For they can't see forest for the property. On shadow commons
"We may be living through the end-days of late-stage capitalism, when David Harvey’s accumulation by dispossession nears its inexorable conclusion – and the final enclosure of our earthly commons looms. All around us the portents are ominous. Species extinction accelerates, one hottest summer on record is followed by another, mega-wildfires scorch the land, and so on. Meanwhile, the human institutions we rely on for collective action seem inadequate for the herculean task. Democracy is under stress, inequalities are further entrenched, truth is relative, even insurrection surreally stalks the corridors of the U.S. Capitol. However, these dire times also speak of other ways forward, of past societal moments when we were on different ‘edges’, and of their ‘shadow revolutions’ rich in promise, yet never fulfilled. Our book chronicles a critical history of property, protest and spatial justice – the stories of these ‘shadow revolutions’ and their social movements, and the faint hopes that their prefigurative, utopian-like imaginings of an other future offer for these grim times.
In particular, ours is a story of space and time. It tells of our relations with space, and how one particular spatial paradigm came to dominance over time. It is selective, in that the stories we proffer are simply representative, not exhaustive of what we see as a linear phenomenon – one where the enclosing tendencies of the few prevail against the communitarian instincts of the many, frequently through violence and theft. Yet while linear, this trajectory is neither preordained nor inevitable. Its proponents may argue otherwise, but our book highlights what we see as points of inflection, when this excessive linearity is vulnerable to disruption, and different trajectories, other paths forward, briefly materialise before dissipating. It is also an account of the legal mechanisms that regulate and maintain this spatial linearity, the laws and theories of property, and their unequal, exclusionary and alienating effects. And in telling property’s dominant narratives, this book also reminds us of property’s other laws and customs, subordinate, relational stories that, like the physical forest, have been pushed to the periphery, overlooked yet extant.
(...) So, in telling this story of space and time, our book focuses on these disruptive moments, when the linear trajectory wavered, and how the imagining of different spatial paradigms may have alleviated our current existential crisis. Its title speaks of forests that are lawful, of histories that are critical, and of the conjunction of property and protest. Each element of this title merits unpacking. First, we employ the forest as metaphor, a figurative expression that is both fact and signifier. Our forest is at once physical and metaphysical, a literal space of trees, woods and greenery, and a brooding metaphysical presence of forests that once were. The metaphor the forest represents is a certain relational understanding of people and space, an ancient spatial ordering with consequences for community, the society it emplaces and informs, and its environmental context. For most of us, the forest as fact has disappeared from mainstream view, long felled to the margins, surviving as outlier enclaves of national parks, federal forests, or remnant woods. Yet the metaphysical forest continues to linger, the imagining of an other way of ordering spatial relations, an aspirational, deep-seated yearning for something other than the dominant paradigm on offer. It represents, if you like, an unconsummated desire to once again make the ‘forest’ central to our lives. Of course, the metaphysical forest does not remain in permanent abstraction. From time to time, it takes material shape, diverse enactments of ‘new ways of doing’ that perform the ideal in all its utopian flaws. Community gardens, edible street verges, or food forests are contemporary examples of this yearning, green shoots that appear in the sidewalk cracks of our ‘business as usual’ urban landscapes. Michel Foucault employs the term ‘heterotopias’ to describe heterogeneous spaces, ‘real places’ not ‘fundamentally unreal spaces’. Similarly, Davina Cooper identifies ‘everyday utopias’, real-world sites of conceptual potency and innovation with an extraordinary potential to ‘revitalize progressive and radical politics [and put] everyday concepts into practice in counter-normative ways’. Such everyday utopias and their like illustrate how the marginalised spaces and places of the metaphysical lawful forest take intermittent form, imperfect utopias that, in their flawed practices and ideals, provide a glimpse of an other way forward.
Second, our forest is lawful. While this book engages widely with history, geography, politics and other disciplinary insights, at its core it remains a scholarly legal monograph. Its tales are rooted in the common law, reflective of the institution’s unremarked, overlooked plurality and the importance of social context. Hence, its lessons and narratives are of the law. Its lawful-ness also stems from the residue of ancient forest laws, and their related communitarian practices and customs that continue to ‘haunt’ the lawscape. Lawful-ness also reflects these laws’ collective legitimacy, derived from the ‘forest floor’ and validated by the ground-up actions of the many, not the prerogative top-down diktat of the few. In their diversity and plurality, these lawful narratives run counter to modern legal orthodoxy, where legal practice prefers a unitary, detached, politically neutral turn. Again, this messy heterogeneity renders our forest lawful, its many voices powerful in their groundswell of authenticity.
Over the last forty years of neoliberalism, this modern ‘orthodoxy’ has been kicked into overdrive by those who those seek to profit from its dominance. Under neoliberalism’s hegemonic discourse, alternative economic theories and systems of spatial ordering have been rendered implausible. This has been partly achieved by erasing the history and law that came before. One of the central tasks of this book is to disrupt this hegemony by unearthing a richer history of property’s lawfulness, and all its pluralist, quirky, ancient and intriguing possibilities.
