The man eaten by a shepherd / Człowiek pożarty przez owczarza

The man eaten by a shepherd

"Peasants have since time immemorial employed various means of regulating land use in the interests of the village community. They have restricted certain practices and granted certain rights, not in order to enhance the wealth of landlords or states but in order to preserve the peasant community itself, perhaps to conserve the land or to distribute its fruits more equitably, and often to provide for the community's less fortunate members. Even private ownership of property has been typically conditioned by such customary practices, giving non-owners certain use rights to property owned by someone else. In England, there were many such practices and customs. There existed common lands, on which members of the community might have grazing rights or the right to collect firewood, and there were various other kinds of use rights on private land, such as the right to collect the leavings of the harvest during specified periods of the year.

From the standpoint of improving landlords and capitalist farmers, land had to be liberated from any such obstruction to their productive and profitable use of property. Between the sixteenth and eighteenth centuries, there was growing pressure to extinguish customary rights that interfered with capitalist accumulation. This could mean various things: disputing corrununal rights to corrunon lands by claiming exclusive private ownership; eliminating various use rights on private land; or challenging the customary tenures that gave many smallholders rights of possession without unambiguous legal title. In all these cases, traditional conceptions of property had to be replaced by new, capitalist conceptions of property - not only as 'private' but as exclusive. Other individuals and the corrununity had to be excluded by eliminating village regulation and restrictions on land use, especially by extinguishing customary use rights.

This brings us to the most famous redefinition of property rights: enclosure. Enclosure is often thought of as simply the fencing in of common land, or of the 'open fields' that characterized certain parts of the English countryside. But enclosure meant not simply a physical fencing of land but the extinction of common and customary use rights on which many people depended for their livelihood. 

Early enclosures were sometimes undertaken by, or with the agreement of, smaller farmers and not always to their detriment. But the first major wave of socially disruptive enclosure occurred in the sixteenth century, when larger landowners sought to drive commoners offlands that could be profitably put to use as pasture for increasingly lucrative sheep farming. Contemporary commentators held enclosure, more than any other single factor, responsible for the growing plague of vagabonds, those dispossessed 'masterless men' who wandered the countryside and threatened social order. The most famous of these commentators, Thomas More, though himself an encloser, described the practice as 'sheep devouring men'. These social critics, like many historians after them, may have overestimated the effects of enclosure at the expense of other factors leading to the transformation of English property relations. But it remains the most vivid expression of the relentless process that was changing not only the English countryside but also the world: the birth of capitalism".

 

E. Meiksins Wood, The Origin of Capitalism. A Longer View, London and New York 2017.

Człowiek pożarty przez owczarza

"Chłopi od niepamiętnych czasów stosowali zróżnicowane środki regulacji użytkowania ziemi w interesie wiejskiej społeczności. Ograniczali pewne praktyki i przyznawali pewne uprawnienia nie po to, aby zwiększać zamożność właścicieli ziemskich albo państw, ale po to, by zachować społeczność wiejską jako taką, być może w celu ochrony ziemi albo dystrybucji jej płodów w bardziej sprawiedliwy sposób, często zaś po to, by utrzymać tych członków społeczności, którym się nie poszczęściło. Nawet prywatne posiadanie własności było zwykle uwarunkowane takimi zwyczajowymi praktykami, przyznającymi nie-posiadaczom pewnego rodzaju prawa używania własności należącej do kogoś innego. W Anglii istniało wiele takich praktyk i zwyczajów. Istniały grunty wspólne, na których członkowie społeczności mogli dysponować prawem do wypasu albo prawem do zbierania drewna opałowego i były różne innego rodzaju prawa użytkowania, jak np. prawo do zbioru pokłosia podczas wyszczególnionych okresów w roku.

Z punktu widzenia inwestujących posiadaczy ziemskich i kapitalistycznych farmerów, ziemia musiała zostać uwolniona spod wszelkich ograniczeń dla produkcyjnego i zyskownego korzystania z własności. Pomiędzy szesnastym a osiemnastym wiekiem, pojawiła się rosnąca presja na zniesienie praw zwyczajowych, które stały na drodze akumulacji kapitalistycznej. Mogła ona oznaczać wiele rzeczy: kwestionowanie praw wspólnotowych do ziem wspólnotowych poprzez roszczenie sobie wyłącznych praw do własności prywatnej; eliminowanie zróżnicowanych praw użytkowania prywatnej ziemi; czy też podważanie zwyczajowych umów, które przyznawały wielu małym posiadaczom prawa do posiadania bez jednoznacznego tytułu prawnego. We wszystkich tych przypadkach, tradycyjne koncepcje własności musiały zostać zastąpione przez nowe, kapitalistyczne koncepcje własności - nie tylko 'prywatnej', ale także wyłącznej. Inne jednostki i wspólnoty musiały zostać wykluczone poprzez zniesienie regulacji wioskowych i ograniczeń w użytku ziemi, zwłaszcza w wyniku wygaszenia zwyczajowych praw do użytkowania.

To prowadzi nas do najsłynniejszej redefinicji praw własności: grodzenia. Grodzenie jest często rozumiane po prostu jako ogrodzenie płotem wspólnego gruntu, czy też 'otwartych pól', które były charakterystyczne dla pewnych części angielskiej wsi. Ale grodzenie nie znaczy po prostu fizycznego ogrodzenia ziemi, lecz wygaszenie wspólnotowych i zwyczajowych praw użytkowania, od których zależało utrzymanie wielu ludzi.

Wczesne grodzenia były czasami podejmowane przez mniejszych farmerów lub za ich zgodą i nie zawsze przebiegały ze szkodą dla nich. Ale pierwsza większa fala społecznie destrukcyjnych grodzeń miała miejsce w szesnastym wieku, kiedy więksi posiadacze ziemscy starali się wypędzić pospólstwo [commoners] z terenów, które można było wykorzystać dla zysku w formie pastwisk dla coraz bardziej dochodowej hodowli owiec. Ówcześni komentatorzy uważali grodzenia, bardziej niż jakikolwiek inny czynnik, za przyczynę rosnącej plagi włóczęgostwa, tych wywłaszczonych 'ludzi bezpańskich', którzy snuli się po wsi i zagrażali porządkowi społecznemu. Najsłynniejszy z tych komentatorów, Tomasz Morus, chociaż sam zajmował się grodzeniami, opisał tę praktykę jako 'pożeranie ludzi przez owcę'. Ci krytycy społeczni, jak wielu historyków idących za ich przykładem, mogli przeceniać skutki grodzeń w stosunku do innych czynników prowadzących do przeobrażeń angielskich stosunków własnościowych. Ale pozostają one najbardziej wyrazistym przejawem nieustannego procesu, który zmieniał nie tylko wieś angielską, ale i cały świat: narodzin kapitalizmu".

E. Meiksins Wood, The Origin of Capitalism. A Longer View, London and New York 2017.