On the origins of property, measures and rabble / O pochodzeniu własności, miar i motłochu

On the origins of property, measures and rabble

"Legal historians tell us that from around 1290 to 1490, English lawyers did not have a term that had the scope and explanatory power that later lawyers found in the words ‘property’ or ‘ownership’:‘they lacked a word for legally protected interests in both land and goods, one that would assimilate these interests to some degree, and separate them from other legally protected relations’ (Seipp).Those designations that were available tended to be assigned to personal goods rather than land. This perhaps was because while goods and animals could be stolen or strayed, land stayed put. The identity of the rightful holder of land was common knowledge, while goods and animals required legal nametags via ascriptions of ‘property’ to some person.

The idea of private property as a form of absolute dominion was also conceptually unavailable. As Simpson notes, ‘medieval lawyers never spoke of a person owning an estate in lands’. Rather, one thought of a person ‘holding’ land, this being measured by time: thus ‘they hold the manor for an estate in fee tail, or for life, or whatever. . . . Nothing further need be said about anyone owning anything for the legal position to have been fully stated’. In earlier usage,‘[o]ne did not say “this is my property”, as we use the term now. Rather, one said “I have property in it” or “the property of it is to (or with) me”. (Seipp). The social relationality of property, obscured in its modern expression in the ownership model, was thus more fully evident.The interests that people had were, in principle at least, tied to interlocking feudal obligations of privilege and service.

Property relations were also highly localized in the manor, the basic unit of landholding following the Norman Conquest. Such relations were regulated by the local institution of the manor court, or court of survey.The court of survey recorded the conditions of the various local tenancies while also allowing for the collective governance of the common rights that existed within the manor. Over time, such practices became formalized as customary rights, notably the right of profit-à-prendre, or the right of taking something, and that of easement – the right to habitation and movement on the land. Such rights served to buttress a strong sense of proprietorship realized in an embodied landscape of circulation and openness.

Collective or common property rights to manorial land were a vital resource, combining individual and collective rights to arable lands and ‘waste’ lands (uncultivated manorial land owned by the lord, such as meadows, woodlands, etc.).Arable land would be divided into strips or ‘selions’ in open fields that were then distributed to tenants to cultivate, the allocation, ploughing, and harvesting of which were collectively decided upon. Commoners also had the right to graze upon the waste, as well as harvest valuable resources from it.

The result was a territorialization of property that departs markedly from the modern model: 

'many persons other than the ‘tenant in possession’ would work and live on a given parcel of land, and derive benefit from it. Many others would take some of its produce, or simply make their way across it on the way to somewhere else. . . .The image of one individual owner, or even one family, excluding all others and taking all increase from a parcel of land would have been a vast oversimplification, and probably an unrecognizable image for holders of large or small parcels. (Seipp)

The value of landholding rested on its ordered inclusivity, not its exclusivity. Crucially, the primary relation of an individual to a parcel of land ‘could be maintained without physically excluding others. Indeed, land had little value to the rightful holder if others were entirely excluded’ (Seipp). Even in the case of urban land, governed by forms of tenure that were less encumbered by feudal obligations, property was ‘more conditional and less exclusive and individualistic than it is now. Contemporaries recognized the simultaneous existence of a plurality of interests in one space – some of them deferred, some contingent, and some barely enforceable’ (Harding).

While contemporaries ‘were highly sensitive to spatial divisions and boundaries’ (Harding), their understandings did not necessarily parallel modern conceptions of trespass. If a single tenement ‘belonged’ to multiple parties, the occupier’s rights to bar entry to others was often compromised:‘The right physically to enter a property figured largely in [legal disputes]: literally to bar the door to a legitimate claimant was to deprive or disseize him of a right and could lead to long litigation’ (Harding). Rather than the boundary being a bulwark against others, legal practice ensured that controls in the public interest were strongest at the interface between properties, the guiding principle being that ‘the territorial integrity of the individual property was modified by increased obligations and restrictions at the margin’ (Harding)

Yet while it departed from the modern exclusive conception, territoriality was clearly present. English rural commons relied on multiple territorial rules, both external (think of the ‘beating of the bounds’) and internal (such that certain grazing areas may be off-limits to all commoners at particular times). The daily practices of commoning entailed spatial access and mobility, whether through designated footpaths or through a more general ‘right to roam’ across the Lord’s land. The visual openness of the landscape bespoke a collective culture. Standing at the centre of the pre-modern village 

'feels like standing at the hub of the whole system: the fields spread around you, the decision one with wheat, another with barley is written on the landscape. For all that individual men and women work their own bits of land, their economy is public and to a large degree still shared'. (Neeson).

Reterritorializing private property

While changes to English property can be traced to slow shifts over several centuries, it was in the early modern era that we begin to see a shift in the meaning of property in land. This entailed a slow, tentative, and contested movement in the property space, away from feudal entitlements, where land was held ‘of ’ others, to a more recognizably modern conception of property as a basis for individualized entitlements to land that could be rented, used, sold, and willed. By the early seventeenth century, ‘property’ had been installed ‘as a fundamental concept applying to land’, from which it began to be possible to designate a single person as an ‘owner’ (Seipp).

But this was a far from straightforward process. Crucial was the role of the jurist St German, whose Doctor and Student in the 1520s was the first work on English common law in wide circulation to delineate a general law of property, applicable to land as well as goods, identifying an abstract and universal ‘law of property’ (lex proprietatis). St German refers to ‘that generall lawe or generall custome of propretye wherby goods movable and unmovable be brought in to a certayne propretye so that every man may knowe his owne thinge’. However, as Aylmer notes, St German failed to provide a definition of property itself. Only until 1607 did Cowell provide the first definition: ‘Propertie signifieth the highest right that a man can have in anything; which is in no way depending on any other mans courtesie’. However, Cowell immediately qualified this by noting that no one can have a property in their lands defined thus. Other than the Crown, all hold land mediately. Some later sixteenth-century definitions, moreover, applied the term only in relation to personal goods.

Edward Coke, the early seventeenth-century jurist, sharpened private property’s teeth, distinguishing absolute property rights from ‘qualified’ or ‘special’ property rights, arguing that whoever held the ‘absolute’ property in a thing could assert their claim against the world, whereas they who held the ‘special’ interest could assert it against everyone but the ‘absolute’ owner. Later, lawyers began to make a stronger hierarchical distinction between the two. If the former was characterized as ‘absolute’, ‘principal’, ‘true’, or ‘greater’, the latter was ‘qualified’,‘ conditional’,‘mere’, and ‘a kind of ’ property (Seipp). From this, a rule was emerging:

'whoever had the ‘general’ or ‘absolute’ property in a thing could assert that interest against everyone in the world, and whoever had the ‘special’ property could assert it against everyone but the ‘general’ or ‘absolute’ owner.' (Seipp)

The effect was significant. While multiple people could have different sorts or degrees of property interest in the same land, the lawyer’s lexicon began to only allow for one ‘owner’, who was free to do with a thing as the law allowed.

Crucially, land itself also became an object capable of absolute ownership, fully entering the property space. As noted, in mediaeval England, it was goods and animals, not land, that came closest to a conception of absolute property. But from the sixteenth century onwards, English lawyers began to extend their model of ownership of goods and animals to landholding such that it was conceptually possible to imagine ‘property in land’ and ‘owners of land’. Given the sharpening distinction between ‘absolute’ and ‘special’ property interests, noted previously, land began to be conceived of as a thing from which others were to be presumptively excluded, and the category of the ‘owner’ was figured as given particular privileges.The property space, in other words, began to be recalibrated via processes of ‘naming’ and ‘acting’:

'As land became more ‘property-like’, the newly named ‘owner’ acquired more freedom to alienate, to extract value in new ways, and to exclude others, while the long-recognized rights of other persons over the same land were diminished. (Seipp)

The effect was to reconceptualize the social relationality of property ‘Conflicts were no longer between holders of rights of common and “the lord of the manor” or “he who has the freehold”. Now the protagonists were the commoner and the “owner of the soil” or “owner of the land”’ (Seipp).

It is hard to overestimate the importance of these conceptual changes to the concept of property in land and their contemporary reach. For my purposes, however, I wish to underscore the way in which property was reterritorialized. If, as noted previously, the premodern imaginary of a highly localized, relational geography of property was one of multiple persons accessing and using a given parcel of land, now lawyers increasingly invoked ‘a stark mental image of one solitary person alone in complete and exclusive possession of one tract of land’ (Seipp).

To be in complete and exclusive possession required a reterritorialization of the modes of ‘acting’ within the property space. Take, for example, the action of trespass. For mediaeval lawyers, trespass was used to refer to many wrongs, from murder to diverting water onto someone’s land (Seipp).While trespass to land was one of those wrongs, it would have been viewed in a different light. In particular, it would have been of less consequence, given the way in which land itself was routinely used and accessed by many.As such, only a limited set of ‘entries’ upon land were deemed a threat that deserved a remedy 

However, as property became understood in more singular, exclusive terms, the ancient action of trespass was applied specifically to defend landed property, now imagined in more sharply territorialized terms. McDonagh and Griffin point to a ‘progressive spatialization’ of the term so that ‘the generalized medieval concept was increasingly used in early modern England to discipline those who passed beyond a limit’. Edward Coke characterized traditional agrarian law as ‘snares that might have lien heavy on the subject’ .As property is conceptually freed of such snares, it is re-imagined as a territory over which the owner should have an exclusive right. As such:

'the owner may retain to himself the sole use and occupation of his soil: every entry therefore thereon without the owner’s leave . . . is a trespass or transgression'. (Blackstone)

These radical reworkings of the space of property were not exclusively the domain of the lawyer, however. Shifts in other practices and sites of expertise help to perform the reterritorialization of property into practice.Two in particular – surveying and husbandry – played a pivotal role.

Surveying and the revisualization of property space

Traditionally, as noted, the surveying of manorial lands was a practice undertaken at the ‘court of survey’. Largely non-cartographic, this entailed an enumeration and valuation of assets and use-rights, with little emphasis given to the location or areal extent of lands. It was conducted not by an outside expert but by a manorial official, with the help of those tenants whose memories went back the furthest. The traditional surveyor was required to ‘butt and bound’ the manor with the help of those tenants whose memories went back the furthest. This entailed walking around the land, recording the ‘meeres, markes and boundes as have been very anciently used and accustomed’, according to Fitzherbert’s 1523 Boke of Surveyeng.

By the early seventeenth century, this form of ‘performance cartography’ (Woodward & Lewis) began to give way to a new conception of surveying, now reframed as a technical endeavour, engaged in by experts in geometry, accurate measurement and cartography, the outcome of which was a map, drawn to scale.While in 1500, maps were ‘little understood or used’, by 1600,‘they were familiar objects of everyday life’; ‘[t]he map as we understand it was effectively an invention of the sixteenth century’ (Harvey).

The old-fashioned surveyor,‘a man of classical education possessed of sound legal knowledge’, was supplanted by the assistant ‘whom he had been accustomed to term a “mere land-meater”, employed to carry the measuring rod’ (Taylor).The survey was no longer a description of the use-rights that inhered in a particular site but a rendering of land as a bounded parcel of space.The survey, in other words, became spatialized as the concept of landed property ‘as a bundle of assorted rights over different bits of territory gave way to the idea that property lay in definable pieces of soil’ (Thompson). The latter entailed a remarkable imaginative shift. So, for example, Love advises the surveyor to first imagine the manor as an abstract space, walking or riding around the manor once or twice so ‘that you may have as it were a Map of it in your head’ (1623/1687,).The next step is not to list property relations but to map property as bounded spaces.To do so requires that the entire manor be first rendered as a parcel of land. The surveyor is to delineate the entire manor, taking angles and length measurements, record all roads, lanes, and rivers, and then produce a map of the whole, which is to be filled in by surveying all the hedge lines of every field, redoing as necessary; surveying any additional fields that are not obviously bounded by a hedge, land, or river, and placing these relative to other fields; and finally producing a map of the whole, marking the location of the manor house as well as additional features such as woods and ponds.

If we assume, as we must, that mapping is performative rather than simply representational, it becomes interesting to ask how emergent conceptions of surveying were implicated in changing conceptions of property’s territoriality. Surveying produced the abstraction of ‘space’ itself. In so doing, the ‘space’ of property became imagined as actionable, in part due to the visual register in which it worked. These two points need unpacking. First, the modern survey may be said to assist in encouraging a view of property as a space rather than a bundle of localized relationships. Crucially, emergent forms of surveying relied heavily on a geometric conception of space. In so doing, space itself emerged in Western thought as something ‘extensible and calculable, extended in three dimensions, and grounded on the geometric point’ (Elden). This is an important point.The surveyed map did not simply reposition property within a pre-existing spatial imaginary. In an important sense, it helped produce the very modern idea of space itself – and, by extension, a particular conception of territory – itself.

Geometry, in this sense, is more than an instrument for representation. As Elden notes, early moderns such as Descartes saw it as a site of calculation. Secondly, then, as geometry helped reduce space to a manipulable form, it became easier to conceive of property as a territorialized zone of action and calculation. As Sack notes: ‘to think of territory as emptiable and fillable is easier when a society possesses writing and especially a metrical geometry to represent space independently of events. . . . The coordinate system of the modern map is ideally suited’. Euclid’s Elements of Geometry was first translated into English in 1570. In the preface, John Dee notes the connection between geometry and ‘land-measuring’ and praises ‘[t]he perfect science of Lines, Plaines, and Solides [which] (like a divine Justicier,) gave unto every man his owne’. The early modern surveying manuals sought to educate and inculcate such a geometric sensibility, echoing the vigorous advocacy of mathematical practitioners in related fields in sixteenth-century England, keen to demonstrate the utility of geometry and arithmetic to practical economic and political projects.The injunction, more generally, was to:

'reduce what you are trying to think about to the minimum required by its definition; visualize it on paper, or at least in your mind, be it the fluctuation of wool prices at the Champagne fairs or the course of Mars through the heavens, and divide it, either in fact or in imagination into quanta.Then you can measure it, that is, count the quanta. (Crosby)

By counting the quanta, the survey made possible a view of land as that which could be differently appraised and evaluated. Surveyors (as well as kindred writers on husbandry, as we shall see) increasingly characterized the estate as an object of ‘improvement’ (that is, both an object of appropriation and a site for individual betterment), the effect of which was to reconstitute rights to land as something that could be: 

'clearly and objectively . . . determined, in a manner which precludes competing or loosely held customary claims. Land ownership is thus figured as reducible to facts and figures, a conception that inevitably undermines the matrix of duties and responsibilities that had previously been seen to define the manorial community. In the perception of the surveyor, the land is defined as property, as the landlord’s ‘own’. (McRae)

While the results of the court of survey were to be assessed and evaluated by members of the manorial community, the data generated by the modern survey were to be plugged into wider circuits of calculation, appraisal, and comparison. For example, the modern surveyor insisted on the measurement of land through the use of universal metrics, such as the standard chain, tables of calculation, and instruments. Such metrological moves made possible a conception of the land as a resource which could begin to be plugged into wider circuits of comparison and economic calculation.

Further, the modern survey worked in a different register. If the traditional surveyor relied on oral memory, the modern surveyor traded in visual objectivity. One of the practical qualities of the modern map, it was said, was that it promised to open up a space of clarity and certainty and ‘retrieve and beat out all deacaied, concealed and hidden parcels [of land]’ (Agas).The surveyor participates in creating the world ‘as exhibition’, whereby space is set before the viewer (Mitchell). In Norden’s Surveyor’s Dialogue, a farmer queries why their lands needed to be portrayed on a map, asking, ‘is not the field it selfe a goodly Map for the Lord to look upon?’ Norden’s surveyor replies that the map enables the Lord ‘sitting in his chayre, [to] see what he hath, where and how it lyeth, and in whose use and occupation every particular is, upon the suddaine view’ (Norden).The advantage of the ‘suddaine view’ in allowing the landowner to ‘know his own’ reoccurs in surveying manuals, Delano-Smith and Kain note. Now the Lord, ‘sitting in his chayre at home, may justly knowe, how many miles his Manor is in circuite, and the circuit of any particular grounds, and wasts’ (Worsop). Estate management increasingly became premised on the management of territory, best realized through visual surveillance and organization. Land became an object of distanced calculation, a departure from the more conservative tradition of estate management in which ‘the best dung for the field is the master’s foot’ (McRae). Initially referring to a parcel of land, the word ‘plot’ was increasingly used to refer to a map. The map, in other words, begins to become a substitute for the land itself, and ‘a reduction of land and tenantry to their graphic and written representations takes on the status of truth’ (Sullivan).

Husbandry: doth not every man covet to have his alone?

The ‘ingenious and active’ landowner was the target not only of primers extolling modern forms of surveying. Husbandry manuals, offering practical advice on estate management, also became widespread in the late sixteenth and early seventeenth century, deploying a new rhetoric of improvement, productivity, and profit. To achieve these ends, it was argued, required that property relations be rearranged in a more exclusive and singular fashion. Manorial property was seen, too often, as deeply entangled and excessively relational, with multiple use-rights attached to the same parcel of land. Customary forms of tenure, including common right, were deemed an obstacle to ‘improvement’ (Thirsk).The freehold estate was thus to be preferred because it allowed the owner to make the most of what was now increasingly deemed to be his own.

It is for this reason that many of the husbandry manuals advocated forms of territorialized enclosure. Moore argued that waste could not be brought to productive use through the ‘common husbandry’ of the ‘vulgar’. The only solution was the distribution of land to ‘private owners, which being appropriated to their particular uses, will then be cleansed and purged of the former deformities, and so fully improved’. Is it better, Moore (1653) asks rhetorically, for you to

'have no particular property in [land] . . . [o]r to say this is mine, I can let, sell, or dispose it at my pleasure, and so assure me a certain means and estate (out of nothing) wherein others have not to do?'

Such a territorial strategy both reflects and inculcates an emergent logic of possessive individualism (Macpherson). ‘Doth not every man covet to have his alone?’ asks Moore rhetorically. Such a sensibility rests on a relation to land, now legally and, as noted previously, cartographically represented as a discrete territory. Blith argues that when ‘men know their own’, ‘improvement’ will surely follow:

'Were every mans part proportioned out to himself, and laid severall [i.e., enclosed], it would so quicken and incline his spirits, that he would be greedy in searching out all opportunities of Improvement whatsoever the Land is capable of'. (Blith)

Put more bluntly, ‘now that mens lands . . . is their owne, they may do with them what they list’ (Standish). For men to do ‘what they list’ on land that ‘is their owne’ requires a spatial reconceptualization of property. Property was imagined not just as a thing (‘this is mine’) but also as a territory from which others are to be excluded. Only then will ‘improvement’ follow. One striking example comes from Cressy Dymock’s proposal for the ‘division or setting out of land’, designed to prevent the

'unremediable intanglements or intermixtures of interest of severall persons in the same Common, in the same field, in the same Close, nay sometimes in the same Acre. . . [and] the inconvenient passages made or allowed between divers grounds'.

Such ‘intanglements’ are now seen not as the interpersonal obligations and socialized property relations of manorial life but as the predatory incursions of those lurking ‘outside’ the boundary. Dymock worries at the poor who will let their pigs loose and ‘on set purpose drive them thither by which means they will sometimes get a haunt of a piece of corn, and go into it so cunningly’ (Hartlib).The ‘evill contrivance and inter-mixture of wayes and interests’ (Hartlib), Dymock fears, is the reason why many are unwilling to ‘improve’, for they ‘have no place secure enough, but may every day one before the other expect, that the carelessness or wickedness of their Neighbours’ may let in animals to ‘destroy all their labours and charges in an instant’. Traditional property relations are thus reframed as impinging ‘upon the farmer’s sovereignty. . . [as] a form of theft’ (McRae).

For Dymock, the solution was to radically reterritorialize property through a remarkable set of geometric arrangements that severed the overlapping, relational ties of the commoning economy, placing the manor house at the centre of a series of enclosures. Both the subject (the owner) and the object (the land) are to be detached. For Dymock, such a plan fostered the separative self:‘here your house stands alone in the middle of all your little world’ with your land, animals, and outhouses spread before you, ensuring a form of territorial purity, with ‘no one ground to passe through into another, no probability of being trespassed upon by others . . . but the most perfect right and ample use of every foot of ground inclosed entire’ (Hartlib). Such a panoptic territorial arrangement, allowing for efficient use, movement, and surveillance, was to be defended by a ‘double hedge’, with access only through a bridge or gate ‘strong and stanch that I might let in what I would; but that nothing might get in without my leave’ (Hartlib).

Dymock’s reference to a hedge speaks to the enforcement of territory. Practically speaking, the expansion of enclosure required the imposition of new forms of spatial discipline and control.As the ‘gatekeeping function’ of the singular owner began to be foregrounded, so access to space had to be differently organized through forms of territorial communication and, crucially, enforcement, including the enrolment of territorial resources. For example, husbandry manuals encouraged the planting of thorn hedges along boundary lines. While hedges had long been used, they were to take on a different significance in this period, territorializing a new set of controversial conceptions of land and property rights. In so doing, the hedge aimed to prevent the forms of spatial movement associated with the commoning economy.This territorial discipline was socially directive: the body, notably that of the commoner and his or her beasts, became the site upon which new forms of discipline, materialized in the hedge, were to be realized.

The hedge aimed for two territorial purposes – communication and enforcement. Historically, the enclosure hedge had long communicated the creation of a ‘close’, a space of exclusive use and entitlement. Thus, ‘the appearance of the enclosing hedge in the landscape served notice that henceforth the commodity of one individual was to preferred’ (Manning).This traditional semantic marker was mobilized on a larger scale to advance modern ‘improvement’. The hedge also aimed to do practical work, enforcing an emergent form of class discipline through physically preventing territorial incursions. The improvement manuals of the day recommend the creation of the ‘double hedges’ that secured Dymock’s geometric utopia.These were redoubtable defences, including ditches, that were to be ‘plashed’, or woven together, so as to be impenetrable to man or beast, using hawthorn, the organic barbed wire of the day.

Thomas Tusser’s widely read husbandry manual, reportedly the biggest-selling book of poetry published during the reign of Elizabeth I, encouraged the use of the hedge to enforce the new territories of property. Tusser extolled personal advancement, urging his reader to ‘folow profit earnestlie’. To do this, he repeatedly claimed, requires a stout, maintained hedge: ‘Keepe safely and warely thine uttermost fence/with ope gap and breake hedge do seldome dispence’. The hedge provides protection from the commoner, who now figures not as a holder of legitimate use-rights (to graze, glean, and so on) but as a predatory and threatening violator of the exclusive territorialized rights of the husbandman.Tusser harped on this theme in his eulogy to enclosure, which begins ‘[t]he countrie enclosed I praise,/the tother delighteth not me’, frequently cited by later proponents of enclosure, such as Worlidge and Blith.‘More profit is quieter found’, he concluded,‘where pastures in severall [enclosed] bee. . . [W]hat joie is it knowne/When men may be bold [confident, certain] of their owne!’. But for men to be ‘bold’ requires that that which is now ‘their owne’ be well guarded:‘keep safe thy fence’, he counselled,‘scare breakhedge thence./A drab and a knave/will prowle to have’.

The emergent property space clearly entails forms of representation or, as I described them earlier,‘talking’. Central to the process of enclosure was the denial of the legal subjecthood of the commoner and the validity of common right itself. As we see previous, these became reframed as ‘intanglements’ or trespasses. In his paean to enclosure, Tusser casts the commoner and their cow as a threat to the improved encloser, echoing contemporary homeowner’s anxieties of the dispossessed urban poor at their gate:

'The champion [commoner] robbeth by night,

And prowleth and filcheth by day:

Himselfe and his beast out of sight,

Both spoileth and maketh away

Not onely thy grasse, but thy corne,

Both after, and er it be shorne [the reference is to gleaning]. . . .

Pease bolt with thy pease he will have,

His household to feede and his hog:

Now stealeth he, now will he crave,

And now will he coosen and cog [cheat and defraud]. . . .

Laie [plan] never so well for to save it

By night or day he will have it'.

Resisting reterritorialization

Now placed outside the hedge of enclosure, the commoner refused to accept her relegation and the denial of common right.The dispossessed commoner joins a long list of those who resist the exclusionary logics of capitalist and colonial property, simultaneously challenging its attendant territoriality. Predictably, those who sought to recover traditional geographies of access and use, denied by this form of ‘bounding’, often contested new forms of material territorialization. Thus, the enclosure hedge of the enterprising husbandman was a frequent target. Indeed, hedge-levelling, as it was known, became ‘something of a national pastime’ at the turn of the sixteenth century (Manning). In 1596, for example, protestors in Oxfordshire called for a rising of the people ‘to pulle downe the enclosures, whereby waies were stopped up, and arable lands inclosed, and to laie the same open againe’ (Walter).

Importantly, there are suggestions that for every organized protest, there were a dozen cases of people covertly ‘throwing a gate off its hinges [or] uprooting some quicksets’ (Thompson). Such acts, of course, could be seen as a form of trespass. However, the opponents of enclosure often read the territory of property differently.The communicative messaging of territory, as noted previously, is far from transparent but is capable of alternative readings. For the commoner, the breaking of an enclosure carried a symbolism of its own. For the encloser, a hedge was a protective barrier; for the commoner, it was an illegitimate divider. For the former, the hedge materialized the private property owner’s right to exclude. For the latter, it was an affront to the commoner’s right not to be excluded. The breaking of a hedge, McDonagh and Griffin point out, was not simply directed at the boundary. It was also intended to open the space enclosed by the boundary in order to let the commoner’s livestock in. Such enactments also served to ‘perform’ common right (McDonagh), providing a physical means ‘by which title and ownership could be inscribed on the land through use and daily practice’ (McDonagh).

In so doing, the commoner drew not only a deep-seated sense of customary property right but also an understanding of how property should be territorialized. Under the tradition of ‘possessioning’, for example, commoners sometimes claimed the right to tear down enclosures on commons or wastes during parish perambulations, carrying mattocks and axes for that purpose. Confronting the wholesale enclosures of ‘improving’ farmers, commoners continued this tradition, breaking or destroying hedges. As a marker of ownership, the hedge signalled an illegitimate encroachment upon common right. As such, to break it was not to break the law but to uphold customary right.

This period sees the early use of the terms ‘leveler’ and ‘digger’, later deployed in the revolutionary risings of the mid seventeenth century. To level a hedge signified the levelling of social distinction. In a remarkable document entitled ‘The Diggers of Warwickshire to all other Diggers’, a group of ‘poor delvers and day labourers’ issued a call to others to join the rising in condemnation of the ‘devouring encroachers’:

'We as members of the whole do feel the smart of these encroaching tyrants [i.e. enclosers], which would grind our flesh upon the whetstone of poverty . . . so that they may dwell by themselves in the midst of their herds of fat wethers [sheep]'. (Bending & McRae)

The jab at the enclosers, who ‘dwell by themselves’, foreshadows the lines of the nineteenth-century peasant poet John Clare, who in ‘The Mores’ describes the ‘owners little bounds. . . . In little parcels little minds to please/With men and flocks imprisoned ill at ease’.

By the mid seventeenth century, opponents of enclosure frequently used the hedge as a metaphor for the injustices of social division. Winstanley’s manifesto laments that ‘[t]he earth (which was made to be a common treasury of relief for all, both beasts and men) was hedged in to enclosures by the teachers and rulers, and the others were made servants and slaves’. The enclosure of land ‘hedges in some to be heires of Life, and hedges out others’ (Winstanley).

However, as such customary territorial enactments of property rights became reimagined as assaults on absolute property, so we see a hardening of exclusive territorialized property rights in land. The commoner’s territorial affronts, including the ‘depasturing’ of animals (i.e., grazing commoner’s animals on enclosed land), were thus often aggressively punished. By 1600, hedge breakers at Ingatestone, Essex, were to be whipped until they ‘bleed well’ (Rackham).

Yet the record also reveals that the practice of commoning was not so easily suppressed: ‘It would take many years, if it happened at all, before [the] idea of right . . . was worn down into a privilege, and before commoners would accept that privileges could be taken away’ (Neeson). One striking example is the practice of gleaning, the custom that permitted poor cottagers (traditionally women) to enter onto harvested land to collect leftover grain. An important source of food and income for labouring families, gleaners faced increasing difficulties as farmers began to seek legal sanctions in order to limit access. Custom thus became crime. For example, an action for trespass was brought against Mary Houghton for gleaning in closes at Timworth in Suffolk. At the Court of Common Pleas in 1788, Lord Loughborough rejected her defence on the grounds of common right, arguing that ‘the nature of property . . . imports exclusive enjoyment’. Mr. Justice Wilson concurred:

'No right can exist at common law, unless both the subject of it, and they who claim it, are certain. In this case, both are uncertain. . . .The soil is his [the farmer’s], the seed is his, and in natural justice his also are the profits'

As Thompson notes: ‘how could enjoyment be exclusive if it did not command the power to exclude from property’s physical space the insolent lower orders?’ .

If new habits of territory were in the making, they were not, however, universally taken up by the ‘lower orders’. King notes that gleaning continued, despite the attempt of landowners to publicize the decision 

'Eleven years after the [1788] judgment one of the largest farmers in Easthorpe, north Essex, challenged a woman gleaning in his fields and ‘desired her not to glean any longer’. She refused to comply, answering simply that ‘it was not his property but belonged to her’.When he returned next morning he found ‘she had brought upwards of thirty other persons with her’ who were quietly asserting that the gleanings were their property too'.

Moreover, the legal attacks mounted against gleaners in the eighteenth and nineteenth centuries were often unsuccessful. Indeed, in one case, a farmer who seized a gleaner’s bag was charged with theft. Gleaners acted collectively to defend what they regarded as their right, often successfully arguing that they enjoyed local customary rights. So even though courts tended to find for the farmers, ‘the continued strength of the gleaner’s rights in practice largely prevented the actualization of Lord Loughborough’s absolute conception of property rights’ (King; Shakesheff).

Yet the more sharply territorialized conception of private property was clearly on the ascendant. It was sustained, in large part, by a set of claims regarding ownership and personhood ‘wherein the latter was defined through and on the basis of one’s capacity to appropriate’ (Bhandar). Locke, famously, made clear that the capacity to appropriate resided only in the ‘Industrious and Rational’ – that is, rich, white men (Locke). Ownership, therefore, was clearly inflected with a racialized and colonial logic:

'by the 1600s, improvement writers were assigning [waste] the perjorative meaning of land that was empty: terra nullius. If the common landscape was empty, its copyhold users were recast in much the same way, as the inhabitants of empty landscapes – as was by now occurring in other parts of the British overseas empire. Much like the Amerindians of North America, commoners were recast as ‘savages’. (Fields)

Eighteenth-century Scottish ‘improvers’ likened Scottish Highlanders to Africans and Indigenous Americans, while the violent dispossession of the Irish was rationalized by English assumptions of their paganism and thus barbarian status. Those who thought the English too severe in their dispossessive acts were reminded by one apologist that the Irish preferred to ‘live like beastes, voide of lawe and all good order’, and they were ‘more uncivill, more uncleanly, more barbarous and more brutish in their customs and demeanures, then in any other part of the world that is known’. (Canny). Gilbert, Raleigh, and Frobisher, who had experience in Irish colonialism, had little difficulty in applying the same dispossessive, racialized logic in their violent encounters with the Indigenous peoples of the ‘New World’ . To understand the particular convergence of territory and property, we cannot only turn to European rural enclosure. Racialized colonial encounters and their continued afterlife also play a crucial role in forming property’s territoriality.

(...) Property's outlaws

(...) Property is a product of a social order. Most often, as we have seen here, it is designed to hold up the interests of dominant economic and social interests. But it is also a product of social struggle and contestation. Such struggles turn both on the form and organization of the bundle of rights attached to private property, on the associated territorial relations at play, and the multiple ends that property serves.

Such diversity is a response to a long history of struggles against dominant territorializations of property and their exclusionary logic. The status of those who resist is, in many senses, shaped by the exclusion generated in part by property’s territory.Their struggles, moreover, centre not only on property relations but crucially also on their territorial form. Put another way, they can be thought of as outlaws in that property law has placed them in a space of heightened vulnerability, in which they are subject to the predations and exclusions of those whose property interests are more securely protected.

They can also be seen as articulating a form of commoning, counterposed to the individualism of private property.To the extent that the freedom of nonowners is compromised by the owner’s right to exclude, they can be said to have a common right not to be excluded. This is not a ‘right to be included’, in which the goal is to become vested in the power of the private owner to exclude others. Nor is it simply a matter of access to collectively held land, important though that may be. Rather, it can be understood as a counter to the right to exclude, its territorial manifestations, and the manner in which this negates human freedom and possibility, particularly for those who the property space render vulnerable: the poor, the working class, and the racialized. These struggles have often proved instrumental in recalibrating the ‘property space’ and its territoriality. The fierce (and ongoing) struggle against land enclosure was noted previously. In what follows, I offer a few additional examples of property outlaws engaged in struggles against dominant property regimes and their territoriality.

Squatters

Squatters, by definition, have a particular relationship to property and territory. Squatting reflects a fundamental need, reflecting the dominance of a regime of territorialized private property and a landscape of capitalist exclusion.To the extent that a place is governed by private property rules, squatting enacts the common right not to be excluded. In so doing, squatters challenge a systemic denial of space by taking their own. For Vasudevan, squatting should be thought of as a form of ‘makeshift urbanism’ reliant on a ‘political imaginary characterized by a provisional and precarious openness to the possibilities of assembling and developing other alternative urbanisms out of the very matter and stuff of inequality, displacement and dispossession’. The San Francisco squatting organization ‘Homes Not Jails’ answers the question ‘Why squat?’ with the simple answer: ‘To survive’, noting that ‘[i]f food, clothing and shelter are basic necessities for life, to forcibly take those away from people is to prevent their survival. Any act to resist this is, by definition, self-defence’. Brazilian housing activists make a related claim: ‘Enquanto morar for um privilégio, ocupar é um direito’ (‘as long as private property is a privilege, to occupy is a right’).To exist is to take up space.To the extent that property denies space, it must be contested. As Singer puts it: ‘If property law does not ensure access to property somewhere, then the law has outlawed your existence. It has made a person illegal’. As Neuwirth puts it,

'squatters are excluded so they take, but they are not taking an abstract right, they are taking an actual place; a place to lay their heads . . . this act – to challenge society’s denial of place by taking one of your own – is an assertion in being in a world that routinely denies people the dignity and the validity inherent in a home'. 

Homes Not Jails provides detailed information on how to take ‘an actual place’. Not surprisingly, such information is highly territorialized, offering detailed advice on how to identify buildings that are potential targets, how to physically access one, how to deal with neighbours and police, and how to perform territorialized presence and permanence.

Echoing the multivalent nature of property noted previously, the assumed right of the private owner to exclude unwanted occupants in the case of squatting, for example, is far from certain within judicial practice. McCarthy expresses considerable anxiety regarding ‘squatter’s rights’ (ironic, of course, in the context of settler land policy), noting the manner in which squatters may invoke adverse possession to buttress their claim to private property. The supposedly certain categories of private owner, trespasser, and squatter in the property space are far from stable; she fears:‘The legal differences between squatting and trespassing and the applications of the laws have resulted in unclear understanding among owners of property and even among legal scholars’.

Sit down strikers

Labour-based struggles and activism, and associated forms of regulation, also turn on property relations and the territorial dimensions of the workplace.Workers not only sell their labour but also usually do so upon land owned by the employer. Labour activists thus must negotiate or confront the territorialized right to exclude of the employer. The conditional rights won by labour unions are shaped by generations of such struggles.

One telling moment comes from the ‘sit-down’ strikes of the U.S. in the late 1930s. Driven by claims for workplace democracy and union recognition, workers in auto plants and retail outlets struggled with the challenges of picketing outside the workplace, easily broken up by the authorities, and the employer’s use of scab labour inside the workplace. The spatial solution was to ‘sit down’ in protest at the work site itself. The sit-down was thus ‘the transfer of the picket line into the plant’, according to one supporter. Between 1936 and 1939, American workers staged some 583 sit-down strikes of at least

one day’s duration.

Employers, like General Motors, characterized the sit-downs as an affront to law and order and the property rights not only of corporations but of every homeowner, claiming that they were ‘striking at the heart of the right of possession of private property’ (Pope). Indeed, in a very real sense, the sit down was a very direct challenge to dominant property tropes, including the presumptive territorial sovereignty of the owner. However, the sit-down can also be seen, like the squat, as articulating an alternative property claim threatened by the right to exclude. Pope notes the strategic use of property against the employer, based on the claim by workers that they had a collective property right in their labour, this being seen as a fundamental human right predicated on the need for survival. Unlike corporate property rights, the worker’s property right concerned an asset that was essential to survival. ‘Unfortunately in the past, the resources of the state have been too largely employed to protect, as against human property rights, an entirely different kindof property right – those of propertied classes’, argued one unionist. ‘Human rights over property rights!’ was the slogan. Unionists rejected the analogy between corporate property rights and those of the homeowner. Corporate property in the factory, it was pointed out, was no castle because the exclusion of others would render it worthless. The ‘corporation’s property rights in the factory have value only as the worker’s property right in the job is preserved and respected’, noted one organizer, echoing Kelly’s argument regarding the logical and practical absurdity of absolute exclusion. The right to exclude must be countered by the right not to be excluded.

However, the U.S. Supreme Court, in Fansteel, ultimately ruled that sit-down strikes were illegal, arguing that the corporation’s property right was essentially that of a person. While recognizing that employer’s actions against unions could be reprehensible, the right to exclude of the former trumped the right not to be excluded of the latter. Despite this, sit-down strikes played a crucial role in the continuing struggle to democratize the workplace (Pope). Highly vulnerable workers continue to use them. Los Angeles Wal-Mart employees, frustrated at the refusal of the company to allow unionization, engaged in a sit-down strike in their store in November 2014, for example, placing tape over their mouths in protest at the company’s attempts to silence workers who protested their pay and conditions. Moreover, recent decisions have argued for an accommodation of the property rights of employers and the interests of workers in sitdown strikes, ‘with as little destruction of one as is consistent with maintenance of the other’. The U.S. National Labour Relations Board has developed a series of factors to be weighed, including the reason for the worker’s occupation and its duration, as well as the degree to which the workers deprived the employer of access to property or attempted to ‘seize’ property.

The Quietflex criteria have been subsequently applied to a Wal-Mart labour dispute, which the dissenting judge characterizes as a ‘modern sit-down strike’ in Richmond, California. Several workers engaged in a work stoppage at the store, occupying a small ‘customer waiting area’ near the front of the store, to protest a supervisor who allegedly made racist and violent comments at an African-American employee and threatened to ‘shoot the union’. While the National Labor Relations Board found in favour of the workers, a dissenting judge argued that the economic function of a retail establishment, designed so as to create a ‘positive, carefully cultivated, in-store experience’, had been compromised, and thus backed the owner’s right.

Anti-racists

The right to exclude does not, of course, operate in a generalized fashion. Those who are proportionately subjected to the duties it generates rather than the benefits it affects are by definition those more marginalized within any society.As discussed previously, property’s territory often serves to hold up forms of hegemonic whiteness, placing racialized people in spaces of vulnerability and violence. Under certain conditions, the racialization of property’s territories becomes more sharply formalized, as in modern-day Stand Your Ground laws, as well as in the segregationist cities of the U.S. South. Black patrons in Greensboro, North Carolina were excluded from lunch counters in the 1960s through the use of local legal custom, i.e. the owners’ private exercise of their common law right to exclude, Peñalver and Katyal note. This, in turn, echoed a highly territorialized set of property relations that had sustained slavery and subsequent forms of power and exclusion.

Black students chose to break the territorial code by sitting at the counters and asking to be served.The sit-ins were immensely controversial, even amongst sympathizers, as they broke the dominant spatial grammar of race, power, property, and territory. Hundreds were arrested and charged with criminal trespass. New laws were passed to buttress the right to exclude. For many, civil rights activism was an affront to the territory of property. For President Harry Truman, ‘if anyone came into my store and tried to stop business, I’d throw him out’. Yet others noted that there was clearly tension here. The Greensboro Daily News editorialized that while property rights were sacred, there was an unfairness in inviting Black people into a business and then denying them the full use of that space.

These sit-ins proved a powerful catalyst for the emergent civil rights movement and set the stage for the U.S. Civil Rights Act of 1964, which prohibits discrimination on the basis of race in ‘any place of public accommodation’, substantially curtailing the right of shopowners to exclude on whatever ground they see fit. As noted, Joseph Singer argues that this should not be thought of as pitting the owner’s property rights against the equality rights of the customer but rather as a negotiation that is internal to property itself: 

'Accommodations law not only limit the property rights of the owner, but transfer one of these rights to nonowners . . . The owner’s right to exclude is limited by a competing public right of access to the property. A right of access to property possessed by another is a property right'.

Houseless people

The houseless are those who are forced to experience only the exclusionary territorialization of private property without any compensatory right to territory of their own.They live the ‘Lockean hell’ (Davis): not simply are they ‘under the power of others – to be dominated by them or dependent on them – in respect of where one may be’ (Essert), but also, they must negotiate the legal reality that ‘that there is nowhere that [they] are in charge of, nowhere that everyone else has no right to be without [their] leave’. As Waldron notes, the spaces in which the houseless can exercise their freedom, including fundamental freedoms such as the right to sleep without being disturbed by others, are hedged in by the territory of private property:

For the most part the homeless are excluded from all of the places governed by private property rules, whereas the rest of us are, in the same sense, excluded from all but one (or maybe all but a few) of those places.That is another way of saying that each of us has at least one place to be in a country composed of private places, whereas the homeless person has none.

The rules of private property are thus: for the houseless person,‘a series of fences that stand between them and somewhere to be, somewhere to act’ (Waldron).The only place a houseless person ‘can be’, under prevailing property rules, is on public property in which, at least in principle, the right not to be excluded is operative.The right, however, has come under increased pressure, either directly – through sweeps and bans – or indirectly, through the increased regulation of the behaviour of homeless people.

Under such conditions, it is not surprising that houseless people opt for congregate living through the creation of tent cities, in preference to the risks of solitary rough sleeping or the degradation of shelters. City authorities have often sought to displace tent cities, relying upon their right to exclude. In British Columbia, for example, municipal authorities have invoked their trespass powers in order to expel tent cities based on their title to the land.

Houseless people and their allies resist such territorial logics, however. A 2014 eviction order against a large tent city in Oppenheimer Park in downtown Vancouver was countered by an eviction against the City crafted by Indigenous protestors, who pointed out that many of the residents of the tent city were Indigenous and that the park itself was on unceded Indigenous land. As such, the homeless were said to

have the right not to be excluded; in other words:

'We, the indigenous people here today in Oppenheimer Park, do hereby assert our Aboriginal Title. . . . Our people have held title to this land since time immemorial, and we are exerting our right to exclusive authority, recognized as an inherent element of our title, over this land and this camp. . . . We now require that you leave this place and cease any attempts to remove people or their belongings from this place'.

This counter-claim, unsurprisingly, was of more rhetorical than practical force.Yet, the courts have sometimes been reluctant to enforce the City’s right to exclude in relation to such encampments. For example, a tent city was established in the city of Victoria, Canada, on state-owned land outside the courthouse.The state sought an interlocutory injunction (i.e. a court order compelling or preventing a party from certain actions pending final determination of a case) requiring the ejection of the encampment, based in part on the state’s rights as land owner. The state argued that the case did not require the use of a prevailing test that weighed the ‘balance of convenience’ (that is, the interests of both parties), arguing that ‘once they [owners] have shown that their property rights are being wrongfully interfered with, and the defendants continue to commit the wrong, they have established their entitlement to an injunction’.

However, Chief Justice Hinkson rejected the state’s slam-dunk Blackstonean argument, insisting on the need to weigh the property interests of the state with those of the residents of the encampment. Expressing a refreshingly cautious evaluation of the state’s arguments regarding the health, safety, and fire risks of the tent city, he cited several countervailing benefits were it to continue. Encampment residents, he noted, seemed healthier, were better able to access services, were physically safer, were able to better secure their personal property, and enjoyed a heightened sense of community. Conversely, the alternative spaces to which they could go were deemed limited (the number of shelter beds was insufficient) and often problematic, quoting one resident who noted that ‘[s]helters make people feel less than.We already feel less than’. In conclusion, Hinkson found that:

'the balance of convenience is overwhelmingly in favour of the defendants, who simply have nowhere to move to, if the injunction were to issue, other than shelters that are incapable of meeting the needs of some of them, or will result in their constant disruption and a perpetuation of a relentless series of daily moves to the streets, doorways, and parks of the City of Victoria'.

The state’s right to exclude, put another way, needed to reckon with the right of the houseless not to be excluded.

Reterritorializing property

Many of the struggles noted previously challenge hegemonic forms yet also reinscribe certain characteristics of the ownership model. Struggles against dispossession and for land rights ‘are persistently coopted into the language of possession’ (Porter), failing to ‘unsettle the colonial conceit of proper and propertied human subjectivity’ (Butler & Athanasiou). As a result, struggles ‘that focus on securing property rights run the risk of reinvigorating the racial property regime rather than undermining it’ (Dorries; Nichols,). Yet there are powerfully counter-hegemonic contestations that take us to a space ‘without property’ (Dorries) in compelling ways.

Indigenous ontologies, in particular, offer an alternative reading, challenging the logic of severability that is central to the ownership model. Rather than imagining land as a discrete object that can be acted upon by autonomous subjects driven by desire and domination, land is conceived as entangled in life-giving relations, obligations, and duties with the human and more-than-human world (Dorries), constituting a form of ‘grounded normativity’ based on on-going right relations that take us beyond colonial private property. As Simpson puts it,‘Indigenous bodies don’t relate to the land by possessing, owning, or having control over it. We relate to land through connection – generative, affirmative, complex, overlapping, and nonlinear relationship’. As such, the solution to dispossession is not possession, she argues, but ‘deep, reciprocal, consensual attachment’.

Indigenous ontologies also offer an alternative understanding of territory. Lenape scholar Joanne Barker notes the way in which her Nation’s territory has been systematically eroded through debt relations. She draws from the work of Park, who documents the manner in which the recovery of debt through the forced sale or seizure of land is a seventeenth-century colonial innovation, departing from English practices, which made it very hard to remove families from their ancestral land. Conversely, in the Americas, debt relations became an instrument of colonial dispossession, reliant on Indigenous territorial seizure. Albeit eroded, Lenape territory becomes a counter analytic for Barker. By this, she means that radical politics of land in settler societies need to reckon with the foundational seizure of Indigenous territory. But importantly, she also offers a different epistemology of territory. She rejects the idea of Lenape territory as a space of capitalist, settler property. Rather, she characterizes Lenape territory as ‘a mode of relationality and related set of ethics and protocols for lived social responsibilities and governance defined within discrete Indigenous epistemologies’. If territory is a relational device, these relations work differently in Lenape territory, in other words. As Indigenous territory offers a different ‘pedagogy of political movements and the frameworks of critical theory’ (Barker), so it provides lessons in the ‘radical acts of imagining’ (Bhandar) required for the transformation of property.

We can also learn from related territorial struggles, such as those of the Landless Rural Workers’ Movement (MST) in Brazil, heavily influenced by Indigenous and Black communities. In the Brazilian context, ‘territory’ is understood as the ‘appropriation of space for political projects’ (Halvorsen) and is thus framed according to the rights of Indigenous peoples and Quilombola communities (rural communities of the Afro-descendants of former slaves). As a result, land is framed according to the maintenance and construction of social and political identities. Land access is not only framed according to economic well-being but also self-determination, emancipation, and collective life, reworking relations to land that go beyond property, narrowly defined:

'The struggles, achievements and access to land are crucial social processes that create territory, highlighting a relationship with land as beyond a means and place of production. They involve subjects who claim rights that transcend notions of private property... [moving beyond] a ‘legal monoculture’ of property law to socio-biodiverse practices of cultural accesses, uses, controls and tenures of land, leading to self-determination and to the constitution of rights to land and territories of life in Brazil. (Sauer & de Castro).

Indigenous struggles against colonial dispossession should not be seen simply as a protest or even as an attempt to modify dominant property norms, therefore. Rather, they can also be read as a challenge to the monopoly of colonial law itself (McCreary). Indigenous people may draw from a legal system predicated on obligations to territory in which land is framed as a ‘place for life’ (Sauer & de Castro). Witsuwit’en hereditary chiefs who lead traditional matrilineal kinship groups called houses or yikh have blocked a proposed liquefied natural gas pipeline project running through their traditional territory in northwestern British Columbia for several years. The hereditary chiefs claim territorial jurisdiction under Witsuwit’en law, having never ceded title to the colonial state. Ownership and jurisdiction align in Witsuwit’en law. As Chief Delgamuukw argued before the Canadian courts,

'For us, the ownership of the territory is a marriage of the chief and the land. Each chief has an ancestor who encountered and acknowledged the life of the land. From such encounters come power. . . .This is the basis of our law'.

Settler colonial logics deny Indigenous sovereignty and law in order to assert territorial control. Colonial dispossession relies on a characterization of Indigenous people as nomadic and transitory, and incapable of law, with one judge characterizing precontact Witsuwit’en life as, at best, ‘nasty, brutish and short’. In an embodied enactment of Indigenous legal geography, Witsuwit’en hereditary chiefs created the Unist’ot’en Camp in 2010, placed on the proposed path of the pipeline, as ‘a site of Witsuwit’en resurgence that enunciated a distinct paradigm for the conduct of lawful relations’ (McCreary & Turner). The Camp, and the regulation of territorial access conducted at the site, can thus be understood not only as a counter to dominant territorialized conceptions of title and sovereignty but also as an ‘unambiguous embodiment of a present Indigenous territorial responsibility’.

We all ‘take up space’ and need ‘sum room’, as Sam Wallman’s comic about land reminds us.The terms under which we take up space, clearly, are deeply consequential.Territory is a vital sociopolitical resource that shapes the ways in which we occupy space by organizing relations of access, presence, and use. A Western property system provides one legal framework that governs such territorial rules. But it is clearly not the only one, Chief Delgamuukw reminds us. Territory and law can be differently configured. Yet the possibility of such alternatives is hedged in by hegemonic territorializations of property.

Such dominant geographies must be opened to scrutiny. Property is one crucial means by which we relate to land and to others. However, if it is constituted as a hard territory from which others are to be excluded, the solutions central to cohabitation with others on a finite and vulnerable planet become harder to attain. It becomes conceptually possible to parse dense, storied social spaces into segmented, extractable, and fungible units, emptying land into ‘vacant lots’ and ‘parcels’ (Graham). The possibilities of just relationships between settlers and Indigenous people are boxed into a zero-sum discourse centred on private property rights, castles, and white privilege. Alternatives that recognize that we all access land in and through relations with others, including nonhumans, become conceptually unavailable to us. Alternative spatial metaphors of networked reciprocity and entangled obligation are overwritten by the bright lines of fee simple property rights. Metaphoric spaces of dialogue are foreclosed as ‘the notion of common ground, the idea of shared values, is entirely obliterated by the dualist command of the fence’ (Hayes).

Yet property and territory can and should be reimagined. Property can open itself up to shared rather than individual entitlements, obligations rather than rights, collective imaginaries rather than private narratives. So too, territory can be conceived of differently – as a valued place rather than a redoubt, a door rather than a wall, and a zone of encounter rather than a line of expulsion.

To understand law, including property law, it is helpful to recognize the territory of property.Territory makes a difference, I have argued. It is not just a surface upon which law is performed. Rather than thinking of territory as obvious and given or as a ‘natural’ phenomenon, it is both a social product and a particular technology that organizes social relations in particular and consequential ways. When we encounter property in land, it is likely through its territorial manifestations. Property relations, therefore, are often experienced, judged, enacted, and contested in and through these territorial encounters.Territory, however, is not just an outcome of property law, however. It does important work in communicating, enforcing, legitimating, and complicating the relationality of property. For this and many other reasons, the territory of property needs to be queried and explored.

N. Blomley, Territory. New Trajectories in Law, Abingdon and New York 2023.

O pochodzeniu własności, miar i motłochu

"Historycy prawa mówią nam, że gdzieś między 1290 a1490 rokiem prawnicy angielscy nie mieli terminu o takim zakresie i mocy wyjaśniającej, jakie ich kontynuatorzy znajdowali w słowach 'własność' lub 'właścicielstwo': 'brakowało im słowa na określenie prawnie chronionych interesów zarówno w odniesieniu do ziemi, jak i towarów, takiego, które w pewnym stopniu ujednolicało te interesy i oddzielało je od innych stosunków prawnie chronionych' (Seipp). Znajdujące się w obiegu określenia były raczej przypisane do dóbr osobistych niż do ziemi. Być może było tak dlatego, że podczas gdy towary i zwierzęta mogły zostać skradzione lub stać się bezpańskie, ziemia pozostawała na swoim miejscu. Tożsamość prawowitego posiadacza ziemi była powszechnie znana, podczas gdy towary i zwierzęta wymagały prawnych plakietek z imionami poprzez przypisanie ich 'własności' jakiejś osobie.

Idea własności prywatnej jako formy absolutnego dominium również była niedostępna pod względem pojęciowym. Jak zauważa Simpson, ;średniowieczni prawnicy nigdy nie mówili o osobie posiadającej majątek ziemski'. Myślano raczej o osobie, która 'zajmuje' [holding] ziemię, mierząc to zjawisko przy użyciu czasu: w ten sposób 'zajmuje posiadłość za opłatą, dożywotnio, czy jakkolwiek inaczej. Nie trzeba już nic więcej dodawać o tym, kto jest właścicielem czegokolwiek, aby sytuacja prawna została w pełni wyłożona'. We wcześniejszym użyciu 'nie mówiono >>to jest moja własność<<, tak jak używamy tego terminu obecnie. Mówiło się raczej: >>mam w tym własność<< lub >>własność tego przedmiotu należy do mnie (albo wraz z nim)<<'. (Seipp). Społeczna relacyjność własności, przyćmiona nowoczesnym modelem własności, stawała się w ten sposób pełniej widoczna. Interesy ludzi, przynajmniej w głoszonych zasadach, były powiązane z przypisanymi feudalnymi obowiązkami przywileju i służby.

Stosunki własnościowe również były silnie zlokalizowane we dworze, podstawowej jednostce własności ziemskiej po podboju normańskim. Stosunki te regulowała lokalna instytucja sądu dworskiego, czyli sądu mierniczego [court of survey]. Sąd mierniczy rejestrował warunki poszczególnych dzierżaw lokalnych, umożliwiając jednocześnie zbiorowe zarządzanie prawami wspólnymi umocowanymi w obrębie dworu. Z czasem takie praktyki sformalizowały się jako prawa zwyczajowe, zwłaszcza prawo do zysku [profit-à-prendre], czyli prawo do zabrania czegoś, oraz służebności – prawo do zamieszkiwania i poruszania się po ziemi. Prawa te służyły wzmocnieniu silnego poczucia własności realizowanego w ucieleśnionym krajobrazie cyrkulacji i otwartości.

Istotnym zasobem były zbiorowe lub wspólne prawa własnościowe do gruntów dworskich, łączące indywidualne i kolektywne prawa do gruntów ornych i 'nieużytków' [wastelands] (nieuprawiane grunty dworskie należące do pana, takie jak łąki, lasy itp.). Grunty orne na otwartych polach były dzielone na paski lub 'seliony', a następnie rozdawane dzierżawcom do uprawy, zaś o ich przydziale, żniwach i zbiorach decydowano wspólnie. Pospólstwo [commoners] miało także prawo wypasu na nieużytkach i pozyskiwania z nich cennych surowców.

Efektem była terytorializacja własności, która wyraźnie odbiegała od modelu współczesnego:

'na danej działce gruntu pracowałoby, mieszkało i czerpało z niej korzyści wiele innych osób niż >>dzierżawcy będący w posiadaniu<<. Wielu innych zabierało część swoich produktów lub po prostu przedostawało się przez te grunty w drodze do innego miejsca. Obraz jednego indywidualnego właściciela, a nawet jednej rodziny, z wyłączeniem wszystkich pozostałych i zawłaszczaniem całego urobku z działki, byłby ogromnym uproszczeniem i prawdopodobnie nierozpoznawalnym obrazkiem dla posiadaczy dużych i małych działek'. (Seipp)

Wartość własności ziemskiej opierała się na jej uporządkowanej inkluzywności, a nie na jej wyłączności. Co zaś jest tu najważniejsze, pierwotny związek jednostki z działką 'można było utrzymać bez fizycznego wykluczania innych. Rzeczywiście, ziemia miałaby niewielką wartość dla prawowitego posiadacza, gdyby inni zostali z niej całkowicie wykluczeni' (Seipp). Nawet w przypadku gruntów miejskich, regulowanych formami własności mniej obciążonymi zobowiązaniami feudalnymi, własność była 'bardziej warunkowa, mniej ekskluzywistyczna i indywidualistyczna niż obecnie. Ówcześni ludzie uznawali równoczesne istnienie mnogości interesów w jednej przestrzeni – niektóre z nich były odroczone, inne warunkowe, a jeszcze inne ledwo wykonalne' (Harding).

Choć ówcześni 'byli bardzo wrażliwi na podziały i granice przestrzenne' (Harding), to ich rozumienie niekoniecznie pokrywało się ze współczesnymi koncepcjami wkroczenia na tereny zabronione. Jeśli pojedyncza kamienica 'należała' do wielu stron, to prawa najemcy do wzbraniania wstępu innym osobom były często naruszane: 'Prawo fizycznego wejścia do nieruchomości odgrywało ważką rolę w sporach prawnych: dosłowne zaryglowanie drzwi uprawnionemu powodowi oznaczało pozbawienie lub ograniczenie jego prawa, co mogłoby prowadzić do długich postępowań sądowych' (Harding). Zamiast granicy pełniącej rolę bastionu chroniącego przed innymi, praktyka prawna zapewniała w punktach stykowych dóbr najsilniejszą kontrolę w interesie publicznym, przy czym wiodącą zasadą było to, że 'integralność terytorialna poszczególnej własności została zmodyfikowana poprzez rozrost obowiązków i ograniczenia nakładane na jej marginesach' (Harding).

Jednak, choć odchodzono od nowoczesnej koncepcji ekskluzywności, terytorialność była wyraźnie obecna. Angielskie wiejskie dobra wspólne opierały się na wielu zasadach terytorialnych, zarówno zewnętrznych (przypomnijmy sobie beating of the bounds [zbiorowy zwyczaj nakreślenia i potwierdzenia mentalnej mapy terenu]), jak i wewnętrznych (takich, że określone obszary pastwisk mogą być niedostępne dla całego pospólstwo w określonym czasie). Codzienne praktyki uwspólniania [commoning] obejmowały dostęp przestrzenny i mobilność, czy to poprzez wyznaczone ścieżki, czy poprzez bardziej ogólne 'prawo do szwendania się' po pańskiej ziemi. Wizualna otwartość krajobrazu świadczyła o istnieniu kulturze zbiorowej. Stojąc w centrum przednowoczesnej wioski

'czujesz się, jakbyś stał w centrum całego systemu: wokół rozciągają się pola, decyzja o tym, że na jednym z nich rośnie pszenica, a na innym jęczmień jest wpisana w krajobraz. Mimo że poszczególni mężczyźni i kobiety pracują na własnych kawałkach ziemi, to ich gospodarka jest publiczna i w dużej mierze nadal współdzielona' (Neeson).

Reterytorializacja własności prywatnej

Chociaż zmiany własności angielskiej można rozpisać na powolną ewolucję zachodzącą na przestrzeni kilku stuleci, to dopiero w początkach ery nowożytnej zaczynamy dostrzegać modyfikację znaczenia własności gruntów. Pociągało to za sobą powolny, niepewny i wywołujący spory ruch w obszarze własności, od praw feudalnych, w których ziemia była w posiadaniu 'innych', do bardziej rozpoznawalnej nowoczesnej koncepcji własności jako podstawy zindywidualizowanych uprawnień do gruntów, które można było dzierżawić, używać, sprzedawać i zapisywać w spadku. Na początku XVII wieku 'własność' została wdrożona 'jako podstawowe pojęcie odnoszące się do gruntu', na podstawie którego zaczęto wyznaczać jedną osobę jako 'właściciela' (Seipp).

Ale nie był to proces prosty. Kluczowa rolę odegrał prawnik St. German, którego rozprawa z lat dwudziestych XVI wieku była pierwszą pracą na temat angielskiego prawa zwyczajowego znajdującą się w szerokim obiegu, która nakreślała ogólne prawo własności, mające zastosowanie zarówno do ziemi, jak i towarów, identyfikując przy tym abstrakcyjne i uniwersalne 'prawo własności' (lex proprietatis). St German odnosi się do 'tego ogólnego prawa lub ogólnego zwyczaju własności, zgodnie z którym dobra ruchome i nieruchome są wnoszone do określonej własności, aby każdy mógł rozpoznać w nich swoją własność'. Jednakże, jak zauważa Aylmer, St German nie podał definicji samej własności. Dopiero w 1607 roku Cowell podał pierwszą taką definicję: 'Własność oznacza najwyższe prawo, jakie człowiek może mieć do czegokolwiek; co w żaden sposób nie zależy od uprzejmości innego mężczyzny'. Jednak Cowell natychmiast uściślił tę kwestię, zauważając, że nikt nie może posiadać nieruchomości na swoich ziemiach, jeśli miałaby zostać określona w ten sposób. Poza Koroną wszyscy tylko pośrednio posiadają ziemię. Co więcej, niektóre późniejsze definicje z XVI wieku stosowały to określenie wyłącznie w odniesieniu do dóbr osobistych.

Edward Coke, prawnik z początku XVII wieku, wyostrzył zęby własności prywatnej, odróżniając absolutne prawa własności od 'kwalifikowanych' lub 'specjalnych' praw własności, argumentując, że ktokolwiek posiadał 'absolutną' własność rzeczy, mógł dochodzić swoich roszczeń przeciwko światu, podczas gdy ci, którzy mieli 'szczególny' interes, mogli dochodzić go przeciwko każdemu z wyjątkiem 'absolutnego' właściciela. Później prawnicy zaczęli wprowadzać silniejsze hierarchiczne rozróżnienie między tymi poziomami. Jeśli pierwszy scharakteryzowano jako 'absolutną', 'główny', 'prawdziwy' lub 'większy', drugą określano jako własność 'kwalifikowaną', 'warunkową', 'zwykłą' i 'swego rodzaju własność'. Z tego wynikała reguła:

'ten, kto posiadał «ogólną» lub «absolutną» własność jakiejś rzeczy, mógł dochodzić tego interesu wobec wszystkich na świecie, a ktokolwiek posiadał «szczególną» własność, mógł dochodzić jej przeciwko każdemu z wyjątkiem «ogólnego» lub «absolutnego» właściciela' (Seipp).

Trudno przecenić znaczenie tych zmian pojęciowych w ujmowaniu własności gruntów i ich współczesnym oddziaływaniu. Dla moich celów chcę jednak podkreślić tryb, w jakim nastąpiła reterytorializacja własności. Jeśli, jak zauważono wcześniej, przednowoczesne wyobrażenie wysoce zlokalizowanej, relacyjnej geografii własności przedstawiało wiele osób uzyskujących dostęp do danej działki i korzystających z niej, to obecnie prawnicy coraz częściej odwołują się do 'surowego obrazu mentalnego jednej samotnej osoby będącej w pełnym i wyłącznym posiadaniu jednego obszaru ziemi' (Seipp).

Posiadanie pełne i wyłączne wymagało reterytorializacji sposobów 'działania' własności w przestrzeni. Weźmy na przykład akt wtargnięcia [trespassing]. Dla średniowiecznych prawników pojęcie wtargnięcia odnosiło się do wielu krzywd, od morderstwa po skierowanie wody na czyjąś ziemię. Chociaż wtargnięcie na ziemię było jednym z tych złych postępków, to postrzegano je w innym świetle. W szczególności miało ono mniejsze znaczenie, jeśli wzięłoby się pod uwagę sposób, w jaki sama ziemia była rutynowo wykorzystywana i dostępna dla wielu osób. W związku z tym jedynie ograniczony zbiór 'wkroczeń' na ziemie uznawano za zagrożenie zasługujące na podjęcie interwencji.

Jednakże w miarę jak własność zaczęto rozumieć w bardziej pojedynczych, ekskluzywnych terminach, starodawny akt wkroczenia został zinterpretowany specjalnie na potrzeby obrony własności ziemskiej, obecnie wyobrażanej w bardziej ostrych kategoriach terytorialnych. McDonagh i Griffin wskazują na 'postępujące uprzestrzennianie' tego terminu, w związku z czym 'we wczesno-nowożytnej Anglii coraz częściej używano uogólnionej koncepcji średniowiecznej w celu dyscyplinowania tych, którzy przekroczyli pewne granice'. Edward Coke scharakteryzował tradycyjne prawo agrarne jako 'pułapki, które mogą mocno zaciążyć na tej materii'. W miarę jak własność zostaje koncepcyjnie uwolniona od takich sideł, ponownie wyobraża się ją jako terytorium, do którego właściciel powinien mieć wyłączne prawo. W tym ujęciu:

'właściciel może zachować wyłącznie dla siebie użytkowanie i zajmowanie swojej ziemi, zatem każde wejścia na nią bez pozwolenia właściciela jest wkroczeniem czy też transgresją' (Blackstone).

Te radykalne przemiany przestrzeni własności nie były jednak wyłączną domeną prawnika. Zmiany w innych praktykach i obszarach wiedzy specjalistycznej pomagały w przeprowadzeniu reterytorializacji własności w praktyce. W szczególności dwie z nich – geodezja i hodowla – odegrały tu kluczową rolę.

Geodezja i rewizualizacja przestrzeni własności

Tradycyjnie, jak już zauważono, inwentaryzacja gruntów dworskich była praktyką podejmowaną na 'sądzie mierniczym'. Będąc w dużej mierze przedsięwzięciem niekartograficznym, wymagało ono wyliczenia i wyceny aktywów i praw do użytkowania, z niewielkim naciskiem na lokalizację lub obszar gruntów. Prowadzał ją nie zewnętrzny ekspert, ale urzędnik dworski, przy pomocy tych lokatorów, których pamięć sięgała najdalej. Tradycyjny mierniczy miał za zadanie 'związał' dwór przy pomocy tych lokatorów, których pamięć sięgała najgłębiej wstecz. Wiązało się to ze spacerowaniem po ziemi i rejestrowaniem 'znaków i granic, jakie były używane i zarejestrowane od pradawnych czasów', jak podaje Boke of Surveyeng Fitzherberta z 1523 r.

Na początku XVII wieku ta forma 'kartografii performatywnej' (Woodward i Lewis) zaczęła ustępować miejsca nowej koncepcji geodezji, obecnie przeformułowanej na przedsięwzięcie techniczne, w które zaangażowani są eksperci w dziedzinie geometrii, dokładnych pomiarów i kartografii, a wynikiem których była mapa narysowana w skali. Podczas gdy w 1500 r. mapy były 'słabo rozumiane i mało używane', to w 1600 r. 'były znanymi przedmiotami życia codziennego'; 'Mapa w naszym rozumieniu była w rzeczywistości wynalazkiem XVI wieku' (Harvey).

Staroświecki mierniczy, 'człowiek o klasycznym wykształceniu, posiadający solidną wiedzę prawniczą', został zastąpiony przez asystenta, 'którego zwykł nazywać >>zaledwie ekonomem ziemskim<<, zatrudnionym do noszenia pręta mierniczego' (Taylor). Badanie nie było już opisem praw do użytku przysługujących danemu obszarowi, ale przedstawieniem gruntu jako ograniczonej działki przestrzeni. Innymi słowy, badanie zostało uprzestrzennione, ponieważ koncepcja własności gruntowej 'jako pakietu różnorodnych praw do różnych kawałków terytorium ustąpiła miejsca idei, że własność leży w dających się zdefiniować kawałkach ziemi' (Thompson). Ta ostatnia pociągnęła za sobą niezwykłą zmianę wyobrażeniową. I tak, na przykład, Love radzi mierniczemu, aby ten najpierw wyobraził sobie dwór jako przestrzeń abstrakcyjną, spacerując lub jeżdżąc po dworku raz lub dwa razy, 'aby mieć w głowie jakby jego mapę' (1623/1687). Następnym krokiem nie jest wyszczególnienie stosunków własności, ale rozplanowanie nieruchomości jako ograniczonej przestrzeni. Aby to zrobić, należy najpierw zwizualizować cały dwór jako działkę. Geodeta ma wytyczyć cały dwór, dokonując pomiarów jego kątów i długości, spisać wszystkie drogi, alejki i rzeki, a następnie sporządzić mapę całości, którą należy wypełnić poprzez zbadanie wszystkich żywopłotów na każdym polu; zbadanie wszelkich dodatkowych pól, które nie są w sposób oczywisty ograniczone żywopłotem, gruntem lub rzeką, i umieszczenie ich względem innych pól; i wreszcie sporządzenie mapy całości, z zaznaczeniem lokalizacji dworu oraz dodatkowych obiektów, takich jak lasy i stawy.

Jeśli założymy, a powinniśmy, że mapowanie ma charakter performatywny, a nie po prostu reprezentacyjny, interesujące stanie się pytanie, w jaki sposób wyłaniające się koncepcje geodezji wpłynęły na zmianę koncepcji terytorialności własności. Geodezja doprowadziła do wyabstrahowania 'przestrzeni' jako takiej. W ten sposób 'przestrzeń' własności została wyobrażona jako możliwa do wykorzystania, częściowo ze względu na wizualny rejestr, w którym funkcjonowała. Te dwa punkty wymagają komentarza. Po pierwsze, można powiedzieć, że nowoczesne miernictwo zachęca do postrzegania nieruchomości jako przestrzeni, a nie zbioru lokalnych relacji. Co najważniejsze, wyłaniające się formy geodezji w dużej mierze opierały się na geometrycznej koncepcji przestrzeni. W ten sposób sama przestrzeń wyłoniła się w myśli zachodniej jako coś 'rozszerzalnego i obliczalnego, rozciągniętego w trzech wymiarach i opartego na punkcie geometrycznym' (Elden). To ważna kwestia. Mapa miernicza nie tylko zmieniała położenie nieruchomości w ramach istniejącego wcześniej wyobrażenia przestrzennego. W ważkim sensie pomagała ona wytworzyć samą nowoczesną koncepcji przestrzeni – a co za tym idzie, szczególną koncepcję terytorium.

Geometria w tym sensie jest czymś więcej niż narzędziem reprezentacji. Jak zauważa Elden, wczesno nowożytni, tacy jak Kartezjusz, widzieli w niej sferę obliczeń. Po drugie, w miarę jak geometria pomogła zredukować przestrzeń do formy, którą można manipulować, łatwiej było wyobrazić sobie własność jako terytorialną strefę działania i kalkulacji. Jak zauważa Sack: 'Myślenie o terytorium jako o czymś, co można opróżnić i zapełnić, jest łatwiejsze, gdy społeczeństwo posiada pismo, a zwłaszcza geometrię metryczną, która reprezentuje przestrzeń niezależnie od wydarzeń. Układ współrzędnych współczesnej mapy jest wtedy idealnie dopasowany'. Książka Euklidesa o geometrii, Elementy, została po raz pierwszy przetłumaczona na język angielski w 1570 roku. We wstępie John Dee dostrzega związek między geometrią a 'pomiarem terenu' i chwali 'tę doskonałą naukę o liniach, płaszczyznach i bryłach, [która] (podobnie jak boski Sprawiedliwy) daje każdemu to, co mu się należy'. Wczesno nowożytne podręczniki geodezyjne miały na celu edukowanie i wpajanie takiej wrażliwości geometrycznej, odzwierciedlając tym samym energiczne poparcie praktyków matematyki z pokrewnych dziedzin w szesnastowiecznej Anglii, chcących wykazać użyteczność geometrii i arytmetyki w praktycznych projektach gospodarczych i politycznych. Nakaz bardziej ogólny brzmiał:

'zredukuj to, o czym próbujesz myśleć, do minimum wymaganego przez jego definicję; wyobraź sobie to na papierze lub przynajmniej w umyśle, czy będą to wahania cen wełny na targach szampańskich, czy przelot Marsa po niebie, i podziel to faktycznie lub w wyobraźni w sposób ilościowy. Następnie możesz to zmierzyć, czyli policzyć kwanty' (Crosby).

Poprzez liczenie kwantów badanie umożliwiało spojrzenie na ziemię jako coś, co różnie oceniać i rachować. Geodeci (a także pokrewni autorzy zajmujący się rolnictwem, jak zobaczymy) w coraz większym stopniu charakteryzowali majątek jako przedmiot 'ulepszenia' [improvement] (to znaczy zarówno przedmiot zawłaszczenia, jak i obszar indywidualnego udoskonalenia), którego efektem była rekonstytucja prawa do gruntów jako czegoś, co mogłoby być:

'jasno i obiektywnie ustalone w sposób wykluczający konkurencyjne lub luźne, zwyczajowe roszczenia. Własność ziemi jest zatem postrzegana jako sprowadzalna do faktów i liczb, co nieuchronnie podważa matrycę obowiązków i odpowiedzialności, którą wcześniej postrzegano jako definiującą społeczność dworską. W odczuciu geodety grunt jest definiowany jako własność, jako coś przynależnego wlaścicielowi' (McRae).

O ile wyniki sądu mierniczego miały być nadzorowane i oceniane przez członków wspólnoty dworskiej, o tyle dane wygenerowane przez współczesny pomiar miały zostać włączone do szerszych obwodów obliczeń, ocen i porównań. Na przykład, nowoczesny geodeta nalegał na pomiar gruntów za pomocą uniwersalnych wskaźników, takich jak łańcuch standardowy, tabele obliczeniowe i instrumenty. Takie posunięcia metrologiczne ugruntowały koncepcję ziemi jako zasobu, który można zacząć włączać w szersze obwody porównań i kalkulacji ekonomicznej.

Co więcej, nowoczesne miernictwo oddziaływało w innym rejestrze. O ile tradycyjny geodeta polegał na pamięci oralnej, nowoczesny geodeta stawiał na obiektywność wizualną. Mówiono, że jedną z praktycznych cech współczesnej mapy jest to, że obiecuje otworzyć przestrzeń przejrzystości i pewności oraz 'ustalić i wybić wszystkie martwe, zaciemnione i ukryte działki ziemi' (Agas). 

Geodeta uczestniczy w kreowaniu świata 'jako wystawy', na której przestrzeń zostaje zaprezentowana przed widzem (Mitchell). W Surveyor's Dialogue Nordena rolnik pyta, dlaczego ich ziemie musiały zostać przedstawione na mapie, zadając pytanie: 'Czyż samo pole nie jest dobrą mapą, na którą Pan może patrzeć?'. Geodeta Nordena odpowiada, że mapa umożliwia Panu 'siedzenie na swoim krześle i zobaczenie w nim, w rzucie oka, co posiada, gdzie i w jakim układzie, oraz w czyim użytku i zajęciu znajduje się każdy szczegół' (Norden). Zaleta 'rzutu oka', która polega na umożliwieniu właścicielowi gruntu 'poznanie siebie', powraca w podręcznikach geodezyjnych, zauważają Delano-Smith i Kain. Teraz Pan, 'siedząc w swoim domu, może słusznie wiedzieć, ile mil w obwodzie znajduje się jego dwór oraz jaki jest obwód poszczególnych terenów i nieużytków' (Worsop). Zarządzanie majątkiem w coraz większym stopniu opierało się na zarządzaniu terytorium, co najlepiej realizowano poprzez wizualny nadzór i organizację. Ziemia stała się przedmiotem zdystansowanej kalkulacji, odchodzenia od bardziej konserwatywnej tradycji gospodarowania majątkiem, w której 'najlepszym łajnem dla pola jest stopa pana' (McRae). Początkowo odnoszone do parceli ziemi, słowo 'działka' [plot] było coraz częściej używane w odniesieniu do mapy. Inaczej mówiąc, mapa zaczynała zastępować samą ziemię, a 'sprowadzenie gruntów i dzierżawców do ich graficznych i pisemnych reprezentacji nabierało statusu prawdy' (Sullivan).

Hodowla: czyż nie każdy łaknie mieć coś własnego?

'Pomysłowy i aktywny' właściciel gruntu był adresatem nie tylko elementarzy wychwalających nowoczesne formy geodezji. Podręczniki hodowlane, oferujące praktyczne porady dotyczące zarządzania majątkiem, również stały się powszechnie dostępne pod koniec XVI i na początku XVII wieku, posługując się nową retoryką ulepszania, produktywności i zysku. Twierdzono, że osiągnięcie tych celów wymaga zmiany stosunków własności na bardziej ekskluzywistyczne i wyłączne. Własność dworską na ogół postrzegano jako głęboko splątaną i nadmiernie powiązaną, z wieloma prawami użytkowania przypisanymi do tej samej działki. Zwyczajowe formy własności, w tym prawo do dobra wspólnego, uznano za przeszkodę dla 'ulepszania' (Thirsk). Preferowano więc majątek właściciela indywidualnego, ponieważ pozwalał on właścicielowi na maksymalne wykorzystanie tego, co obecnie coraz częściej uważano za jego własne.

Z tego powodu wiele podręczników hodowli opowiadało się za formami terytorialnego grodzenia. Moore argumentował, że nieużytki nie mogą zostać wykorzystane produktywnie poprzez 'wspólną hodowlę pospólstwa'. Jedynym rozwiązaniem było rozdzielenie gruntów pośród 'prywatnych właścicieli, którzy przywłaszczą i zagospodarują je na konkretne cele, oczyszczą i uwolnią z dawnych zniekształceń, a więc w pełni ulepszą'. Czy tak nie będzie lepiej? – pyta retorycznie Moore

'nie mieć żadnego własności w ziemi, czy też powiedzieć, że to jest moje, mogę to zbyć, sprzedać lub rozdysponować wedle własnego uznania i w ten sposób zapewnić sobie pewne środki i majątek (z niczego), podczas gdy inni nie muszą tego robić?'.

Taka strategia terytorialna zarówno odzwierciedla, jak i wpaja wyłaniającą się logikę posesywnego indywidualizmu (Macpherson). 'Czyż nie każdy łaknie mieć coś własnego?' – pyta dorozumiale Moore. Taka wrażliwość opiera się na stosunku do ziemi, obecnie już prawnie i, jak zauważono wcześniej, kartograficznie przedstawianej jako odrębne terytorium. Blith argumentuje, że kiedy 'ludzie poznają to, co własne', z pewnością nastąpi 'ulepszenie':

'Gdyby każdemu człowiekowi przydzielić proporcjonalnie część mu należną i rozdzielić ją [tj. ogrodzić], ożywiłoby to i skłoniło jego ducha do tego stopnia, że byłby on chętny poszukiwać wszelkich możliwości ulepszenia, do czego zdolna jest ziemia' (Blith).

Mówiąc bardziej dosadnie: 'teraz, gdy ziemia jest ich własnością, mogą z nią zrobić, co zechcą' (Standish). Aby ludzie mogli robić 'to, czego chcą' na ziemi, która 'należy do nich', wymagana jest przestrzenna rekonceptualizacja własności. Własność wyobrażano sobie nie tylko jako rzecz ('to jest moje'), ale także jako terytorium, z którego inni mają być wykluczeni. Dopiero wtedy nastąpić może 'ulepszenie'. Uderzającym przykładem jest propozycja Cressy Dymock dotycząca 'podziału lub wydzielenia gruntów', mająca na celu zapobieganie

'nieusuwalnym splotom lub nakładającym się na siebie interesom kilku osób na tym samym dobru wspólnym, na tym samym polu, na tej samej działce, a nawet czasami na tym samym akrze i uciążliwym przejściom dokonywanym lub dozwolonym pomiędzy różnymi gruntami'.

Takie 'uwikłania' są podówczas postrzegane nie jako zobowiązania interpersonalne i uspołecznione stosunki własności życia dworskiego, ale jako drapieżne najazdy tych, którzy czają się 'poza' granicami. Dymock martwi biedota, która wypuszczają swoje świnie i 'w ustalonym celu zagania je tam, przez co dostają czasem kawałek kukurydzy i wkradają się tam tak chytrze' (Hartlib). 'Zły wynalazek i pomieszanie działań i interesów' (Hartlib), obawia się Dymock, jest powodem, dla którego wielu nie chce 'ulepszyć się', ponieważ 'nie mają wystarczająco bezpiecznego miejsca, ale mogą każdego dnia jeden po drugim spodziewać się, że nieostrożność lub niegodziwość ich sąsiadów' może doprowadzić do tego, że ich zwierzęta 'w jednej chwili zniweczą całą ich pracę i wysiłki'. Tradycyjne stosunki własności zostają zatem przeformułowane jako naruszające 'suwerenność rolnika, jako forma kradzieży' (McRae).

Dla Dymocka rozwiązaniem była radykalna reterytorializacja własności poprzez zastosowanie nadzwyczajnego zestaw środków geometrycznych, które przecięłyby nakładające się, relacyjne powiązania gospodarki uwspólniania, umieszczając dwór w centrum serii grodzeń. Zarówno podmiot (właściciel), jak i przedmiot (grunt) mają zostać odseparowani. Dla Dymocka taki plan wzmacniał separatystyczną jaźń: 'tutaj twój dom stoi samotnie pośrodku całego twojego małego świata' z twoją ziemią, zwierzętami i przybudówkami rozpostartymi przed tobą, zapewniając formę czystości terytorialnej, gdzie 'nikt nie przechodzi przez grunt gdzie indziej, bez prawdopodobieństwa, że ktoś dokona wkraczenia, ale dochodzi do najdoskonalszego, właściwego i szerokiego wykorzystania każdej stopy ziemi w ogrodzonej całości' (Hartlib). Takiego panoptycznego układu terytorialnego, umożliwiającego efektywne użytkowanie, przemieszczanie się i obserwację, należało chronić 'podwójnym żywopłotem', do którego dostęp można było uzyskać jedynie przez most lub bramę, 'mocną i solidną, abym mógł wpuścić, co zechcę; ale żeby nic nie mogło wejść bez mojego pozwolenia' (Hartlib).

Wzmianka Dymocka o żywopłocie mówi o egzekwowaniu terytorium. W praktyce ekspansja grodzeń wymagała narzucenia nowych form przestrzennej dyscypliny i kontroli. W miarę jak na pierwszy plan zaczęła wysuwać się 'funkcja obronna' pojedynczego właściciela, dostęp do przestrzeni musiał być inaczej zorganizowany poprzez formy komunikacji terytorialnej, a co najważniejsze, egzekwowanie przepisów, w tym rejestrację zasobów terytorialnych. Na przykład, podręczniki hodowli zachęcały do sadzenia ciernistych żywopłotów wzdłuż linii granicznych. Choć żywopłoty były stosowane od dawna, to w tym okresie miały one nabrać innego znaczenia, terytorializując nowy zestaw kontrowersyjnych koncepcji ziemi i praw własności. Czyniąc to, żywopłot miał na celu zapobieganie formom ruchu przestrzennego związanym z gospodarką uwspólniania. Ta dyscyplina terytorialna wdrażała dyrektywy społeczne: ciało, zwłaszcza ciało pospólstwa i jego zwierząt, stało się miejscem, w którym nowe formy dyscypliny, zmaterializowane w żywopłocie, miały zostać zrealizowane.

Zabezpieczenie miało dwa cele terytorialne – komunikację i egzekwowanie prawa. Historycznie rzecz biorąc, żywopłot od dawna sygnalizował utworzenie 'grodzenia', przestrzeni wyłącznego użytku i uprawnień. Zatem 'pojawienie się w krajobrazie okalającego żywopłotu zasygnalizowało, że odtąd preferowany jest towar należący do jednej osoby' (Manning). Ten tradycyjny znacznik semantyczny został wykorzystany na większą skalę, aby przyspieszyć nowoczesne 'ulepszanie'. Zabezpieczenie miało także na celu wykonanie praktycznej pracy, egzekwowanie wyłaniającej się formy dyscypliny klasowej poprzez fizyczne zapobieganie najściom terytorialnym. Ówczesne podręczniki ulepszeń zalecają tworzenie 'podwójnych żywopłotów', które zabezpieczały geometryczną utopię Dymocka. Były to budzące wątpliwości zabezpieczenia, w tym rowy, które miały być splecione ze sobą, tak aby były nieprzeniknione dla człowieka ani zwierzęcia, używając w tym  celu głogu, organicznego odpowiednika późniejszego drutu kolczastego.

Poczytny podręcznik hodowlany autorstwa Thomasa Tussera, podobno najlepiej sprzedający się tomik poezji opublikowany za panowania Elżbiety I, zachęcał do stosowania żywopłotów w celu egzekwowania nowych terytoriów własności. Tusser wychwalał rozwój osobisty, namawiając swojego czytelnika, aby 'na poważnie podążał za zyskiem'. Aby to osiągnąć, wielokrotnie powtarzał, potrzebny jest mocny, podtrzymywany żywopłot: 'Trzymaj bezpiecznie i ostrożnie swój najwyższy płotu / z otwartą szczeliną i łamanym żywopłotem rzadko się to zdarza'. Żywopłot zapewnia ochronę przed pospólstwem, którem obecnie nie jest postrzegany jako posiadacz legalnych praw do użytkowania (do wypasu, zbierania plonów itd.), ale jako drapieżny i groźny gwałciciel wyłącznych terytorialnych praw rolnika. Tusser nawiązywał do tego tematu wychwalając grodzenia: 'Grunt ogrodzony, chwalę / inny nie zachwyca mnie', co było często cytowane przez późniejszych zwolenników grodzenia, takich jak Worlidge i Blith. 'Większy zysk można znaleźć ciszej', stwierdzał, 'tam, gdzie pastwiska zamknięte są w kilku ulach.... Jakaż to radość  /Kiedy ludzie mogą być pewni tego, co do nich należy!'. Aby jednak ludzie byli 'pewni swego', konieczne jest, aby to, co jest teraz 'ich własnością', było dobrze strzeżone: 'Strzeż swego płotu', radził, 'ustaw żywopłot / drab i łotr będzie krążył, żeby ci to zabrać'.

Wyłaniająca się przestrzeń własności wyraźnie pociąga za sobą formy reprezentacji lub, jak opisałem je wcześniej, 'mówienia'. Centralnym elementem procesu grodzeń było zaprzeczenie podmiotowości prawnej pospólstwa i ważności samego prawa do dóbr wspólnych. Jak widzieliśmy wcześniej, zjawiska te zostały przeformułowane jako 'splątania' lub wkroczenia. W swoim peanie na cześć grodzenia Tusser przedstawia człowieka z pospólstwa i jego krowę jako zagrożenie dla ulepszonego ogradacza, powtarzając obawy współczesnych właścicieli domów w związku z wywłaszczoną miejską biedotą u ich bram:

'Śmiałek rabuje w nocy,

I grasuje i plącze się za dnia:

On sam i jego bestia poza zasięgiem wzroku,

Zarówno psuje, jak i niszczy

Nie tylko twoją trawę, ale twą kukurydzę,

Zarówno teraz, jak i pokłosie,

Czmychnie z twoim grochem,

Jego dom do wykarmienia i jego wieprz:

Teraz kradnie, teraz będzie pragnął,

A teraz będzie kantował i oszukiwał

Plan jeszcze nigdy nie był tak dobry,

W dzień i w nocy będzie miał, co zechce'.

Opierając się reterytorializacji

Umieszczony teraz poza żywopłotem grodzenia, człowiek z pospólstwa odmówił zaakceptowania swojej degradacji i utraty prawa do dóbr wspólnych. Wywłaszczone pospólstwo dołącza do długiej listy tych, którzy opierają się wykluczającej logice własności kapitalistycznej i kolonialnej, jednocześnie kwestionując związaną z nią terytorialność. Jak można się było spodziewać, ci, którzy starali się odzyskać tradycyjne obszary geograficzne dostępu i użytkowania, które odbierała forma 'ogradzania', często kwestionowali nowe formy materialnej terytorializacji. Dlatego częstym celem był żywopłot otaczający przedsiębiorczego rolnika. Rzeczywiście, zrównywanie z ziemią żywopłotów, jak powszechnie wiadomo, stało się na przełomie XVI i XVI wieku 'czymś w rodzaju narodowej rozrywki' (Manning). Na przykład w 1596 roku protestujący w Oxfordshire wezwali do powstania ludu, 'aby zburzyć grodzenia, w wyniku czego zamknięto drogi i ogrodzono pola uprawne, i ponownie je otworzyć' (Walter).

Co ważne, pojawiają się sugestie, że na każdy zorganizowany protest przypadało kilkanaście przypadków, w których ludzie potajemnie 'wytrącali bramę z zawiasów lub dokonywali jakichś szybkich wizyt' (Thompson). Takie działania można oczywiście uznać za formę wkroczenia. Jednak przeciwnicy klauzury często inaczej odczytują terytorium własności. Wiadomość, jaką komunikuje terytorium, jak zauważono wcześniej, jest daleka od przejrzystości, umożliwia za to alternatywne odczytanie. Dla pospólstwa rozbicie ogrodzenia miało swoją własną symbolikę. Dla ogradzacza żywopłot był barierą ochronną; dla człowieka z pospólstwa był to nielegalny podział. W przypadku tego pierwszego zabezpieczenie urzeczywistniało prawo prywatnego właściciela własności do wykluczenia. Dla tego drugiego była to obraza prawa zwykłego człowieka do tego, aby nie być wykluczonym. McDonagh i Griffin podkreślają, że wyłamanie żywopłotu nie było wycelowane po prostu w granicę. Miało także na celu otwarcie przestrzeni ograniczonej granicą, aby wpuścić do środka bydło należące do pospólstwa. Takie działania służyły również 'performowaniu' wspólnotowego prawa (McDonagh), dostarczając fizyczną środka, 'za pomocą którego można było wpisać tytuł i własność do ziemi poprzez użytkowanie i codzienną praktykę' (McDonagh).

Czyniąc to, pospólstwo czerpało nie tylko z głęboko zakorzenionego poczucia zwyczajowego prawa własności, ale także ze zrozumienia, w jaki sposób własność powinna być terytorializowana. Na przykład, zgodnie z tradycją 'posiadania' pospólstwo czasami domagało się prawa do burzenia ogrodzeń na terenach wspólnych lub na nieużytkach podczas spacerów parafialnych, nosząc w tym celu motyki i siekiery. Konfrontując się z hurtowymi wybiegami 'udoskonalających się' rolników, pospólstwo kontynuowało tradycję rytualnego potwierdzania granic, łamiąc lub niszcząc żywopłoty. Jako znak własności, żywopłot sygnalizował bezprawne naruszenie wspólnotowych praw. Zatem złamanie go nie oznaczało złamania prawa, lecz przestrzeganie prawa zwyczajowego.

W tym okresie po raz pierwszy zaczęto używać terminów 'leweller' i 'kopacz', zastosowanych później podczas powstań rewolucyjnych w połowie XVII wieku. Zrównanie żywopłotu oznaczało zniwelowanie różnic społecznych. W niezwykłym dokumencie zatytułowanym Kopacze z Warwickshire do wszystkich innych kopaczy grupa 'biednych kopaczy i robotników dziennych' wezwała innych, aby przyłączyli się do powstania, potępiając 'pożerających intruzów':

'My, jako członkowie całości, czujemy spryt tych nadciągających tyranów [tj. ogradzaczy], którzy mieliby zetrzeć nasze ciała na osełkę ubóstwa, aby mogli zamieszkać sami pośród swoich stad tłustych owiec'. (Gięcie i McRae)

Dźgnięcie ogradzaczy, którzy 'mieszkają sami', jest zapowiedzią słów dziewiętnastowiecznego poety chłopskiego Johna Clare’a, który w The Mores opisuje 'ciasne granice właścicieli... W małych działkach małe umysły, które łatwo zadowolić / Z ludźmi i stadami uwięzionymi, którzy czują się nieswojo'.

W połowie XVII wieku przeciwnicy grodzenia często używali żywopłotu jako metafory dla niesprawiedliwości podziału społecznego. Manifest Winstanleya ubolewa nad tym, że 'ziemia (która została stworzona jako wspólna skarbnica wsparcia dla wszystkich, zarówno zwierząt, jak i ludzi) została ogrodzona przez szkolarów i władców, a innych uczyniono sługami i niewolnikami'. Grodzenie ziemi 'zabezpiecza jednych przed kolejami życia, a wyklucza innych' (Winstanley).

Jednakże w miarę jak zwyczajowe terytorialne ustanawianie praw własności zaczęto postrzegać na jako nowe ataki na własność absolutną, obserwujemy zaostrzenie wyłącznych terytorialnie praw własności do ziemi. Zniewagi terytorialne ze strony pospólstwa, w tym 'wypasanie' zwierząt (tj. wypasanie zwierząt pospólstwa na grodzonym terenie), były zatem często agresywnie karane. W roku 1600 łamacze żywopłotów w Ingatestone w hrabstwie Essex mieli być biczowani, tak aż 'dobrze się wykrwawią' (Rackham).

Jednak źródła ujawniają również, że praktyki uwspólniania nie dało się tak łatwo stłumić: 'Upłynąć musiało wiele lat, jeśli w ogóle do tego doszło, zanim idea prawa tego prawa stała się przywilejem i zanim pospólstwo zaakceptowało możliwość odebrania tego przywileju' (Neeson). Uderzającym przykładem jest tu praktyka zbierania pokłosia [gleaning] – zwyczaj, który pozwalał biednym wieśniakom (tradycyjnie kobietom) wchodzić na ziemie po żniwach, aby zebrać resztki zboża. Zbieracze, będący ważnym źródłem pożywienia i dochodu dla pracujących rodzin, napotykali coraz większe trudności, gdy rolnicy zaczęli szukać sankcji prawnych w celu ograniczenia im dostępu. W ten sposób zwyczaj stał się przestępstwem. Na przykład, w sprawie przeciwko Mary Houghton wniesiono pozew o naruszenie prawa za zbieranie pokłosia w Timworth w Suffolk. Na Sądzie Skarg Powszechnych w 1788 r. lord Loughborough odrzucił jej obronę, opierającą się na prawach wspólnotowych, argumentując, że 'w naturze własności zawarta jest ekskluzywna przyjemność'. Sędzia Wilson zgodził się z tym rozumowaniem:

'Żadne prawo nie może istnieć w prawie zwyczajowym, jeśli zarówno jego podmiot, jak i ci, którzy się go domagają, nie są jasno zidentyfikowani. W tym przypadku jedno i drugie nie jest pewne. Gleba jest jego [rolnika], ziarno jest jego i zgodnie z naturalną sprawiedliwością, jego są także zyski'.

Jak zauważa Thompson: 'jak przyjemność mogłaby być ekskluzywna, gdyby nie dawała władzy wykluczenia z fizycznej przestrzeni własności bezczelnych klas niższych?'.

Choć nowe zwyczaje terytorialne kształtowały się, to nie były one jednak powszechnie akceptowane przez 'niższe klasy'. King zauważa, że zbiory pokłosia trwały nadal pomimo prób nagłośnienia decyzji sądowej przez właścicieli gruntów

'Jedenaście lat po wyroku [z 1788 roku] jeden z największych rolników w Easthorpe w północnym Essex rzucił wyzwanie kobiecie zbierającej kłosy na jego polach i >>chciał, aby już więcej nie zbierała kłosów<<. Odmówiła, odpowiadając po prostu, że >>to nie jest jego własność, ale należy do niej<<. Kiedy wrócił następnego ranka, zobaczył, że >>przyprowadziła ze sobą ponad trzydzieści innych osób<<, które spokojnie zapewniały, że pokłosie jest również ich własnością'.

Co więcej, ataki prawne przeciwko zbieraczom pokłosia w XVIII i XIX wieku często kończyły się niepowodzeniem. Rzeczywiście, w jednym przypadku to rolnik, który skonfiskował worek pokłosia zbieraczom, został oskarżony o kradzież. Osoby zbierające pokłosie działały zbiorowo, aby bronić tego, co uważały za swoje prawo, często skutecznie argumentując, że cieszą się lokalnymi prawami zwyczajowymi. Tak więc, mimo że sądy zwykle orzekały na rzecz rolników, 'utrzymująca się siła praw zbieraczy w praktyce w dużej mierze uniemożliwiała aktualizację absolutnej koncepcji praw własności lorda Loughborougha' (King; Shakesheff).

Jednak wyraźniej dominowała bardziej terytorialna koncepcja własności prywatnej. Została ona w dużej mierze poparte zestawem twierdzeń dotyczących własności i osobowości, 'przy czym ta ostatnia została zdefiniowana poprzez i na podstawie zdolności jednostki do zawłaszczania' (Bhandar). Locke jasno dał do zrozumienia, że zdolność do zawłaszczania posiadają jedynie 'ludzie pracowici i racjonalni' – to znaczy bogaci, biali mężczyźni. Własność była zatem wyraźnie odzwierciedlona w logice rasistowskiej i kolonialnej:

'do XVII wieku autorzy ulepszeń przypisywali [nieużytkom] pejoratywne znaczenie ziemi, która była pusta: terra nullius. Jeśli krajobraz dóbr wspólnych uchodził za pusty, jego użytkownicy byli przekształcani w podobny sposób, jak mieszkańcy pustych krajobrazów – co miało już miejsce w innych częściach brytyjskiego imperium zamorskiego. Podobnie jak Indian w Ameryce Północnej, pospólstwo uznano za >>dzikusów<<' (Fields).

XVIII-wieczni szkoccy 'ulepszacze' porównywali szkockich górali do Afrykanów i rdzennych Amerykanów, podczas gdy brutalne wywłaszczenie Irlandczyków było racjonalizowane przez angielskie założenia dotyczące ich pogaństwa, a tym samym statusu barbarzyńców. Jeden z apologetów tych działań przypomniał tym, którzy uważali, że Anglicy w swoich wywłaszczających czynach są zbyt surowi, że Irlandczycy woleli 'żyć jak zwierzęta, pozbawieni prawa i wszelkiego porządku' oraz że byli 'bardziej nieucywilizowani, bardziej nieczyści, bardziej barbarzyńscy i bardziej brutalni' w swoich zwyczajach i zachowaniu niż w jakiejkolwiek innej znanej części świata'. (Canny). Gilbert, Raleigh i Frobisher, którzy mieli doświadczenie w irlandzkim kolonializmie, nie mieli trudności z zastosowaniem tej samej wywłaszczającej, rasistowskiej logiki w swoich brutalnych spotkaniach z rdzenną ludnością 'Nowego Świata'. Aby zrozumieć szczególne powiązania terytorium i własności, nie możemy zwrócić się jedynie do europejskiego grodzenia obszarów wiejskich. Urasowione zderzenia kolonialne i ich dalsze życie pozagrobowe również odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu się terytorialności własności.

(...) Wyrzutki własności

(...) Własność jest wytworem porządku społecznego. Najczęściej, jak widzieliśmy, ma ona na celu podtrzymywanie dominujących interesów gospodarczych i społecznych. Ale jest ona także produktem walki społecznej i kontestacji. Takie zmagania dotyczą zarówno formy i organizacji pakietu praw związanych z własnością prywatną, powiązanych z nimi stosunków terytorialnych, jak i wielorakich celów, jakim służy własność.

Taka różnorodność stanowi odpowiedź na długą historię zmagań z dominującą terytorializacją własności i jej wykluczającą logiką. Status tych, którzy stawiają opór, jest pod wieloma względami kształtowany poprzez wykluczenie generowane częściowo przez samo terytorium własności. Co więcej, ich walka koncentruje się nie tylko na stosunkach własności, ale przede wszystkim na ich formie terytorialnej. Innymi słowy, można ich uważać za wyjętych spod prawa właśności, ponieważ prawo to umieściło ich w przestrzeni o zwiększonej podatności na zranienie, w której są narażeni na drapieżnictwo i wykluczenie ze strony tych, których interesy własności są lepiej chronione.

Można ich również postrzegać jako wyrazicieli formy uwspólnienia, przeciwstawionej indywidualizmowi własności prywatnej. W zakresie, w jakim wolność nieposiadających własności jest zagrożona przez prawo właściciela do wykluczenia, można powiedzieć, że mają oni wspólne prawo do tego, aby nie być wykluczani . Nie jest to 'prawo do bycia włączonym', którego celem byłoby nadanie prywatnemu właścicielowi władzy wykluczania innych. Nie sprowadza się ono też po prostu do kwestii dostępu do wspólnie posiadanych gruntów, choć jest to ważna sprawa. Prawo to można raczej rozumieć jako sprzeciw wobec prawa do wykluczania, jego przejawów terytorialnych oraz sposobów, na które neguje ono ludzką wolność i możliwości, szczególnie w przypadku tych, których przestrzeń własności czyni bezbronnymi: biedoty, klasy robotniczej i urasowionych. Walki te często okazywały się użyteczne w zakresie ponownego wymierzenia 'przestrzeni własności' i jej terytorialności. Zaciętą (i ciągłą) walkę z grodzeniami terenu odnotowano już wcześniej. Poniżej przedstawię kilka dodatkowych przykładów na istnienie wyrzutków własności, zaangażowanych w walkę z dominującymi reżimami własności i ich terytorialnością.

Skłotersi

Squatersi z definicji mają szczególny związek z własnością i terytorium. Squatting odzwierciedla fundamentalną potrzebę, objawiającą się w warunkach dominacji reżimu terytorialnej własności prywatnej i krajobrazu kapitalistycznego wykluczenia. W zakresie, w jakim dane miejsce rządzi się zasadami własności prywatnej, squatting urzeczywistnia powszechne prawo do tego, aby nie być wykluczanym. Czyniąc to, skłotersi rzucają wyzwanie systemowemu odmawianiu przestrzeni, zajmując własną. Według Vasudevana skłoting powinien być postrzegany jako forma 'prowizorycznej urbanistyki' opierającej się na 'politycznym imaginarium charakteryzującym się tymczasową i niepewną otwartością na możliwości tworzenia i rozwijania innych alternatywnych urbanizmów z samej materii nierówności, wyzucia i wywłaszczenia'. Organizacja skłotingowa z San Francisco Homes Not Jails odpowiada na pytanie 'Po co skłotować?' prostą odpowiedzią: 'Aby przetrwać', zauważając przy tym, że 'jeśli żywność, odzież i schronienie są podstawowymi potrzebami do życia, to odbieranie ich ludziom siłą ma na celu uniemożliwienie im przetrwania. Wszelkie działania mające na celu przeciwstawienie się temu zjawisku są z definicji samoobroną'. Brazylijscy aktywiści mieszkaniowi wysuwają podobne twierdzenie: 'Enquanto morar for um privilégio, ocupar é um direito' ('tak długo, jak własność prywatna to przywilej, okupacja jest prawem'). Istnieć to zajmować przestrzeń. W zakresie, w jakim własność odmawia przestrzeni, należy ją zakwestionować. Jak to ujął Singer: 'Jeśli prawo własności nie zapewnia jakiegoś dostępu do własności, to prawo zakazuje twojego istnienia. Sprawia, że dana osoba stała się nielegalna'. Jak to ujął Neuwirth,

'skłotersi są wykluczeni, więc biorą, ale nie chwytają się abstrakcyjnego prawa, lecz zajmują rzeczywiste miejsce; miejsce, gdzie mogą położyć głowy... ten akt – kwestionowanie odmowy miejsca przez społeczeństwo poprzez zabranie własnego – jest potwierdzeniem istnienia w świecie, który rutynowo odmawia ludziom godności i wartości nieodłącznie związanych z domem'.

Homes Not Jails przekazuje szczegółowe informacje na temat tego, jak zająć 'rzeczywiste miejsce'. Nic dziwnego, że takie informacje są bardzo terytorialne i oferują szczegółowe porady dotyczące identyfikacji budynków, które stają się potencjalnymi celami, tego, jak fizycznie uzyskać do nich dostęp, jak postępować z sąsiadami i policją oraz jak zapewnić terytorialną obecność i trwałość.

Nawiązując do wielowartościowego charakteru własności, o którym wspomniano wcześniej, domniemane prawo prywatnego właściciela do wykluczenia niechcianych lokatorów, na przykład w przypadku skłotingu, okazuje się w świetle praktyki prawnej niepewne. McCarthy wyraża znaczący niepokój w związku z 'prawami lokatorów' (oczywiście ironicznie tak nazywanymi w kontekście polityki osadników w zakresie gruntów), zwracając uwagę na sposób, w jaki lokatorzy mogą powoływać się na zasiedzenie, aby wzmocnić swoje roszczenia do własności prywatnej. Rzekomo ustalone kategorie prywatnego właściciela, intruza i lokatora w przestrzeni nieruchomości nie są stabilne, jak obawia się autorka: 'Różnice prawne między skłotingiem a wkroczeniem w teren oraz praktyka stosowania tego prawa spowodowały zamęt znaczeniowy wśród właścicieli nieruchomości, a nawet wśród prawników'.

Strajki siedzące

Walki i aktywizm świata pracy oraz związane z nimi formy regulacji również zwracają uwagę na stosunki własności i terytorialny wymiar miejsca pracy. Pracownicy nie tylko sprzedają swoją siłę roboczą, ale zwykle czynią to także na gruntach będących własnością pracodawcy. Działacze związkowi muszą zatem negocjować lub stawić czoła terytorialnemu prawu do wykluczenia, które przynależy pracodawcy. Warunkowe prawa do protestu wywalczone przez związki zawodowe są kształtowane przez pokolenia takich zmagań.

Jeden wymowny moment w tej historii odnosi się do strajków okupacyjnych, które miały miejsce w USA pod koniec lat trzydziestych XX wieku. Kierując się żądaniami demokracji w miejscu pracy i uznania związków zawodowych, pracownicy fabryk samochodów i sklepów detalicznych zmagali się z wyzwaniami związanymi z organizacją pikiet poza miejscem pracy, które władze łatwo rozbijały, oraz wykorzystywaniem przez pracodawcę łamistrajków w miejscu pracy. Rozwiązaniem przestrzennym było 'usiąść' w proteście na samym miejscu pracy. Według jednego ze zwolenników tej metody, okupacja oznaczała zatem 'przeniesienie linii pikiet do fabryki'. W latach 1936–1939 amerykańscy robotnicy zorganizowali około 583 strajków okupacyjnych, które trwały co najmniej przez jedną dniówkę.

Pracodawcy, tacy jak General Motors, scharakteryzowali te strajki jako obrazę prawa i porządku oraz praw własności nie tylko korporacji, ale każdego właściciela domu, twierdząc, że 'uderzają w samo sedno prawa do posiadania własności prywatnej' (Pope). Rzeczywiście, w bardzo namacalnym sensie, strajk siedzący był bardzo bezpośrednim wyzwaniem dla dominujących modeli własności, w tym domniemanej suwerenności terytorialnej właściciela. Jednakże siedzenie może być również postrzegane, podobnie jak skłot, jako wyrażanie alternatywnego roszczenia własnościowego zagrożonego prawem do wykluczenia. Pope zwraca uwagę na strategiczne wykorzystanie własności przeciwko pracodawcy, oparte na twierdzeniu pracowników, że mają oni zbiorowe prawo własności do swojej pracy, które jest postrzegane jako podstawowe prawo człowieka oparte na potrzebie przetrwania. W odróżnieniu od korporacyjnych praw własności, prawo własności pracownika dotyczyło majątku niezbędnego do przetrwania. 'Niestety w przeszłości zasoby państwa były zbyt szeroko wykorzystywane do ochrony, w przeciwieństwie do praw własności człowieka, zupełnie innego rodzaju praw własności – praw klas posiadających' – argumentował jeden z związkowców. Hasło brzmiało: 'Prawa człowieka ponad prawami własności!'. Związkowcy odrzucili analogię między prawami własności korporacji a prawami właściciela domu. Wskazywano, że nieruchomość korporacyjna, jaką  jest fabryka, nie jest zamkiem, ponieważ wykluczenie innych uczyniłoby ją bezwartościową. 'Prawa własności korporacji w fabryce mają wartość tylko tak długo jak prawo robotnika do własności nad własną pracą w fabryce jest zachowane i szanowane” – zauważył jeden z organizatorów, powtarzając argument Kelly dotyczący logicznej i praktycznej absurdalności absolutnego wykluczenia. Prawu do wykluczania należy przeciwstawić prawo do nie bycia wykluczanym.

Jednakże, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych w sprawie Fansteel ostatecznie orzekł, że strajki okupacyjne są nielegalne, argumentując, że prawo własności korporacji zasadniczo należy do osoby. Uznając, że działania pracodawcy wobec związków zawodowych mogą być naganne, prawo do wykluczenia przynależne tym pierwszym przeważyło nad prawem do bycia niewykluczanym przez tych drugich. Mimo to strajki okupacyjne odegrały kluczową rolę w ciągłej walce o demokratyzację miejsca pracy. Pracownicy szczególnie bezbronni nadal z nich korzystają. Przykładowo, pracownicy Wal-Martu z Los Angeles, sfrustrowani odmową zezwolenia na tworzenie w firmie związków zawodowych, w listopadzie 2014 r. zorganizowali strajk okupacyjny w swoim sklepie, zaklejając usta taśmą w proteście przeciwko próbom uciszenia przez korporację pracowników, którzy protestowali w sprawie wynagrodzeń i warunków pracy.

Co więcej, w niedawnych orzeczeniach opowiadano się za pogodzeniem praw własności pracodawców i interesów pracowników w ramach strajków okupacyjnych, 'przy tak niewielkim ograniczeniu jednego, jak może to umożliwiać utrzymanie drugiego'. Amerykańska Krajowa Rada ds. Stosunków Pracy opracowała szereg czynników, które należy rozważyć w tym zakresie, w tym przyczynę okupacji pracowniczej i czas jej trwania, a także stopień, w jakim pracownicy pozbawili pracodawcę dostępu do mienia lub próbowali 'przejąć' własność .

Kryteria Quietflex zostały następnie zastosowane do sporu pracowniczego w Wal-Marcie w Richmond w Kalifornii, który sędzia wyrażający zdanie odrębne określił jako 'nowoczesny strajk okupacyjny'. Kilku pracowników dopuściło się przerwy w pracy w sklepie, zajmując małą 'strefę oczekiwania na klienta' w pobliżu frontu sklepu, aby zaprotestować wobec przełożonego, który rzekomo wygłaszał rasistowskie i agresywne uwagi pod adresem afroamerykańskiego pracownika i zagroził, że 'wystrzela związek'. Chociaż Krajowa Rada ds. Stosunków Pracy orzekła na korzyść pracowników, sędzia odrębny argumentował, że funkcja ekonomiczna placówki detalicznej zaprojektowanej w celu tworzenia 'pozytywnych, starannie kultywowanych doświadczeń w sklepie' została zagrożona, a tym samym popierał prawa właściciela.

Antyrasiści

Prawo do wykluczenia nie ma oczywiście charakteru uogólnionego. Ci, którzy są proporcjonalnie poddani obowiązkom, jakie ono generuje, a nie korzyściom, na jakie ona wpływa, są z definicji osobami bardziej marginalizowanymi w każdym społeczeństwie. Jak wspomniano wcześniej, terytorium własności często służy do utrzymywania form hegemonicznej białości, umieszczając ludzi poddawanych urasawianiu w przestrzeniach podatności na zranienie i przemocy. W pewnych warunkach urasowienie terytoriów własności staje się bardziej sformalizowane, jak we współczesnych przepisach 'Stoję na swoim' [gdzie najście osoby w przestrzeni jest interpretowane tak jak najście własności prywatnej], a także w poddanych segregacji miastach na południu Stanów Zjednoczonych. Czarni klienci w Greensboro w Karolinie Północnej zostali wykluczeni ze stolików obiadowych w latach 60. XX wieku ze względu na lokalne zwyczaje prawne, tj. prywatne korzystanie przez właścicieli z przysługującego im na mocy prawa zwyczajowego prawa do wykluczenia, jak zauważają Peñalver i Katyal. To z kolei odzwierciedlało wysoce terytorialny układ stosunków własności, który utrzymywał niewolnictwo i późniejsze formy władzy i wykluczenia.

Czarni studenci postanowili złamać kod terytorialny, siadając przy ladach i prosząc o obsłużenie. Te protesty wzbudziły ogromne kontrowersje, nawet wśród sympatyków czarnej sprawy, ponieważ łamały dominującą logikę przestrzenną rasy, władzy, własności i terytorium. Setki osób zostało aresztowanych i oskarżonych o przestępcze wtargnięcie. Uchwalono nowe przepisy, aby wzmocnić prawo do wykluczenia. Dla wielu aktywizm na rzecz praw obywatelskich był naruszeniem terytorium własności. Według prezydenta Harry’ego Trumana 'gdyby ktoś wszedł do mojego sklepu i próbował przerwać działalność, wyrzuciłbym go'. Jeszcze inni zauważyli, że doszło tu do wyraźnego napięcia między porządkami. W artykule redakcyjnym z Greensboro Daily News stwierdzono, że chociaż prawa własności są święte, to niesprawiedliwością jest zapraszanie czarnych do korzystania z biznesu, a następnie odmawianie im pełnego wykorzystania tej przestrzeni.

Te protesty okazały się potężnym katalizatorem rodzącego się ruchu na rzecz praw obywatelskich i przygotowały grunt pod amerykańską ustawę o prawach obywatelskich z 1964 r., która zabrania dyskryminacji ze względu na rasę w 'każdym miejscu publicznym', znacznie ograniczając prawa właścicieli sklepów do wykluczeń, bez względu na kryteria. Jak już zauważono, Joseph Singer argumentuje, że nie należy tego postrzegać jako przeciwstawiania praw własności właściciela równoprawnym prawom klienta, ale raczej jako negocjacje wewnątrz samego prawa własności:

'Prawo do świadczenia usług nie tylko ogranicza prawa własności właściciela, ale przenosi jedno z tych praw na osoby niebędące właścicielami. Prawo właściciela do wykluczania ograniczone jest konkurencyjnym publicznym prawem dostępu do nieruchomości. Prawo dostępu do cudzej własności jest prawem własnościowym'.

Bezdomni

Bezdomni to ci, którzy zmuszeni są doświadczać jedynie wykluczającej terytorializacji własności prywatnej, bez żadnego kompensującego prawa do własnego terytorium. Przeżywają 'Locke'owskie piekło' (Davis): nie są po prostu 'pod władzą innych – po to, aby być zdominowani przez nich lub od nich zależni – ze względu na to, gdzie się znajdują' (Essert), ale muszą także negocjować z rzeczywistością prawną, wedle której 'nie ma ani jednego takiego miejsca, za które odpowiadają, ani miejsca, w którym ktoś inny nie miałby prawa przebywać'. Jak zauważa Waldron, przestrzenie, w których bezdomni mogą korzystać ze swojej wolności, w tym z podstawowych swobód, takich jak prawo do spokojnego snu, są odgrodzone terytoriami własności prywatnej:

'W przeważającej części bezdomni są wykluczani ze wszystkich miejsc objętych zasadami własności prywatnej, podczas gdy reszta z nas jest w tym samym sensie wykluczona ze wszystkich miejsc z wyjątkiem tego jednego (albo może wszystkich z wyjątkiem kilku). To znaczy, innymi słowy, że każdy z nas ma przynajmniej jedno miejsce do przebywania w kraju złożonym z miejsc prywatnych, podczas gdy osoba bezdomna nie ma żadnego'.

Reguły własności prywatnej są zatem dla bezdomnego 'ciągiem płotów, które stoją między nim a miejscem, w którym można przebywać, gdzie można działać' (Waldron). Jedyne miejsce, w którym bezdomny 'może być', zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi własności, znajduje się na terenie publicznym, w którym przynajmniej w teorii obowiązuje prawo do niewykluczania. Prawo to znalazło się jednak pod zwiększoną presją, czy to bezpośrednio – poprzez oczyszczanie i zakazy – czy też pośrednio, poprzez zwiększoną regulację zachowań osób bezdomnych.

W takich warunkach nie jest wcale zaskakujące, że osoby bezdomne wolą żyć w skupiskach, tworząc miasteczka namiotowe, zamiast ryzykować samotne spanie lub życie w zdegradowanych miejscach schronienia. Władze miejskie często próbują wysiedlać miasteczka namiotowe, powołując się na swoje prawo do wykluczania. Na przykład w Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie władze miejskie powołały się na swoje uprawnienia w zakresie wtargnięcia, aby wypędzić miasteczka namiotowe na podstawie tytułu własności do ziemi.

Osoby bezdomne i ich sojusznicy sprzeciwiają się jednak takiej logice terytorialnej. Nakaz eksmisji z 2014 r. wobec dużego miasteczka namiotowego w Oppenheimer Park w centrum Vancouver został skonfrontowany z żądaniem eksmisji wymierzonym w miasto, a sformułowanym przez rdzennych protestujących, którzy zwrócili uwagę, że wielu mieszkańców miasteczka namiotowego to rdzenni mieszkańcy, zaś sam park należy do nieograniczonej ziemi rdzennej. W ten sposób, mówiono, bezdomni mają prawo do nie bycia wykluczanymi:

'My, rdzenni mieszkańcy zgromadzeni dzisiaj w Oppenheimer Park, niniejszym potwierdzamy nasz rdzenny tytuł. Nasz naród posiada tytuł do tej ziemi od niepamiętnych czasów i my korzystamy z naszego prawa do wyłącznej władzy, uznanej za nieodłączny element naszego tytułu, nad tą ziemią i tym obozem. Żądamy teraz, abyście opuścili to miejsce i zaprzestali wszelkich prób usuwania ludzi lub ich rzeczy z tego miejsca'.

Nie będzie zaskoczeniem, że to kontr-roszczenie miało bardziej znaczenie retoryczne niż praktyczne. Jednak sądy czasami niechętnie egzekwowały prawo miasta do wykluczenia w odniesieniu do takich obozowisk. Na przykład w mieście Victoria w Kanadzie utworzono miasteczko namiotowe na gruntach państwowych znajdujących się przed budynkiem sądu. Państwo wystąpiło o wydanie nakazu tymczasowego (tj. nakazu sądowego zobowiązującego lub uniemożliwiającego stronie podjęcie określonych działań do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy), żądając usunięcia obozowiska, bazując przy tym częściowo na prawach państwa jako właściciela gruntu. Państwo argumentowało, że sprawa nie wymagała zastosowania dominującego kryterium, które uwzględniałoby 'równowagę interesów', argumentując, że 'kiedy właściciele wykażą, że ich prawa własności są bezprawnie naruszane, a oskarżeni w dalszym ciągu popełniają przestępstwo, udowodnią swoje roszczenie do wydania nakazu sądowego'.

Jednak prezes Sądu Najwyższego Hinkson odrzucił bezkompromisowy argument państwa bazujący na logice Blackstone'a, nalegając na potrzebę uzgodnienia interesów właścicielskich państwa i interesów mieszkańców obozu. Wyrażając odświeżająco wyważoną ocenę argumentów państwa dotyczących zdrowia, bezpieczeństwa i zagrożeń pożarowych w miasteczku namiotowym, przytoczył kilka przeciwstawnych korzyści, zachodzących na wypadek kontynuacji działania obozowiska. Zauważył, że mieszkańcy obozu wydawali się zdrowsi, mieli lepszy dostęp do usług, byli bezpieczniejsi fizycznie, byli w stanie lepiej zabezpieczyć swoją własność osobistą i cieszyli się większym poczuciem wspólnoty. Z drugiej strony, alternatywne przestrzenie, do których mogliby się udać, uznano za ograniczone (liczba łóżek w schroniskach była niewystarczająca) i często problematyczne, cytując na tę okoliczność jednego z mieszkańców, który zauważył, że 'w schroniskach ludzie czują się mniej niż ludźmi. My już się tak czujemy'. Podsumowując, Hinkson stwierdził, że:

'po wyważeniu interesów, racja przemawia w przeważającej mierze na korzyść oskarżonych, którzy po prostu nie mają dokąd się przenieść w przypadku wydania nakazu, poza schroniskami, które nie są w stanie zaspokoić potrzeb części z nich lub będą skutkować ich ciągłym zakłócaniem oraz utrwaleniem nieustannej serii codziennych przeprowadzek na ulice, do bram i parków miasta Victoria'.

Prawo państwa do wykluczania musiało, inaczej mówiąc, liczyć się z prawem bezdomnego do nie bycia wykluczanym.

Reterytorializując własność

Wiele z odnotowanych wcześniej walk rzuca wyzwanie formom hegemonicznym, ale jednocześnie podpisuje się na nowo pod pewnymi cechami modelu własności. Walki przeciwko wywłaszczeniu i o prawo do ziemi 'są nieustannie kooptowane przez język posiadania' (Porter), nie zakłócając 'kolonialnej koncepcji właściwej i posiadanej podmiotowości ludzkiej' (Butler i Athanasiou). W rezultacie walki, 'koncentrujące się na zabezpieczeniu praw własności, niosą ze sobą ryzyko ożywienia reżimu własności rasowej, a nie jego osłabienia' (Dorries; Nichols). Istnieją jednak kontrhegemoniczne kontestacje, które w przekonujący sposób prowadzą nas do przestrzeni 'bez własności' (Dorries).

W szczególności rdzenne ontologie oferują alternatywny punkt widzenia, kwestionujący logikę rozdzielności, która jest kluczowa dla modelu własności. Zamiast wyobrażać sobie ziemię jako odrębny przedmiot, na który mogą oddziaływać autonomiczne podmioty kierowane pragnieniami i żądzą dominacji, ziemię postrzega się jako uwikłaną w życiodajne relacje, zobowiązania i obowiązki ze światem ludzkim i światem ponadludzkim (Dorries), stanowiącą formę 'ugruntowanej normatywności' opartej na trwałych prawowitych relacjach, które wyprowadzają nas poza kolonialną własność prywatną. Jak ujmuje to Simpson: 'Rdzenni mieszkańcy nie łączą się z ziemią poprzez jej posiadanie, zawłaszczanie lub kontrolę nad nią. Odnosimy się do ziemi poprzez połączenie – relację generatywną, afirmatywną, złożoną, wzajem nakładającą się i nieliniową'. W związku z tym rozwiązaniem problemu wywłaszczenia nie jest posiadanie, ale 'głębokie, wzajemne i zachodzące za obopólną zgodą przywiązanie'.

Rdzenne ontologie oferują również alternatywne rozumienie terytorium. Badaczka Lenape, Joanne Barker, zwraca uwagę na sposób, w jaki terytorium jej ludu ulega systematycznej erozji w wyniku stosunków zadłużeniowych. Czerpie ona z prac Parka, który dokumentuje sposób, w jaki odzyskiwanie długów poprzez przymusową sprzedaż lub zajęcie ziemi było XVII-wieczną innowacją kolonialną, odchodzącą od angielskich praktyk, które bardzo utrudniały odrywanie rodzin od gruntu przodków. I na odwrót, w obu Amerykach stosunki zadłużenia stały się instrumentem wywłaszczenia kolonialnego, uzależnionego od zajęcia terytorium przez rdzenną ludność. Choć zniszczone, terytorium Lenape staje się dla Barker kontrapunktem. Ma ona przez to na myśli, że radykalna polityka dotycząca ziemi w społeczeństwach osadniczych musi liczyć się z fundującym dla nich zajęciem terytorium rdzennej ludności. Ale co ważne, proponuje ona także inną epistemologię terytorium. Odrzuca ideę terytorium Lenape jako przestrzeni własności kapitalistycznej i osadniczej. Charakteryzuje raczej terytorium Lenape jako 'model relacyjności i powiązany z nim zestaw etyki i protokołów dotyczących przeżywanych obowiązków społecznych i zarządzania zdefiniowanego w ramach odrębnych epistemologii rdzennych mieszkańców'. Innymi słowy, jeśli terytorium jest narzędziem relacyjnym, to na terytorium Lenape te relacje działają inaczej. Tak jak terytorium rdzennych mieszkańców oferuje odmienną 'pedagogikę ruchów politycznych i ramę dla teorii krytycznej' (Barker), tak też dostarcza ona lekcji na temat 'radykalnych aktów wyobraźni' (Bhandar) niezbędnych do transformacji własności.

Możemy także uczyć się z analogicznych walk terytorialnych, takich jak te prowadzone przez Ruch Bezrolnych Pracowników Wiejskich (MST) w Brazylii, na który duży wpływ mają społeczności tubylcze i czarnoskóre. W kontekście brazylijskim 'terytorium' rozumiane jest jako 'zajęcie przestrzeni dla projektów politycznych' (Halvorsen), a zatem jest ujęte w ramy praw ludności tubylczej i społeczności Quilombo (społeczności wiejskie afro-potomków byłych niewolników). W rezultacie ziemia jest kształtowana zgodnie z wymogiem zachowania i konstrukcji pewnej tożsamości społecznej i politycznej. Dostęp do ziemi nie jest ujmowany tylko w kategoriach dobrobytu gospodarczego, ale także samostanowienia, emancypacji i życia zbiorowego, przekształcenia stosunków z ziemią wykraczających poza wąsko rozumianą własność:

'Walki, osiągnięcia i dostęp do ziemi to kluczowe procesy społeczne, które tworzą terytorium, podkreślając związek z ziemią jako czymś więcej niż środkiem i miejscem produkcji. Występują w nich

podmioty domagające się praw wykraczających poza pojęcie własności prywatne, poza >>prawną monokulturę<< prawa własności do opisywania praktyk społeczno-bioróżnorodnych w zakresie dostępu do kultury, zastosowań, kontroli i własności ziemi, prowadzące do samostanowienia i ukonstytuowania praw do ziemi i terytoriów życia w Brazylii' (Sauera i de Castro).

Dlatego też walk ludności tubylczej przeciwko wywłaszczeniu kolonialnemu nie należy postrzegać po prostu jako protestu ani nawet próby modyfikacji dominujących norm własności. Można je raczej odczytać jako wyzwanie dla monopolu sprawowanego przez samo prawo kolonialne (McCreary). Rdzenni mieszkańcy mogą czerpać z systemu prawnego opartego na zobowiązaniach wobec terytorium, w którym ziemię postrzega się jako 'miejsce życia' (Sauer i de Castro). Dziedziczni wodzowie Witsuwit’en, którzy przewodzą tradycyjnym matrylinearnym grupom pokrewieństwa zwanym domami lub yikh, od kilku lat blokują proponowany projekt rurociągu skroplonego gazu ziemnego, który miałby przebiegać przez ich tradycyjne terytorium w północno-zachodniej Kolumbii Brytyjskiej. Dziedziczni wodzowie rościli sobie prawo do jurysdykcji terytorialnej na mocy prawa Witsuwit’en, nigdy nie cedując tytułu na państwo kolonialne. Własność i jurysdykcja są zbieżne w prawie Witsuwit’en. Jak argumentował przed kanadyjskimi sądami wódz Delgamuukw:

'Własność terytorium jest dla nas mariażem wodza i ziemi. Każdy wódz ma przodka, który napotkał i uznał życie w tej krainie. Z takich spotkań rodzi się władza. To jest podstawa naszego prawa'.

Logika kolonialna osadników odmawia rdzennej suwerenności i prawa w celu zapewnienia kontroli terytorialnej. Wywłaszczenie kolonialne opiera się na scharakteryzowaniu rdzennej ludności jako nomadycznej, przejściowej i niezdolnej do stanowienia prawa, przy czym jeden z sędziów określił życie Witsuwit’en przed kontaktem jako w najlepszym razie 'paskudne, brutalne i krótkie'. Wcielając w życie rdzenną geografię prawną, dziedziczni wodzowie Witsuwit'en utworzyli w 2010 roku obóz Unist'ot'en, umieszczony na proponowanej trasie rurociągu, jako 'miejsce odrodzenia Witsuwit'en, które sformułowało odrębny paradygmat dla prowadzenia zgodnych z prawem relacji' (McCreary i Turner). Obóz i regulacje dostępu terytorialnego prowadzone na tym terenie można zatem rozumieć nie tylko jako sprzeczne z dominującymi terytorialnymi koncepcjami tytułu i suwerenności, ale także jako 'jednoznaczne ucieleśnienie obecnej odpowiedzialności terytorialnej rdzennej ludności'.

Wszyscy 'zajmujemy przestrzeń' i potrzebujemy 'sumy przestrzeni', jak przypomina nam komiks Sama Wallmana o ziemi. Warunki, pod jakimi zajmujemy przestrzeń, mają niewątpliwie głębokie konsekwencje. Terytorium jest istotnym zasobem społeczno-politycznym, który kształtuje sposoby, w jakie zajmujemy przestrzeń organizując relacje dostępu, obecności i użytkowania. Zachodni system własności zapewnia jedne ramy prawne regulujące takie zasady terytorialne. Ale z pewnością nie są to jedyne ramy, przypomina nam wódz Delgamuukw. Terytorium i prawo można różnie konfigurować. Jednakże możliwość dla snucia takich alternatyw jest zabezpieczona hegemoniczną terytorializacją własności.

Tego rodzaju dominujące geografie muszą zostać poddane skrupulatnej ocenie. Własność jest jednym z kluczowych środków, za pomocą których łączymy się z ziemią i innymi osobami. Jeśli jednak jest ona ukonstytuowana jako twarde terytorium, z którego inni mają zostać wykluczeni, to rozwiązania kluczowe dla współżycia z innymi na ograniczonej i wrażliwej planecie stają się trudniejsze do osiągnięcia. Konceptualnie możliwe staje się wówczas podzielenie gęstych, piętrowo związanych przestrzeni społecznych na segmenty, jednostki wydobywcze i zamienne, opróżniając przy tym ziemię na 'puste działki' i 'parcele' (Graham). Możliwości sprawiedliwych relacji między osadnikami a rdzenną ludnością są ujęte w dyskurs o sumie zerowej, skupiony na prawach własności prywatnej, obronie własnego zamku i białych przywilejach. Alternatywy, które uznają, że wszyscy mamy dostęp do ziemi w relacjach z innymi, w tym z istotami nieludzkimi, i poprzez relacje z innymi, stają się dla nas koncepcyjnie niedostępne. Alternatywne metafory przestrzenne sieciowej wzajemności i splątanego obowiązku zostają zastąpione jasnymi liniami wycenionych ekonomicznie, prostych praw własności. Metaforyczne przestrzenie dialogu zostają wykluczone, ponieważ 'pojęcie wspólnej płaszczyzny, idea wspólnych wartości zostaje całkowicie zatarta poprzez dualizującą dominację płotu' (Hayes).

A jednak własność i terytorium można i trzeba obmyśleć na nowo. Własność można otworzyć na wspólne, a nie indywidualne uprawnienia, na obowiązki, a nie prawa, na zbiorowe wyobrażenia, a nie prywatne narracje. Podobnie terytorium można pojmować inaczej – jako cenione miejsce, a nie redutę, drzwi, a nie mur i strefę spotkania, a nie linię wydalenia.

Aby zrozumieć prawo, w tym prawo własności, pomocne okazuje się rozpoznanie terytorium własności. Terytorium robi różnicę, jak tutaj argumentowałem. To nie jest tylko powierzchnia, na której wykonywane jest prawo. Zamiast myśleć o terytorium jako o czymś zrozumiałym samo przez się i danym lub o zjawisku >>naturalnym<<, jest ono zarówno produktem społecznym, jak i konkretną technologią, która organizuje stosunki społeczne w szczególny i konsekwentny sposób. Kiedy napotykamy własność gruntów, dzieje się to prawdopodobnie poprzez jej przejawy terytorialne. Dlatego też stosunki własności są często doświadczane, osądzane, ustanawiane i kwestionowane w trakcie tych zderzeń terytorialnych i poprzez te zderzenia. Jednakże terytorium nie jest jedynie rezultatem prawa własności. Spełnia ważną rolę w komunikowaniu, egzekwowaniu, legitymizacji i komplikowaniu relacyjności własności. Z tego i wielu innych powodów należy badać i eksplorować terytorium własności".

N. Blomley, Territory. New Trajectories in Law, Abingdon and New York 2023.