Lawful also reminds us of the need to engage with the law beyond its narrow black letter. Legal forests flourish and grow in their self-contained, self-referential worlds of statute, regulation and case law. This worldview makes it tempting to dismiss this shallow layer of black-letter doctrine as ‘the law’. Yet the law is more ‘depthy’, more engrained in its stories than its black-letter thinness presupposes. In this book, we engage with critical property theory and critical history to explain and contextualise the lawful forest as a fuller picture of our legal relationships with land. Theory is especially resonant since, in the words of Margaret Davies, ‘theory has an important role in reimagining the world and prefiguring the future’. Property theory is singled out because (again channelling Davies) ‘property is a particularly expansive practice of dominance [central to] present forms of global ordering and its potential to be constructively rethought’. And property is, of course, central to this book’s focus on space. Meanwhile, a critical perspective of history interrogates the supposed linearity of spatial ‘progress’ and identifies times of disruption that run counter to the straight line. These were the social movements whose varied resistances to the enclosure of space, and the social control that often accompanied it, revealed patterns of commonality. So, in later chapters, our book visits Thomas More’s fictional Utopia, the Diggers’ camps of seventeenth-century England, the Paris Commune, and the ecological communes of 1970s Australia, amongst others, to exemplify this alt-historical record. Their different yet shared resistances show how subordinate histories are marginalised. But they also underscore the potential of taking other paths, of following alternate forks in the road. In 1975, in the era of Aquarian counter-culture, emerging environmental protest, and the ongoing fallout of Paris 1968, Australia’s first Minister of the Environment observed presciently that ‘something is rotten at the core of conventional human existence’. He encouraged a generation of young, mostly university-educated idealists to ‘return to the land’ and follow a ‘new way forward’. Nearly fifty years on from these prophetic remarks, as the precipice nears ever closer, it is well past time to heed the lessons of these marginalised spatial realities and their counter-normative practices, theories and histories.
Finally, ours is a tale of protest and spatial justice. This again reflects the grounded truth that law is a creature of politics and power. No more so is this evident than in the laws of property. The ownership of land and its attendant rules and doctrines have long reinforced an unequal power dynamic, entrenching a spatial privilege for those of a particular race, class, or social status. As the English historian E P Thompson remarked of the eighteenth century, arguably the apogee of the enclosure period, ‘land remained the index of influence, the plinth on which power was erected’. For this book, land is central to this ‘plinth of power’, its stories exposing Jeremy Waldron’s pithy truth that ‘[e]verything that is done has to be done somewhere. No one is free to perform an action unless there is somewhere he [sic] is free to perform it. Since we are embodied beings, we always have a location.’ Waldron’s logic makes it plain that legal entitlements to space, whether on the rural commons of the 1700s or the urban commons of today, deeply implicate and impact on our capacity to do and to be. Property law’s lines of exclusion and alienation formalise this truth. What has been lost to plain sight, however, are the ways in which space can be ‘constructively rethought’, where spatial access is not just the good fortune of political power or the happenstance of fate, but an expectation of spatial justice for all. Lucy Finchett-Maddock writes of ‘a proprietorial right of resistance’, whereby citizens engage in a ‘taking back’ to reclaim ‘previously shared resources divided up by private property rights’. This ‘taking back’ against the physical and metaphoric violence of enclosure is the gravamen of our interrogation of spatial protest, one that draws heavily on its ancient provenance. As Finchett-Maddock likewise elaborates, ‘[t]hese movements of resistance all desire to affect the taking of land, echoing the cries from histories past . . . premised on the right to land as part of an historical and continual fight against dispossession.’ Or more eloquently, ‘from the common fields of the fifteenth century, through to the abandoned spaces of the twenty-first, there is this collective mourning, a sense of loss, a ghost, forming an historical continuum from one epochal scene to the next’.
(...) It seems unthinkable that prior to the eighteenth century, there was ‘no clear and unqualified definition of private property in any legal dictionary or the works of any legal writer’. Yet, today, property and private property appear synonymous. How did this happen? And, why have we forgotten what came before? Why has our ‘memory of the commons’, our understanding of this earlier, relational understanding of people, property and space, been relegated to the margins, lost to plain sight? Through diverse examples set across history and geography, The Lawful Forest identifies the ways in which this residual memory may be unearthed and, in so doing, imagines the radical implications that such an unearthing may invoke.
Property’s orthodoxy has been a project centuries in the making, a dis-embedded edifice built on a skewed – and partisan – historical record, a collusion of capital and power. Moreover, this orthodoxy is domineering, relegating non-conforming spatial relationships, such as the commons, to the periphery. As Blomley explains, private property is so ‘universalizing and totalizing’ that it renders other forms of ownership ‘invisible’. Blomley’s 1994 book, Law, Space, and the Geographies of Power, is foundational to (what was then) the unnamed field of legal geography. Blomley drew on two parallel yet converging narratives to explain how law and geography became increasingly homogenised from the seventeenth century onwards. One tale is of cartography, how an increasingly sophisticated (and abstract) survey dephysicalised the cadaster from context. The other involves the rise of jurist Edward Coke (1552–1634), who ‘constructed a powerful historical geography of the common law’. Coke’s mission was to systemise the common law and centralise its judicial administration. The concomitant of this process was the subordination and delegitimisation of place-based custom. Coke wanted to create a unitary legal knowledge throughout England, a universal and ‘rational’ common law removed from ‘the vagaries of social contingency’ and ‘the multiple legal sites in which the law acquires meaning’.
Blomley argues that Coke crafted ‘[a] centralized common law [that] was made, and made quite recently’ – in the process ‘effac[ing] an older imagining’ and ‘shift[ing] the spatiality of legal knowledge’ from the ‘fragmented and localized’ to the ‘unitary and centralized’. Of course, Coke’s legal geographies were also contested. While his ‘appeal to the essential birth-rights and liberties of the free Englishman struck a chord with the propertied’, others saw a very different historical geography. As later chapters will canvass, the institutionalisation of a unitary common law defied what Blomley terms the ‘folk memories of localized justice’, memories held by radical groups such as the Diggers, who disputed the a-contextuality of property and its removal from the commons.
(...) Private property thrives on this detached, outside-in perspective, a mindset that removes the inconvenience of context, carves space into alienable parcels, and delivers up what it portrays as an unpropertied void ripe for the taking. Blomley counsels that if certain spaces ‘do not look like property to us, we have tended to ignore them’. Yet they are not overlooked for their gainful potential. In centuries past, these were the pejorative ‘wastes’ of the English manorial landscape, easy pickings for later enclosure. In the settler colonial state, designated ‘empty’ hinterlands were preordained for homesteading, white settlement and nation building. Today, they include Solnit’s ‘spaces left over’, res nullius emptied of their propertiness – and their propertied alt-potential. Yet they remain spaces and places rich in their monetised opportunity, new frontiers to encroach upon, enclose, appropriate, privatise, gentrify, and so on.
This not seeing but seeing is perverse, since despite the disregard, there is always a clear eye to profit. As Blomley highlights, this ‘very conscious project’ always has and always will turn on monetised gain. Reducing the ‘empty wastes’ to discrete cadastral parcels is a ceaseless one-way funnel whereby wealth (and power) is transferred from the poor to the rich, the landless to the landed, or the indigene to the coloniser. It is not so much that these ‘wastes’ are empty, but rather they are progressively emptied of the rival other. In efficiently shifting resources and power, both the practices and politics of spatial theft rely on two core strengths of private property, its powers to exclude and alienate. Exclusion is said to be property’s gatekeeper right. As Thomas Merrill proclaims, ‘give me a right to exclude others from a resource and you give me property’. Exclusion is seen through fences, hedges, high walls and CCTV cameras.
(...) Flip the perspective, however, and a very different spatial relationship emerges into plain sight. One of ‘wide-open synergies’, of ancient relational practices, and a common-wealth that expands exponentially in proportion to the public acreage preserved. Seeing the danger of ‘fences multiplying across the land’ – as Henry David Thoreau warns in his 1862 The Atlantic essay on ‘Walking’ – is to recognise the risks of unchecked enclosure, the implicationsnof a spatial monopolisation that this book traces from the swine pastures of pre-Norman England to the urban forests of the twenty-first century. This is our critical history of (private) property, (the ground-up resistance) of protest, and the imperatives of spatial and environmental justice. In theorising the lawful forest, the milieu of critical space and place is where these other landed relationships subsist – and consistently flourish. These are the ‘simultaneity of stories-so-far’, which from time to time, and across space and place, recur. Enlivened by the many, not the few, they ‘occur across the grain’ – lateral traversals characterised by shared common features, the likes of communitarian sociability, a ground-up legitimacy, the crucible of context, and so on. This intersection is the theoretical premise of the lawful forest, a space and place where the imaginings of the other are periodically performed and enacted. Their stories run counter to dominant narratives. Their lessons we are exhorted to ignore or overlook, lest the hidden lawful forest be seen for what it is amidst its individual trees.
(...) We may not share a temporal dimension with the good and lawful men of the thirteenth-century forest, but we do inhabit the same (albeit dramatically altered) space, a legal geography of forest commons we can trace to the edge of legal memory. As Keenan eloquently explains, ‘[h]aunting is a way of thinking about how “now” is connected to “then”’, of ‘maintaining a relation of belonging with the place [the ghost] haunts’. This relation of belonging with place has been performed and replayed repeatedly over the centuries. Today, such ghostly apparitions materialise as infinitely diverse claims to place: resurgent celebrations of the winter solstice, Maypole dancing under the harsh Australian sun, foraging in public forests, or the protests of the Occupy movement. The power or legitimacy of these communal claims to place is drawn deep from the past – they are hauntings from the ghosts of the forest, from Flach’s fond des bois. Sometimes these ghostly enactments ‘hit you in the eye’, like the spontaneous infrastructure of Occupy with its tent cities, camp kitchens, yoga classes and libraries. Mostly, however, these hauntings are subtle, nuanced – primarily registered in our subconscious minds, often brought to the fore through enactments of communal solidarity, or semi-meditative activities such as walking. The literature of walking, for example, hints at how certain pedestrians become absorbed in an ‘eternity of consonance’, an ethereal-like capacity to glimpse present sightings of the past.
(...) These haunting memories speak to an otherness that is closer than it appears, a ghostly groundswell from the bottom of the woods – itchy, palpable and intermittently springing to performative life. (...) One way is to recognise, and to learn the lessons of these other ways of relating to land and space – what we call the places of the lawful forest. These are places replete in communal luxury, an ideal espoused in early articulations of the common-weal and given explicit name in the Paris Commune. (...) To describe the lawful forest is to accept its innate incommensurability, a simultaneity-of-stories-so-far that dwells in the physical and metaphysical, the grounded and the utopian. To expand public-wealth or communal luxury, property must reject the excesses of its private trappings; the hubris and artifice of exclusion, commodification and alienation. Looking backwards to prefigure a hopeful future, the template is there for all of us to see, if only we lift our line of sight. In this ancient yet modern iteration, property reflects its relational and pluralist origins, laws true to context, and in the colonial state, laws willing to learn from Indigenous worldviews. Of course, we do not have to uproot our lives and become modern-day Diggers or 1970s hippies to follow these alternate spatial paths. What is required, however, is a critical reappraisal of the dominant spatial hegemony and its structural inequities, and an openness to take greater heed of those analogous contexts and continuities from which the lawful forest springs."
C. Clark, J. Page, The Lawful Forest: A Critical History of Property, Protest and Spatial Justice, Edinburgh 2022.
Bo nie widzą lasu spoza własności. O cienistych dobrach wspólnych
"Być może żyjemy w schyłkowych czasach późnego kapitalizmu, kiedy to opisana przez Davida Harveya akumulacja przez wywłaszczenie zbliża się do nieubłaganego końca – i nadchodzi ostateczne grodzenie naszych ziemskich dóbr wspólnych. Wszędzie wokół nas znaki są złowieszcze. Wymieranie gatunków przyspiesza, po jednym najgorętszym w historii lecie następuje kolejne, ogromne pożary trawią ziemię i tak dalej. Tymczasem instytucje ludzkie, na których polegamy, gdy idzie o organizację zbiorowego działania, wydają się nieadekwatne do sprostania temu herkulesowemu zadaniu. Demokracja znajduje się pod presją, nierówności pogłębiają się, prawda jest względna, nawet korytarze Kapitolu Stanów Zjednoczonych przemierza surrealistycznie insurekcja. Jednak te tragiczne czasy mówią nam także o innych drogach rozwoju, o przeszłych momentach społecznych, kiedy znajdowaliśmy się na rozmaitych 'krawędziach', oraz o ich 'cienistych rewolucjach', które obfitowały w obietnice, ale nigdy się nie spełniły. Nasza książka stanowi kronikę krytycznej historii własności, protestu i sprawiedliwości przestrzennej – historii tych 'cienistych rewolucji' i ich ruchów społecznych, a także wątłych nadziei, jakie ich prefiguratywne, utopijne wyobrażenia o innej przyszłości oferują nam na te ponure czasy.
W szczególności, nasza opowieść mówi o przestrzeni i czasie. Opowiada o naszych relacjach z przestrzenią i o tym, jak z czasem zdominował je jeden konkretny paradygmat przestrzenny. Jest ona wybiórcza, ponieważ przedstawiane przez nas historie są po prostu reprezentatywne, a nie wyczerpujące dla tego, co widzimy jako fenomen linearny – taki, w którym tendencje ku grodzeniom, dokonywane przez i dla nielicznych, przeważają nad wspólnotowymi instynktami licznych, często w wyniku przemocy i kradzieży. Jednak choć jest to trajektoria liniowa, nie jest ona ani z góry przesądzona, ani nieunikniona. Jej zwolennicy mogą argumentować inaczej, ale nasza książka podkreśla to, co uważamy za punkty pęknięcia, kiedy to ta ekscesywna linearność okazuje się podatna na zakłócenia, a różne trajektorie, inne ścieżki biegnące naprzód, na krótko materializują się, zanim ulegną rozproszeniu. Jest to także opis mechanizmów prawnych regulujących i utrzymujących tę przestrzenną linearność - praw i teorii własności oraz ich nierównościowych, wykluczających i alienujących skutków. Przytaczając dominujące narracje dotyczące własności, książka ta przypomina nam także o innych prawach i zwyczajach związanych z własnością - podrzędnych, relacyjnych historiach, które podobnie jak fizyczny las zostały zepchnięte na peryferie, przeoczone, a mimo to istnieją.
(...) Tak więc, opowiadając tę historię o przestrzeni i czasie, nasza książka skupia się na tych przełomowych momentach, kiedy trajektoria liniowa się załamała, i na tym, jak wyobrażanie sobie różnych paradygmatów przestrzennych mogłoby złagodzić nasz obecny egzystencjalny kryzys. Tytuł mówi o lasach, które są prawowite, o krytycznych historiach oraz o połączeniu między własnością i protestem. Każdy element tego tytułu zasługuje na odpakowanie. Po pierwsze, używamy lasu jako metafory, przenośnego wyrażenia, które jest zarówno faktem, jak i znaczącym. Nasz las jest jednocześnie fizyczny i metafizyczny, jest dosłowną przestrzenią drzew, gęstwin i zieleni oraz wydumaną, metafizyczną obecnością lasów, które niegdyś istniały. Metaforą, która reprezentuje las, jest pewne relacyjne rozumienie ludzi i przestrzeni, starodawny porządek przestrzenny mający konsekwencje dla społeczności, która go zamieszkuje i którą kształtuje, oraz jego kontekstu środowiskowego. Dla większości z nas las jako fakt zniknął z głównego pola widoku, dawno temu został usunięty na margines, przetrwał jako odległe enklawy parków narodowych, lasów federalnych lub resztek. Jednak metafizyczny las pozostaje żywy - to wyobrażenie sobie innego sposobu uporządkowania relacji przestrzennych, aspiracyjna, głęboko zakorzeniona tęsknota za czymś innym niż oferowany dominujący paradygmat. Reprezentuje on, jeśli wolisz, niespełnione pragnienie ponownego uczynienia 'lasu' centralnym miejscem naszego życia. Las metafizyczny nie pozostaje oczywiście w trwałej abstrakcji. Od czasu do czasu przybiera materialny kształt, pod wpływem różnorodnego wdrażanie 'nowych sposobów działania', które urzeczywistniają ideał ze wszystkimi jego utopijnymi wadami. Ogrody społecznościowe, jadalne pasy zieleni czy lasy spożywcze to współczesne przykłady tej tęsknoty, zielonych pędów, które pojawiają się w pęknięciach chodników naszych miejskich krajobrazów, w których panuje business as usual. Michel Foucault używa terminu 'heterotopie' na opisanie heterogenicznych przestrzeni, 'miejsc realnych', a nie 'przestrzeni zasadniczo nierzeczywistych'. Podobnie Davina Cooper identyfikuje 'utopie dnia codziennego', miejsca w świecie rzeczywistym o potencjale pojęciowym i innowacjach o niezwykłej zdolności do 'ożywienia postępowej i radykalnej polityki [oraz wprowadzenia] codziennych konceptów w życie w sposób sprzeczny z normami'. Takie codzienne utopie i im podobne zjawiska ilustrują, jak marginalizowane przestrzenie i miejsca metafizycznego, prawowitego lasu sporadycznie przybierają formę, stają się niedoskonałymi utopiami, które dzięki swoim wadliwym praktykom i ideałom dają przebłysk innej drodze naprzód.
Po drugie, nasz las jest prawowity. Choć książka ta szeroko omawia historię, geografię, politykę i inne zagadnienia przynależne do określonych dyscyplin, to w swej istocie pozostaje naukową monografią z zakresu prawa. Jej opowieści są zakorzenione w prawie zwyczajowym i odzwierciedlają zwykle niezauważany i pomijany pluralizm prawny i znaczenie kontekstu społecznego. Dlatego też zawarte w niej lekcje i narracje dotyczą prawa. Termin 'prawowitość' wynika również z istnienia pozostałości po dawnych prawach leśnych oraz związanych z nimi praktykach i zwyczajach wspólnotowych, które w dalszym ciągu 'nawiedzają' pejzaż prawny. Prawowitość odnosi się także do zbiorowej legitymizacji dla tych praw, wywodzącej się z 'leśnego podłoża' i potwierdzonej oddolnymi działaniami wielu, a nie prerogatywnym odgórnym dyktatem nielicznych. W swojej różnorodności i mnogości, te prawowite narracje stoją w sprzeczności ze współczesną ortodoksją prawną, gdzie praktyka prawnicza preferuje zuniformizowane, oderwane od realiów i apolityczne podejście. Raz jeszcze, ta chaotyczna heterogeniczność sprawia, że nasz las jest prawowity, a jego liczne głosy są potężne w swej autentyczności.
W ciągu ostatnich czterdziestu lat trwania neoliberalizmu ta nowoczesna 'ortodoksja' została napędzona przez tych, którzy chcą czerpać korzyści z jej dominacji. W hegemonicznym dyskursie neoliberalizmu alternatywne teorie ekonomiczne i systemy porządku przestrzennego uznano za nieprawdopodobne. Częściowo osiągnięto to poprzez wymazanie historii i praw, które istniały wcześniej. Jednym z głównych zadań tej książki jest zakłócenie tej hegemonii poprzez odkrycie bogatszej historii prawowitości własności i wszystkich przynależnych jej pluralistycznych, dziwacznych, starodawnych i intrygujących możliwości.
Prawowitość przypomina nam również o konieczności zajęcia się prawem wykraczającym poza jego wąsko pojmowaną, drukowaną literę. Lasy dokumentacji prawnej rozkwitają i rosną w swoich samodzielnych, odnoszących się do siebie światach ustaw, przepisów i orzecznictwa. Ten światopogląd funkcjonuje tak, że kuszące jest odrzucenie tej płytkiej warstwy doktryny zapisanej czarną literą jako 'prawa'. Jednak w rzeczywistości prawo jest bardziej 'głębokie', bardziej zakorzenione w swoich historiach, niż sugeruje to jego cienkie ujęcie. W tej książce odwołujemy się do krytycznej teorii własności i krytycznej historii, aby omówić i skontekstualizować prawowity las jako pełniejszy obraz naszych relacji prawnych z gruntami. Teoria ta ma szczególny oddźwięk, ponieważ, jak stwierdziła Margaret Davies, 'teoria odgrywa ważną rolę w ponownym wyobrażaniu sobie świata i przewidywaniu przyszłości'. Wyróżniono tu teorię własności, ponieważ (znowu za Davies) 'własność jest szczególnie ekspansywną praktyką dominacji, [centralną dla] obecnych form globalnego zarządzania i jej potencjału, by obmyślić ją na nowo'. Własność jest oczywiście kluczowym powodem, dla którego ta książka skupia się na przestrzeni. Tymczasem perspektywa historiografii krytycznej kwestionuje rzekomą liniowość przestrzennego 'postępu' i identyfikuje momenty zakłóceń, które przebiegają wbrew linii prostej. Były to ruchy społeczne, których zróżnicowany opór wobec grodzenia przestrzeni i towarzysząca mu często kontrola społeczna, wykazują wzorce podobieństwa. Dlatego w późniejszych rozdziałach nasza książka zahacza między innymi o literacką utopię Thomasa More’a, obozy kopaczy w XVII-wiecznej Anglii, Komunę Paryską i komuny ekologiczne w Australii lat 70. XX wieku, aby zilustrować tę alternatywną ścieżkę dziejową. Te różne, a jednak wspólne ogniska oporu pokazują, jak zmarginalizowane zostały historie podporządkowanych. Podkreślają jednak również potencjał obierania innych ścieżek, podążania alternatywnymi rozwidleniami dróg. W 1975 r., w epoce kontrkultury Wodnika, pojawiających się protestów ekologicznych i trwających następstw Paryża 1968 r., pierwszy australijski Minister Środowiska proroczo zauważył, że 'coś jest zepsute w samym rdzeniu konwencjonalnej ludzkiej egzystencji'. Zachęcał pokolenie młodych idealistów, głównie z wyższym wykształceniem, do 'powrotu do ziemi' i podążania 'nową drogą naprzód'. Prawie pięćdziesiąt lat po tych proroczych uwagach, w miarę jak przepaść zbliża się coraz bardziej, nadszedł czas, aby zwrócić uwagę na lekcje płynące z tych marginalizowanych rzeczywistości przestrzennych oraz ich kontrnormatywnych praktyk, teorii i historii.
Wreszcie, trzeba wspomnieć o tym, dlaczego nasza opowieść jest o proteście i sprawiedliwości przestrzennej. Raz jeszcze wyraża ona ugruntowaną prawdę, że prawo jest tworem polityki i władzy. Jest to nie mniej oczywiste w przypadku prawa własności. Własność ziemi oraz związane z nią zasady i doktryny od dawna wzmacniają nierówną dynamikę władzy, utrwalając przywileje przestrzenne dla osób należących do określonej rasy, klasy lub statusu społecznego. Jak zauważył angielski historyk E.P. Thompson, odnośnie XVIII wieku, będącego prawdopodobnie apogeum okresu grodzeń, 'ziemia pozostała wskaźnikiem wpływów, cokołem, na którym wzniesiono władzę'. W tej książce ziemia zajmuje centralne miejsce na 'cokole władzy', a jej historie obnażają zwięzłą prawdę Jeremy’ego Waldrona, że 'wszystko, co się robi, musi być gdzieś zrobione'. Nikt nie może swobodnie wykonać jakiejś czynności, jeśli nie ma miejsca, w którym może ją wykonać swobodnie. Ponieważ jesteśmy istotami wcielonymi, zawsze mamy lokalizację'. Logika Waldrona jasno pokazuje, że prawne uprawnienia do przestrzeni, czy to na wiejskich terenach wspólnych w XVIII wieku, czy na współczesnych miejskich terenach wspólnych, głęboko implikują i wpływają na naszą zdolność do bycia i działania. Granice wykluczenia i alienacji zawarte w prawie własności formalizują tę prawdę. Jednakże to, co zostało utracone z pola widzenia, to sposoby, w jakie można 'konstruktywnie przemyśleć przestrzeń'; dostęp do przestrzeni zależy nie tylko łut szczęścia dotyczący władzy politycznej czy zbiegu okoliczności - zależy on także od oczekiwania sprawiedliwości przestrzennej dla wszystkich. Lucy Finchett-Maddock pisze o 'posiadanym prawie do oporu', zgodnie z którym obywatele angażują się w 'odzyskiwanie wcześniej współdzielonych zasobów podzielone według praw własności prywatnej'. To 'odzyskiwanie'. wymierzone przeciwko fizycznej i metaforycznej przemocy grodzeń jest głównym tematem naszego badania protestu przestrzennego, który w dużej mierze czerpie ze swojego dawnego pochodzenia. Jak również wyjaśnia Finchett-Maddock, 'wszystkie te ruchy oporu pragną wpłynąć na zajmowanie ziemi, powtarzając krzyki z przeszłości, opierając się na prawie do ziemi jako części historycznej i ciągłej walki z wywłaszczeniem'. Lub bardziej wymownie: 'od wspólnych pól w XV wieku aż po opuszczone przestrzenie XXI wieku trwa ta zbiorowa żałoba, poczucie straty, duch, tworzący historyczne kontinuum od jednej epoki do następnej'.
(...) Wydaje się nie do pomyślenia, aby przed XVIII wiekiem 'w jakimkolwiek słowniku prawniczym, czy w jakichkolwiek pracach pisarza na tematy prawne, istniała jasna i przyjmowana bez zastrzeżeń definicja własności prywatnej'. Jednak dzisiaj własność i własność prywatna wydają się być synonimami. Jak to się stało? I dlaczego zapomnieliśmy o tym, co było wcześniej? Dlaczego nasza 'pamięć o dobrach wspólne', nasze wcześniejsze, relacyjne rozumienie ludzi, własności i przestrzeni, zostało zepchnięte na margines, utracone z pola widoku? Na podstawie różnorodnych przykładów zaczerpniętych z historii i geografii, The Lawful Forest identyfikuje sposoby, na jakie można odkopać tę szczątkową pamięć, a czyniąc to, wyobraża sobie radykalne implikacje, do jakich takie odkopanie może doprowadzić.
Ortodoksja własności była projektem powstającym przez stulecia, gmachem wzniesionym na wypaczonym – i stronniczym – materiale historycznym, zmowie kapitału i władzy. Co więcej, ta ortodoksja ma charakter dominujący, spychając na peryferie nieprzystające do niej relacje przestrzenne, takie jak dobra wspólne. Jak wyjaśnia Blomley, własność prywatna jest tak 'uniwersalizująca i totalizująca', że sprawia, że inne formy własności stają się 'niewidzialne'. Książka Blomleya z 1994 r., Law, Space, and the Geographies of Power, stanowi fundament (wówczas) nienazwanej dziedziny geografii prawnej. Blomley oparł się na dwóch równoległych, ale zbieżnych narracjach, aby wyjaśnić, w jaki sposób prawo i geografia stawały się coraz bardziej homogeniczne, począwszy od XVII wieku. Jedna z opowieści dotyczy kartografii - tego jak coraz bardziej wyrafinowane (i abstrakcyjne) badania odfizykalizowały kataster z wszelkiego kontekstu. Druga dotyczy dojścia do władzy prawnika Edwarda Coke’a (1552–1634), który 'skonstruował geografię historyczną prawa zwyczajowego o wielkim znaczeniu'. Misją Coke'a było usystematyzowanie prawa zwyczajowego i centralizacja jego administracji sądowej. Towarzyszyło temu procesowi podporządkowanie i delegitymizacja zwyczaju lokalnego. Coke chciał stworzyć jednolitą wiedzę prawną w całej Anglii, uniwersalne i 'racjonalne' prawo zwyczajowe, wolne od 'kaprysów przypadkowości społecznej' i 'rozmaitych porządków, w których ustalane było znaczenie prawa'.
Blomley argumentuje, że Coke odpowiadał za '[scentralizowane] prawo zwyczajowe, [które] zostało wytworzone i to wytworzone całkiem niedawno' – w procesie 'usuwania starszych wyobrażeń' i 'przesuwania znaczenia przestrzenności wiedzy prawniczej' od 'rozdrobnienia i terytorialnego rozproszenia' do 'jednolitego i scentralizowanego' porządku. Oczywiście, kwestionowano także prawniczą geografię Coke'a. Podczas gdy jego 'apel do podstawowych praw wynikających z urodzenia i wolności wolnego Anglika trafiał w gust posiadaczy', inni widzieli zupełnie inną geografię historyczną. Jak wykażemy w dalszych rozdziałach, instytucjonalizacja jednolitego prawa zwyczajowego przeciwstawiła się temu, co Blomley nazywa 'ludową pamięcią o zlokalizowanej sprawiedliwości', wspomnieniami utrzymywanymi przez radykalne grupy, takie jak kopacze, które kwestionowały akontekstualność własności i jej usunięcie z dóbr wspólnych.
(...) Własność prywatna rozwija się dzięki tej oderwanej, zewnętrznej perspektywie i sposobie myślenia, który usuwa niedogodności związane z kontekstem, dzieli przestrzeń na zbywalne działki i dostarcza to, co przedstawia się jako niezawłaszczone pustkowie, gotową do zagarnięcia. Blomley zauważa, że jeśli pewne przestrzenie 'nie wyglądają nam na własność, to mamy tendencję do ich ignorowania'. Nie zapomina się jednak o ich potencjale zarobkowym. W minionych stuleciach były to pejoratywne 'odpady' angielskiego krajobrazu dworskiego, łatwe do zdobycia w celu późniejszego grodzenia. W osadniczym państwie kolonialnym wyznaczone 'puste' zaplecze zostało z góry przeznaczone pod zasiedlenie, białe osadnictwo i budowanie narodu. Dziś obejmują one 'przestrzenie pozostałości' opisane przez [Rebeccę] Solnit, res nullius opróżnione z ich właściwości – i posiadanego alternatywnego potencjału. Jednak pozostają one przestrzeniami i miejscami bogatymi w możliwości pieniężne, nowymi pograniczami, w które można wkraczać, grodzić je, zawłaszczać, prywatyzować, gentryfikować i tak dalej.
To nie widzenie, ale widzenie perwersyjne, ponieważ mimo, że charakteryzuje się ono lekceważeniem, to zawsze ma oko otwarte na zysk. Jak podkreśla Blomley, ten 'bardzo świadomy projekt' zawsze przynosił i zawsze będzie przynosił zyski pieniężne. Redukcja 'pustych odpadów' do odrębnych działek katastralnych to nieustanny lejek jednokierunkowy, za pomocą którego bogactwo (i władza) jest przekazywane od biednych do bogatych, od bezrolnych do ziemian lub od rdzennych mieszkańców do kolonizatorów. Nie chodzi o to, że te 'odpady' są puste, ale raczej o to, że są one stopniowo opróżniane przez konkurentów. W skutecznym przenoszeniu zasobów i władzy zarówno praktyki, jak i polityka kradzieży przestrzennej opierają się na dwóch podstawowych, mocnych stronach własności prywatnej: jej mocy do wykluczania i alienacji. Mówi się, że wykluczenie jest prawem stróża własności. Jak głosi Thomas Merrill: 'daj mi prawo do wykluczenia innych z zasobu, a dasz mi własność'. Wykluczenie widać poprzez płoty, żywopłoty, wysokie mury i kamery CCTV.
