsom w burdelu w Manchesterze; albo przyjacielu Marksa, Engelsie, który w Paryżu ugania się za gryzetkami, a w Manchesterze poluje na lisa, zadaje ciosy parasolką kumplowi od picia i nigdy w Manchesterze nie udaje mu się rozdać więcej niż dwie karty członkowskie Międzynarodówki. A co w tym uniwersum myśleć o pozycji filozofa-króla bohemy, Karolu Marksie? Dzieli on swoje dni pomiędzy pisaniem artykułów na temat kwestii tureckiej dla amerykańskich czytelników i podejmowaniem desperackich kroków w celu przesunięcia terminu płatności swoich rachunków, czasami ironicznie żałując, że jemu, jako prostemu człowiekowi, do pozbycia się wierzycieli brakuje środków, jakie posiadają bankierzy lub książęta-prezydentowie.
Zatem odpowiedź jest z konieczności podwójna. Likwidując swoją 'partię' jeszcze przed ukończeniem komedii rewolucyjnej, Marks dokonał wyboru, aby poświęcić się pracy naukowej. Ponieważ tym razem kryzys gospodarczy został ponownie przezwyciężony, należy poczekać na jego powrót, aby powiększyć pole pożogi i sprawić, by historia sił wytwórczych zbiegła się z historią rewolucji: 'Rozwiązanie zacznie się dopiero z chwilą, gdy wojna światowa postawi proletariat na czele narodu panującego nad rynkiem światowym, na czele Anglii. Rewolucja, która tu nie znajdzie swego końca, lecz swój organizacyjny początek, nie będzie rewolucją krótkotrwałą. Dzisiejsze pokolenie podobne jest do Żydów, których Mojżesz prowadził przez pustynię. Pokolenie to ma nie tylko zdobyć nowy świat: musi ono zginąć, aby ustąpić miejsca ludziom, którzy dorośli do nowego świata'. Zatem kosztem 'wyrzeczeń' historia rozwoju może zbiegać się z genealogią wartości. Obecne pokolenie jest pokoleniem substytutów. Z braku burżuazji odpowiadającej swemu zadaniu Ludwik Napoleon odegra ucznia czarnoksiężnika sił wytwórczych, orgia ta stworzy podłoże masowej produkcji i zniszczenia, a Żyd Karol Marks na pustyni swego nie-miejsca będzie pracował nad nauką powołaną do użycia jedynie przez nowych ludzi, dorastających do nowego świata.W pewnym sensie zatem, wśród pstrokatej masy rewolucyjnych pasożytów, afirmuje się absolutna Jedyność nauki jako jedynego przedstawiciela nadchodzącej rewolucji. Świadczy o tym 'niesamowita' odpowiedź, jakiej Marks i Engels udzielili delegacji głupców, którzy chcieli na podstawie wyborów odtworzyć kierownictwo partii: Marks i Engels zawdzięczają swoją funkcję 'tylko sobie samym jako przedstawicielom partii proletariackiej'. Tylko nauka skupia w sobie najostrzejsze sprzeczności, które są na zawsze społecznie odkładane i zawsze politycznie rozkradane. Ale ta wyjątkowość nauki oznacza także jej przynależność do donkiszotowskiego i falstaffowskiego świata rozkładu i odrodzenia. Komedia londyńskiego wygnania potwierdza paradoksalny status nauki, jaki nadał filozofii Deutsch-französische Jahrbücher: filozofii bycia czystym nie-miejscem powstałym na mocy skrajnego zacofania. A komedii wywołanej rewolucją nie można przypisać wyłącznie chytrości rozumu. Potwierdza ona szekspirowską stronę historii w tym nowym XVI wieku - tym, który powinien zaprowadzić burżuazję do grobu, tak jak powołał ją do istnienia pierwszy wiek XVI. Potwierdza ponadto siłę rozkładu, która może doprowadzić do śmierci klasy wycofujące się w zacofanie swojego życia pozagrobowego. Wreszcie potwierdza siłę indywidualności w stuleciu, w którym 'wydaje się, że zwycięstwa nauki zostały okupione utratą charakteru' i kiedy podział pracy, przenosząc różnice na jednostki i klasy, stworzył taką monotonię społeczną, że Leibnizowi trudno byłoby odkryć tu jakąkolwiek differentia specifica, zaś Szekspir nie byłby w stanie rozpoznać swoich rodaków. Rewolucyjna tragedia mogła być jedynie tragikomedią. Podwójny sojusz nauki, racjonalności współczesnych sił wytwórczych i szaleństwa błędnych rycerzy, nie jest po prostu zdany na łaskę okoliczności. Nauka jest częścią tych samych 'okoliczności'. Konieczne może być wyczekiwanie, aż okoliczności dojrzeją. Ale dzieło nauki należy do 'niedojrzałych głupców, którzy wciąż nie otrząsnęli się ze swoich rewolucyjnych fantazji'. Należy do armii żebraczej, która podgryza porządek klas i jego fabryczną racjonalność, tak samo jak ona jest przez ten porządek pożerana. Karol Marks to magik Hans Röckle, który musi zaprzedać swoje wynalazki diabłu, aby zapłacić diabłu i rzeźnikowi. Jest także królem-żebrakiem, który żyje kosztem i kapitalistów i robotników. W Manchesterze pracownicy firmy Ermen i Engels pracują również po to, aby towarzysz Engels mógł wykorzystać dochody kapitału do tego, aby uczony Karol Marks nie musiał podejmować 'pracy', pozwalając mu raczej poświęcić się pracy, którą będzie powołanie do istnienia proletariatu jako czystego podmiotu zniszczenia kapitału”.
J. Rancière, The Philosopher and His Poor, Durham and London 2003.
