Convivial technologies
"Technology not only deals with the relationship between humans and nature, but it also shapes interpersonal relationships and social structures. The cultural critic Ivan Illich coined the term 'convivial' technology, which is suitable for enabling self-determined and resource-saving human communities and for freeing us from the alienating, destructive structures of large-scale technology. However, a discussion about which technology to apply for which purposes can only be meaningful when we abandon the paradigm that increased productivity and efficiency are the only valid criteria for its development and use. Care robots may increase productivity in the care sector, but from a social perspective, there is certainly no gain. To escape the tyranny of efficiency, in turn, we need cooperative economic structures instead of competition. Under the conditions of competition in 'free' markets, technologies that one-sidedly lean toward maximizing short-term output will always tend to prevail. Cooperation between people and cooperation with nature are, therefore, two sides of the same coin.
One example of this dual cooperation is the irrigation system used by rice farmers on the Indonesian island of Bali. For more than a thousand years, it has guaranteed extremely efficient, socially just and ecologically sustainable water distribution. The special feature of this system is that it functions neither through central planning nor through market mechanisms, but through a form of decentralized self-organization in which the people’s social sphere is linked to ecological rhythms. All rice farmers, whose irrigation depends on a common source, are united in a subak, which roughly translates as 'water network'. The subaks are organized on a grassroots democratic basis, with leaders elected for a set period. Hierarchies that are based on caste affiliation or property are suspended in the subaks. The rhythm of the festivals held in subak temples serves at the same time to regulate the schedule of flooding and draining of the fields. The irrigation pattern produced in this way leads to the stabilization of a very complex local ecosystem and at the same time guarantees an equitable distribution of water.
In the 1970s, a group of Swiss engineers were contracted by the Indonesian government to convince the Balinese farmers that their system was inefficient and irrational, because it wasted too much time on pointless rituals and discussions and left the fields fallow for too long. They proposed that farmers should in future plant rice as often and as quickly as possible, regardless of the temple calendar, while using pesticides, artificial fertilizers and high-yielding varieties to maximize their harvest. The result was a disaster. Large portions of the crop were eaten by pests, soil fertility declined and chaos reigned. The government was eventually forced to return to the subak system.
This example shows the crucial role cultural practices can play in the vital regulation of human relations with nature. What the Swiss engineers dismissed as 'religious', as illogical mumbo-jumbo, ultimately proved to be an indispensable part of an intricate, self-regulating system. This is precisely what the Balinese concept of tri hita karana (three causes of well-being) expresses, which underlies the subak system and has since been recognized by UNESCO as part of the world’s cultural heritage. It is a dynamic equilibrium that connects ecosystems with the material and spiritual needs of human beings.
From this perspective, the issue of technology goes far beyond technical questions. It is a matter of re-cultivating our economic practices and our social institutions, which in recent centuries have become severed from their cultural contexts. Understanding the entirety of social life as culture (not confined to just an evening concert or theater visit) means rediscovering work as a cultural activity that not only produces things, but also creates relationships and meaning. It also means understanding education as something that involves the development of the whole personality, not just the preparation of humans to become smoothly functioning parts within the economic machinery. There is actually no area of our life that does not urgently need re-cultivation. The quality of the alternative worlds we might create will not only be measured by whether they are ecologically sustainable and socially just, but also by the festivals we celebrate and the songs we sing".
F. Scheidler, The End of the Megamachine. A Brief History of Failing Civilization, Winchester and Washington 2020.
Technologie biesiadnicze
„Technologia obejmuje nie tylko relacje między ludźmi a naturą, ale kształtuje także relacje międzyludzkie i struktury społeczne. Krytyk kulturowy Ivan Illich ukuł termin 'technologia biesiadnicza', który odpowiednio określa to, co umożliwia samostanowienie i oszczędzanie zasobów ludzkich społeczności i co pozwala na uwolnienie nas od alienujących, destrukcyjnych struktur wielkoskalowych technologii. Jednak dyskusja o tym, którą technologię zastosować i do jakich celów, może mieć sens tylko wtedy, gdy porzucimy paradygmat, zgodnie z którym zwiększona produktywność i efektywność są jedynymi słusznymi kryteriami jej rozwoju i używania. Roboty opiekuńcze mogą zwiększać produktywność w sektorze opieki, ale z perspektywy społecznej z pewnością nie przynosi to żadnej korzyści. Aby uciec od tyranii wydajności potrzebujemy kooperacyjnych struktur gospodarczych zamiast tych nastawionych na rywalizację. W warunkach konkurencji na tak zwanych 'wolnych rynkach' technologie, które jednostronnie skłaniają się ku maksymalizacji krótkoterminowego produktu, zawsze będą dominować. Współpraca między ludźmi i współpraca z naturą to zatem dwie strony tego samego medalu.