(…) Odwróćmy jednak perspektywę, a naszym oczom ukaże się zupełnie inna relacja przestrzenna. Oparta na 'szerokich synergiach' dawnych praktyk relacyjnych i wspólnego bogactwa [common-wealth], które rośnie wykładniczo proporcjonalnie do zachowanego obszaru publicznego. Dostrzeżenie niebezpieczeństwa 'mnożenia się płotów na całym lądzie' – jak ostrzega Henry David Thoreau w swoim eseju Walking, opublikowanym w 1862 r. w "The Atlantic" – oznacza rozpoznanie ryzyka niekontrolowanego grodzenia i konsekwencji monopolizacji przestrzennej, którą ta książka śledzi od pastwisk świń w przednormańskiej Anglii po lasy miejskie XXI wieku. To jest nasza krytyczna historia własności (prywatnej), (oddolnego oporowego) protestu oraz imperatywów sprawiedliwości przestrzennej i środowiskowej. Teoretyzując na temat prawowitego lasu, dochodzimy do środowiska przestrzeni i miejsca o krytycznym znaczeniu, w których te inne ziemskie relacje trwają – i konsekwentnie rozkwitają. To 'jednoczesność dotychczasowych historii', które od czasu do czasu, w przestrzeni i miejscu, powracają. Ożywiane przez wielu, a nie przez nielicznych, 'dokonują się one pod włos' – to boczne przejścia charakteryzujące się wspólnymi cechami, takimi jak wspólnotowa towarzyskość, legitymizacja od podstaw, tygiel kontekstów i tak dalej. Ta intersekcja jest teoretyczną przesłanką prawowitego lasu, przestrzeni i miejsca, w którym okresowo realizują się i odgrywają wyobrażenia czegoś innego. Ich historie są sprzeczne z dominującymi narracjami. Nawołuje się nas, abyśmy ignorowali lub przeoczali ich lekcje, aby ukryty, prawowity las nie został zauważony takim, jakim jest, pośród poszczególnych drzew.
(...) Możemy nie dzielić wymiaru doczesnego z dobrymi i prawowitymi ludźmi z trzynastowiecznego lasu, ale zamieszujemy tę samą (choć dramatycznie zmienioną) przestrzeń, prawną geografię leśnych dóbr wspólnych, którą możemy prześledzić aż do krańców pamięci prawnej. Jak elokwentnie wyjaśnia [Vince] Keenan, 'nawiedzenie to sposób myślenia o tym, jak >>teraz<< łączy się z >>wtedy<<', 'utrzymywania relacji przynależności z miejscem, które nawiedza [duch]'. Ta relacja przynależności do miejsca była realizowana i odtwarzana wielokrotnie na przestrzeni wieków. Dziś takie upiorne zjawy materializują się jako nieskończenie różnorodne roszczenia do miejsca: odradzające się obchody przesilenia zimowego, tańce wokół słupa majowego w ostrym australijskim słońcu, żerowanie w publicznych lasach lub protesty ruchu Occupy. Siła i zasadność tych wspólnych roszczeń do miejsca jest zaczerpnięta głęboko z przeszłości – są one nawiedzane przez duchy lasu, jak zakładał Flach, pisząc, że 'być może prawdą jest stwierdzenie, że wolność pochodzi z głębi lasu'. Czasami te upiorne inscenizacje 'kłują w oczy', jak spontaniczna infrastruktura Occupy z miasteczkami namiotowymi, kuchniami obozowymi, zajęciami jogi i bibliotekami. Przeważnie jednak te nawiedzenia są subtelne, zniuansowane – rejestrowane przede wszystkim w naszych podświadomych umysłach, często wysuwane na pierwszy plan poprzez odgrywanie społecznej solidarności lub czynności półmedytacyjne, takie jak spacery. Na przykład literatura poświęcona przechadzkom wskazuje, jak niektórzy piesi zostają pochłonięci 'wiecznością współbrzmienia', eteryczną zdolnością dostrzeżenia przeszłości w obserwacjach teraźniejszych.
(...) Te nawiedzające wspomnienia mówią o inności, która jest bliższa, niż się wydaje, upiornej fali z dna lasu – swędzącej, namacalnej i od czasu do czasu ożywającej w performatywnym życiu. (...) Jednym z podejść jest rozpoznanie i wyciągnięcie wniosków z innych sposobów odnoszenia się do ziemi i przestrzeni – tego, co nazywamy miejscami prawowitego lasu. Są to miejsca przepełnione komunalnym luksusem, ideałem propagowanym we wczesnych artykułach poświęconych wspólnemu dobru [commonweal] i któremu nadano wyraźną nazwę w Komunie Paryskiej. (...) Opisanie prawowitego lasu oznacza zaakceptowanie jego wrodzonej niewspółmierności, jednoczesności dotychczasowych historii, która tkwi w tym, co fizyczne i metafizyczne, ugruntowane i utopijne. Aby poszerzyć bogactwo publiczne lub komunalny luksus, własność musi odrzucić ekscesy swoich prywatnych pułapek; pychę i sztuczność wykluczenia, utowarowienia i alienacji. Spoglądając wstecz i wyobrażając sobie pełną nadziei przyszłość, szablon jest dostępny dla nas wszystkich, jeśli tylko podniesiemy wzrok. W tym pradawnym, choć nowoczesnym wydaniu, własność odzwierciedla swoje relacyjne i pluralistyczne pochodzenie, prawa zgodne z kontekstem, a w państwie kolonialnym – prawa chcące uczyć się od światopoglądów rdzennych mieszkańców. Oczywiście, nie musimy wykorzeniać naszego życia i stać się współczesnymi kopaczami lub hippisami z lat 70., aby podążać alternatywnymi ścieżkami przestrzennymi. Wymagana jest jednak ponowna krytyczna ocena dominującej hegemonii przestrzennej i jej strukturalnych nierówności oraz otwartość na zwrócenie większej uwagi na analogiczne konteksty i ciągłości, z których wyrasta prawowity las".
C. Clark, J. Page, The Lawful Forest: A Critical History of Property, Protest and Spatial Justice, Edinburgh 2022.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz