Expansion of shrinking commons / Ekspansja kurczących się dóbr wspólnych

Expansion of shrinking commons

"The commons have been described as a drama, even – most famously – a ‘tragedy’. Their fate, their future, has never seemed more parlous, with climate change, population growth, and competition for scarce resources seemingly threatening our greatest common property, the planet itself. Enclosure – once seen as the very end of the commons – is touted by some as the only practicable way to protect precious environments subject to the existential threat of encroachment. At the same time, undergirded by a general anxiety that the natural, social, and political commons are at risk from capitalism’s bloating expansion, from hyper-consumption, and from corporatist politics, critics of enclosure grasp at a new narrative, proposing a new global commons as the only solution to our pressing global problems. Far from moribund, then, and affronting attempts to reduce their purchase to the mere status of ‘public goods’, the commons remain central to the material struggles and imaginaries of collective well-being, now and into the near future. The commons is dead: long live the commons!

Yet how should we understand these contemporary conjugations of the commons, if by this term we understand a process, a contest of force, a reconstitution, a site of convening practices? Our justification for this volume is that there is a pressing need to reconceive the ‘commons’, to think of the commons as more than a tug of war between use value and exchange value, between common use and commodification, between communities and corporations, in which the odds are always and everywhere stacked against the continuing existence and vitality of the commons. Without ignoring the facts of the systematic encroachment on life, resources, and spaces once held in common, at the same time we envisage the opening up of new spaces of cooperation and collective action, such as the digital commons, new practices simply of ‘being in common’, community economies and solidarity networks. We see the contemporary commons as both being lost in old shapes and recovered in new forms, as, in brief, a contested and dynamic domain of collective existence, with the balance delicately poised between the rapacious demands of political economy and the promise of social innovation.

This play of forces, at a moment of collective crisis, is one focus of this book, which remains open to diverse meanings of the commons, ranging from rules of collective return to new practices of association, precisely in order to nurture and expand the politics of possibility in our seemingly hyper-privatised age. The contributions to this collection remain soberly aware of the problems posed to public and collective ownership, but at the same time potentially adjustable through new practices of shoring and stewardship. They explore the shifts that are inherent in any ‘being in common’, seeing old institutions such as law and citizenship compromised as sites of universal inclusion, but noting also the rise of new spaces supporting both secessionist and collectivist ambitions, as well as micro-worlds of social being born out of the ruins of neoliberal abandonment. They find, notably, a vibrant counter-culture of non-utilitarian living and associating, surviving and even flourishing amid the detailed disciplinary calculations of market society, and often couched in the language of protecting the shrinking commons.

To recover the commons, then, may be a matter of discursive framing as well as or as much as a political event. Thought of as a rule or possession, the future of the commons for sure seems bleak. Things once held free or at least public are becoming ever more securely privatised and commoditised, typically against any reasonable measure of the long-term general interest, for all that the states, corporations, and elites of global capitalist society protest otherwise. The world over, the natural world, the global reservoir of pooled resources, human labour in all its forms, mutually-beneficial commerce, law, public policy, culture, and knowledge, the body and the bodily realm, and even life itself, are up for grabs, violently opened up to neoliberalism’s rigged markets and closed down as the spaces and means of collective stewardship. The language of government in the public interest has itself begun to sound anachronistic and implausible, however necessary its revival (...). The commons no longer seems to be part of the common sense of political economy, reduced rather to a faint echo of the moral economy of the world we have lost. In contrast, however, if we think of the commons as a practice or process, the future looks less dismal, as is also increasingly recognised. Experiments the world over in land cultivation and conservation, micro-enterprise and labour, ethical trade and responsible consumption, community orientation and social networking, and participatory and democratic politics, provide ample evidence of the continuing social interest in collaboration, collective orientation, and future stewardship. Discrete and diverse as are these examples of the lively lived spaces of actually existing commons (Eizenberg), they intimate the possibility of an expanded politics of the commons, one that can build on practice to lever a change in the rules and principles of possession.

Thus, to those who would still object that the commons is a lost cause, and that the use of any such language is a gesture of romantic fancy, we would argue that by thinking the commons anew, all the time recognising their inherent ambiguities and latent complexities, a persuasive politics for nature and a truly shared society can be mounted. This book is neither a commonist manifesto nor a call-to- arms, though we share the same concerns of those that already exist. We aim, rather, at a collective, cooperative audit of transformations, driving forces, and commoning experiments, pressing towards outlining the new possibilities for the commons. Our contributors and collaborators share the animus of those who have sought to pit the promise of commoning against the forces of commodification, and of those who reject the blandishments of a global political and economic order that has enclosed the commons in the politics of nostalgia or fantasy. We are all keenly aware of the critical damage that privatisation and the careering of a rampant exchange value has done and is doing, to an increasingly vulnerable world. As far as the commodity form goes, a seemingly ever more entrenched neoliberalism has cast aside all that cannot be privately owned or tended as anachronistic and anomalous. And how characteristic is it that the coordinated attacks on the sustainability of even modest lives, widely understood to be the hallmarked product of corporatist capitalism, are met with ever more rounds of deregulation, privatisation, and dispossession".

A. Amin, P. Howell, Thinking the Commons In A. Amin, P. Howell (eds.), Releasing the Commons: Rethinking the Futures of the Commons, London and New York 2016.

Ekspansja kurczących się dóbr wspólnych

„Dobra wspólne opisywano w kategoriach dramatu, a nawet – co słynniejsze – 'tragedii'. Ich los i przyszłość nigdy nie wydawały się bardziej ponure, ponieważ zmiany klimatyczne, wzrost populacji i rywalizacja o ograniczone zasoby najwyraźniej zagrażają naszej największej własności wspólnej: samej planecie. Grodzenie – niegdyś postrzegane jako koniec dobra wspólnego – jest przez niektórych reklamowane jako jedyny praktyczny sposób ochrony cennego środowiska, narażonego na egzystencjalne zagrożenie przez naszą ingerencję. Jednocześnie podsycani przez ogólną obawę, że naturalne, społeczne i polityczne dobra wspólne są zagrożone ze względu na roznieconą ekspansję kapitalizmu, hiperkonsumpcję i politykę korporacyjną, krytycy grodzeń opowiadają się za nową narracją - proponują nowe globalne dobra wspólne jako jedyne rozwiązanie naszych palących problemów planetarnych. Wobec dorzynających i obraźliwych prób zredukowania ich znaczenia zaledwie do statusu 'dóbr publicznych', dobro wspólne pozostaje centralnym elementem walk materialnych i wyobrażeń o zbiorowym dobrostanie, teraz i w najbliższej przyszłości. Dobra wspólne umarły: niech żyją dobra wspólne!

Jak jednak powinniśmy rozumieć te współczesne połączenia pojęciowe wokół dóbr wspólnych, jeśli pod tym terminem rozumiemy zarówno proces, grę sił, rekonstytucję i miejsce zwoływania praktyk? Uzasadnieniem dla powstania tego tomu jest pilna potrzeba ponownego zdefiniowania 'dobra wspólnego', myślenia o tym, co wspólne w kategoriach czegoś więcej niż przeciąganie liny między wartością użytkową a wartością wymienną, między wspólnym użytkiem a utowarowieniem, między społecznościami a korporacjami, gdy szanse są rozpisane zawsze i wszędzie przeciwko dalszemu istnieniu i witalności dóbr wspólnych. Nie ignorując faktów dotyczących systematycznej ingerencji w życie, zasoby i przestrzenie niegdyś wspólne, jednocześnie przewidujemy otwarcie nowych przestrzeni współpracy i zbiorowego działania, takich jak cyfrowe dobra wspólne, nowe praktyki prostego 'bycia wspólnie', gospodarki wspólnotowe i sieci solidarności. Postrzegamy współczesne dobro wspólne zarówno jako zatracone w jego dawnych kształtach, jak i odzyskane w nowych formach, jako, w skrócie, kwestionowaną i dynamiczną domenę zbiorowej egzystencji, z delikatnie zachowywaną równowagą pomiędzy drapieżnymi wymogami ekonomii politycznej a obietnicą innowacji społecznych.

Ta gra sił w momencie zbiorowego kryzysu stanowi jeden z głównych tematów tej książki, która pozostaje otwarta na różnorodne znaczenia dobra wspólnego, począwszy od zasad zbiorowego powrotu do nowych praktyk stowarzyszania się, właśnie po to, aby pielęgnować i rozszerzać politykę tego, co możliwe w naszych pozornie hiper-sprywatyzowanych czasach. Materiały włączone do niniejszego zbioru pozostają trzeźwo świadome problemów, jakie stwarza własność publiczna i wspólne, ale jednocześnie możliwości ich dostosowywania do oczekiwań dzięki nowym praktykom wsparcia i podtrzymywania [stewardship]. Badane są w nich zmiany nieodłącznie związane z każdego rodzaju 'byciem wspólnie', w tym stare instytucje, takie jak prawo i obywatelstwo będące obszarami ograniczonej uniwersalistycznej inkluzji, ale odnotowywane jest również powstawanie nowych przestrzeni wspierających zarówno ambicje secesjonistyczne, jak i kolektywistyczne, a także mikro-światów bycia społecznego, zrodzonych z ruin neoliberalnego porzucenia. Odnajdywana jest w szczególności tętniącą życiem kontrkultura nieutylitarnego życia i zrzeszania się, przetrwania, a nawet rozkwitu pośród szczegółowych dyscyplinarnych kalkulacji społeczeństwa rynkowego, często wyrażana w języku ochrony kurczącego się dobra wspólnego.

Odzyskanie dobra wspólnego może być zatem zarówno kwestią dyskursywnego ramowania, jak i - lub w takim samym stopniu - wydarzeniem politycznym. Przyszłość dobra wspólnego, pojmowanego w kategoriach reguły czy posiadania, z pewnością wydaje się ponura. Rzeczy, które kiedyś były wolne lub przynajmniej publiczne, stają się coraz bezpieczniej sprywatyzowane i utowarowione, zazwyczaj wbrew wszelkim rozsądnym wskaźnikom długofalowego interesu ogólnego, mimo że państwa, korporacje i elity globalnego społeczeństwa kapitalistycznego protestują przeciwko temu. Na całym świecie świat przyrody, globalny rezerwuar połączonych zasobów, praca ludzka we wszystkich jej postaciach, wzajemnie korzystny handel, prawo, polityka publiczna, kultura i wiedza, ciało i sfera cielesna, a nawet samo życie, są wystawione na zagarnięcie, brutalnie otwierane przez rynki neoliberalizmu i zamykane jako przestrzenie i środki kolektywnego podtrzymywania [stewardship]. Sam język rządzenia w interesie publicznym zaczął brzmieć anachronicznie i nieprawdopodobnie, jakkolwiek konieczne jest jego odrodzenie. Dobro wspólne nie wydaje się już być częścią zdrowego rozsądku ekonomii politycznej, będąc raczej zredukowane do słabego echa ekonomii moralnej utraconego przez nas świata. Jeśli jednak pomyślimy o tym, co wspólne, jak o praktyce lub procesie, przyszłość zacznie jawić się mniej ponuro, co jest również coraz częściej dostrzegane. Prowadzone na całym świecie eksperymenty w zakresie uprawy i ochrony gruntów, mikroprzedsiębiorstw i pracy, etycznego handlu i odpowiedzialnej konsumpcji, orientacji wspólnotowej i sieci społecznych, a także polityki partycypacyjnej i demokratycznej, dostarczają wystarczających dowodów na ciągłe zainteresowanie społeczeństwa współpracą, orientacją na zbiorowość i podtrzymywaniem [stewardship] przyszłości. Choć te przykłady tętniących życiem przestrzeni rzeczywiście istniejących dóbr wspólnych (Eizenberg), są dyskretne i różnorodne, sugerują możliwość rozszerzającej się polityki dóbr wspólnych - takiej, która może opierać się na praktykach, aby wpłynąć na zmianę reguł i zasad posiadania.

Zatem tym, którzy nadal upieraliby się, że dobro wspólne jest przegraną sprawą i że używanie takiego języka jest gestem romantycznej fantazji, chcielibyśmy odpowiedzieć, że myśląc o tym, co wspólne, cały czas rozpoznając wpisaną tu dwuznaczność i utajone sprzeczności, można zbudować przekonującą politykę na rzecz przyrody i prawdziwie wspólnotowego społeczeństwa. Ta książka nie jest ani kommonistycznym manifestem, ani wezwaniem do broni, chociaż podzielamy obawy zawarte w istniejących tego typu odezwach. Naszym celem jest raczej zbiorowy, oparty na współpracy audyt transformacji, sił napędowych i eksperymentów w zakresie uwspólniania, dążący do nakreślenia nowych możliwości dobra wspólnego. Nasi autorzy i współpracownicy podzielają zapał tych, którzy chcą przeciwstawić obietnicę uwspólniania siłom utowarowienia, oraz tych, którzy odrzucają pochlebstwa zgłaszane pod adresem globalnego porządku politycznego i gospodarczego, który grodzi dobro wspólne w opłotkach polityki nostalgii i fantazji. Wszyscy doskonale zdajemy sobie sprawę z ogromnych szkód, jakie prywatyzacja i pochód szalejącej wartości wymiennej wyrządziły i nadal wyrządzają w coraz bardziej bezbronnym świecie. Jeśli chodzi o formę towarową, pozornie coraz bardziej zakorzeniony neoliberalizm przekreślił wszystko to, czego nie można posiadać w rękach prywatnych i to, co wydaje się anachroniczne i anormalne. I jakże charakterystyczne jest to, że skoordynowane ataki na trwałość nawet skromnego życia, powszechnie rozumiane jako typowy skutek korporacyjnego kapitalizmu, prowadzi do kolejnych serii deregulacji, prywatyzacji i wywłaszczenia”.

A. Amin, P. Howell, Thinking the Commons, [w:] A. Amin, P. Howell (red.), Releasing the Commons: Rethinking the Futures of the Commons, London and New York 2016.