Jednym z przykładów dla takiej podwójnej współpracy jest system nawadniania używany przez hodowców ryżu na indonezyjskiej wyspie Bali. Od ponad tysiąca lat gwarantuje on niezwykle wydajną, sprawiedliwą społecznie i ekologicznie zrównoważoną dystrybucję wody. Szczególną cechą tego systemu jest to, że nie funkcjonuje on poprzez centralne planowanie ani mechanizmy rynkowe, ale za sprawą zdecentralizowanej formy samoorganizacji, w której sfera społeczna ludzi powiązana jest z rytmami ekologicznymi. Wszyscy hodowcy ryżu, których nawadnianie zależy od wspólnego źródła, są zjednoczeni w subak, co z grubsza tłumaczy się jako 'sieć wodociągową'. Subaki są zorganizowane na oddolnych zasadach demokratycznych, a przywódcy wybierani są na określony czas. Hierarchie oparte na przynależności kastowej lub własności są w subakach zawieszone. Rytm świąt odbywających się w świątyniach subaków służy jednocześnie do regulowania harmonogramu zalewania i osuszania pól. Wytworzony w ten sposób schemat nawadniania prowadzi do stabilizacji bardzo złożonego lokalnego ekosystemu, a jednocześnie gwarantuje sprawiedliwą dystrybucję wody.
W latach 70. grupa szwajcarskich inżynierów została zakontraktowana przez rząd indonezyjski, aby przekonać balijskich rolników, że ich system jest nieefektywny i irracjonalny, ponieważ marnuje się zbyt wiele czasu na bezsensowne rytuały i dyskusje i pozostawia tym samym pola odłogiem na zbyt długo. Inżynierowie zaproponowali, aby rolnicy w przyszłości sadzili ryż tak często i tak szybko jak to możliwe, niezależnie od kalendarza świątecznego, używając przy tym pestycydów, nawozów sztucznych i wysokoplennych odmian, aby zmaksymalizować zbiory. Rezultatem była katastrofa. Duże porcje plonów zostały zjedzone przez szkodniki, spadła żyzność gleby i zapanował chaos. Ostatecznie rząd został zmuszony do powrotu do systemu subak.
Ten przykład ukazuje kluczową rolę, jaką praktyki kulturowe mogą odegrać w istotnej regulacji relacji człowieka z naturą. To, co szwajcarscy inżynierowie odrzucili jako 'religijne', jako nielogiczne mambo dżambo, ostatecznie okazało się nieodzowną częścią zawiłego, samoregulującego się systemu. To właśnie wyraża balijska koncepcja tri hita karana (trzech przyczyn dobrostanu), która leży u podstaw systemu subak i została uznana przez UNESCO za część światowego dziedzictwa kulturowego. Jest to dynamiczna równowaga, która łączy ekosystemy z materialnymi i duchowymi potrzebami człowieka.
Z tej perspektywy kwestia technologii wykracza daleko poza kwestie techniczne. Chodzi o rekultywację naszych praktyk gospodarczych i naszych instytucji społecznych, które w ostatnich stuleciach zostały oderwane od kontekstu kulturowego. Zrozumienie całości życia społecznego jako kultury (nie ograniczającej się tylko do wieczornego koncertu czy wizyty w teatrze) oznacza ponowne odkrycie pracy jako działalności kulturalnej, która nie tylko wytwarza rzeczy, ale także tworzy relacje i sensy. Oznacza to również rozumienie edukacji jako czegoś, co obejmuje rozwój całej osobowości, a nie tylko przygotowanie ludzi do stania się sprawnie funkcjonującymi trybikami w ekonomicznej maszynerii. Właściwie nie ma dziedziny naszego życia, która nie wymaga pilnej rekultywacji. Jakość alternatywnych światów, które możemy stworzyć, będzie mierzona nie tylko tym, czy są one ekologicznie zrównoważone i sprawiedliwe społecznie, ale także świętami, które obchodzimy i śpiewanymi przez nas piosenkami”.
F. Scheidler, The End of the Megamachine. A Brief History of Failing Civilization, Winchester and Washington 2020.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz