The Thieves' Law and Revolution
"Stalin's harsh legal policies, which defined actions such as tardiness at work, aiding abortions, or accidental loss of secret documents as crimes), reinforced the long-standing Russian attitude that divorced community from state notions of law (zakon). Some people, however, joined self-defined bandit gangs.
(...) The internal 'law' of Soviet criminals seems to have been based on much earlier peasant and bandit conventions. (...) However, the specific institution of vory v zakone (literally"thieves-withinthe-law") is known from the 1920s ) or early 1930s. The situation calls into question several of the dominant stereotypes about the relation between the state and illegal networks. Commonly it is assumed that the state is identified with the law, and illegal networks consist of those people who are beyond either the state or the law. However, such a picture rests on assumptions about the nature of 'the state,' as if such a body is to be defined solely within the Western tradition.
In the revolutionary Russia of the 1920s, there were two ideological tendencies with regard to the state which reveal its radical difference from Western models. (...) First, there was an influential concept of the state, whereby it was not conceived as a bounded entity within society but as ideally coextensive with the whole of the people (narod). Although the state in the narrow sense of the organs of government was to be ruled by the dictatorship of the proletariat, nevertheless the concept of the revolutionary state was that it should be inclusive, excluding only the 'enemies of the people': a political rather than a criminal category. In other words, what we are here calling 'illegal networks' were conceived initially not as outside, but as inside the purview of the state. Early revolutionaries borrowed ideas and practices from bandits (such as folk Russian views of brigands as liberators, traditions of secrecy, and nicknames) and the revolutionary practice of expropriation was recognized at the time to be a version of banditry seen in the rosy light of taking from the rich to give to the poor.
Second, and more remarkable, is the tendency of the Bolsheviks to reject the whole idea of law. Law, in the sense of universally applicable rules and regulations, was seen as a bourgeois invention, devised to protect the alien institution of property rights, and it had no place in socialist society. Instead, misdemeanors were to be judged by tribunals and people's courts in which there would be no professional legal officials but rather judgments according to revolutionary consciousness.
(...) We now know that neither the state itself nor the state's law would wither away in the Soviet Union; indeed, to the contrary. But it must be significant that at more or less the same time that the new Soviet rulers were questioning the value of law and setting up their brutal revolutionary variant, at the start of the 1920s, the criminals were systematizing their own conventions and rules and that they did this in the idiom of 'law'. The links between the Party and the bandits barely survived the revolution. The bandits' 'law' came to be utterly and strictly hostile to the state, but it had a solid internal legitimacy. It was an unwritten law that emerged from inside the society of its own subjects.
The bandits' 'law' applied within the so-called Thieves' World, and it is apparent that the term we have been using, 'illegal networks', is not a good description of the organization of this society. Conceived as a separate 'world', its parts also were distinct groups rather than networks. Chalidze's term, artel, highlights the importance given to the idea of the collective. The bandits themselves came to use the term bratva (fraternity). (...) The criminal artel or fraternity had an egalitarian ethos, and it was headed by a chief who was chosen by peers for his leadership qualities. The senior among these achieved the status of thief in law, and they were 'crowned' at a ritual attended by a large gathering. At least two recommendations were required from other thieves in law. The basic group consisted essentially of the chief's followers who had sworn to obey 'the law'. Each member had a nickname which superseded his civil name. In other words, a man acquired a new identity on entering and a new way of life. Even today, gangsters meeting one another for the first time ask, 'Are you a zakonnik?' (Are you someone who is subject to the law?).
(...) One of the most important of the laws was the injunction not to compromise with the state or the Party. (...) Attachments to the ordinary world in general were not allowed. (...) In general, this was a world which combined in a peculiarly Russian way the notion of community (obshchina) with a highly authoritarian practice in which the younger thieves had to be subordinate to the older men for years, until they gained their own power. (...) From the economic point of view, the central institution of the fraternity was the common treasury (obshchak). Note the linguistic link with obshchina, community.
(...) Soviet law was developed by Stalin to strengthen the state's ability to govern, and this characteristic persisted well into the 1980s and still has its reverberations today. Used as a political resource, new laws required neither the consent of the public nor that of implementing officials. (...) The secrecy of large parts of the law, and its constantly changing content by fiat from above, is evidence that it was the embodiment of a general social morality only in a secondary, refracted sense, that is, a morality which gave precedence to the state as the arbiter of what was lawful.
The Soviet law was the context within which the bandits' 'law' evolved. Though some Russian writers have declared that the Soviet Union was a 'bandit state', or that the zone was a mirror image of the USSR, a closer consideration of the thieves' law indicates that, although there were parallels, it held itself apart from the state's law and preserved some different principles. For a start, one could point to a direct symbolic confrontation of discursive values: gangsters of all types self-identified themselves as thieves at a time when production was the overwhelming Soviet value and theft of state property was an obsession, resulting in constantly changing laws on theft of elaborate cruelty. (...) In this particular aspect, the faint gleam of the notion of justice for all, the thieves' law differed from the principle of the Soviet state law.
Again, the bandits' 'laws' were never edicts or regulations emanating from particular bodies or individuals, however powerful. On the contrary, the bosses, the thieves in law, were expected to follow rather than initiate 'law'. They had to behave in such a way as to deny the merest suspicion that they were bending the 'law' to their own advantage.
(...) Furthermore, the thieves' 'law' was not secret, at least within the Thieves' World. On the contrary, it was open. (...) Finally, the concept of 'the understandings' suggests that the underlying idea of the 'law' was one of legitimacy assured by generalized psychological internalization of the given values. Soviet law, by contrast, being conceived instrumentally rather than normatively, was also responded to by the population instrumentally".
C. Humphrey, The Unmaking of Soviet Life. Everyday Economies after Socialism, Ithaca and London 2002.
Złodziejskie 'prawo' a rewolucja
"Bezwzględne prawa epoki stalinowskiej, kiedy przestępstwami były między innymi opieszałość w pracy, wspomaganie aborcji czy nieumyślna utrata tajnych dokumentów, potwierdziły już wcześniej panujący w Rosji rozdział między wspólnotowymi a państwowymi pojęciami prawnymi (zakon). Niektóre osoby jednak dołączały do grup identyfikujących się jako bandyckie gangi.
(...) Wewnętrzne 'prawo' radzieckich kryminalistów wydaje się oparte na wcześniejszych regulacjach chłopskich i bandyckich. (...) Sama instytucja 'złodziei w prawie' znana jest od lat dwudziestych lub co najmniej od wczesnych lat trzydziestych. Wzbudza to wątpliwość co do adekwatności kilku dominujących stereotypów na temat stosunków między państwem a nielegalnymi sieciami. Zwykle to państwo identyfikowane jest z pojęciem prawa, a nielegalne sieci składają się z tych osób, które znajdują się poza państwem lub poza prawem. Takie podejście opiera się jednak na pewnych założeniach dotyczących natury państwa, wywodzących się z tradycji zachodniej.
W rewolucyjnej Rosji lat dwudziestych dominowały dwie ideologiczne tendencje dotyczące państwa, radykalnie odmienne od tradycji zachodniej. (...) Po pierwsze, państwo nie było pojmowane jako zamknięta jednostka organizacyjna istniejąca wewnątrz społeczeństwa, a jako jednostka tożsama z pojęciem ludu (narod). Chociaż państwo w wąskim znaczeniu tego słowa, rozumiane jako organy rządowe, miało być kierowane przez dyktaturę proletariatu, to jednak pojęcie państwa rewolucyjnego zakładało włączenie do niego wszystkich osób, z wyjątkiem tak zwanych 'wrogów ludu', czyli kategorii politycznej, a nie kryminalnej. Innymi słowy, to, co w niniejszej pracy określane jest mianem 'nielegalnych sieci', było w tym okresie postrzegane jako znajdujące się nie poza państwem, lecz w jego obrębie. Pierwsi rewolucjoniści zapożyczali pojęcia i praktyki od bandytów (np. wyobrażenia z rosyjskiego folkloru przedstawiające rozbójników jako oswobodzicieli; pojęcia dotyczące zachowania tajemnicy; używanie przezwisk), a praktyki wywłaszczeniowe były rozumiane jako rodzaj bandytyzmu widzianego przez różowe okulary - zabierano bogatym, aby dawać biednym.
Większe znaczenie jednakże miał fakt, że bolszewicy wykazywali tendencję do odrzucenia idei prawa jako takiego. Prawo, w znaczeniu regulacji i zasad mających uniwersalne zastosowanie, było postrzegane jako burżuazyjny wymysł, stworzony po to, aby bronić instytucji własności. Dla tak rozumianego prawa w społeczeństwie socjalistycznym miejsca nie było. Wykroczenia miały być rozpatrywane przez trybunały i sądy ludowe, a wyroki nie powinny być ferowane przez profesjonalnych prawników, ale przez osoby z rozwiniętą świadomością rewolucyjną.
(...) Wiemy, że ani państwo, ani prawo w ZSRR nie zniknęły; stało się wprost przeciwnie. Co jednak zastanawiające, w tym samym czasie, na początku lat dwudziestych, kiedy przywódcy rewolucyjni stawiali samo pojęcie prawa pod znakiem zapytania i tworzyli jego własny brutalny rewolucyjny odpowiednik, przywódcy kryminalni systematyzowali swoje zasady działania, używając przy tym właśnie pojęcia 'prawa' (zakon). Związki między Partią a bandytami nie przetrwały rewolucji, a bandyckie 'prawo' okazało się zdecydowanie i całkowicie wrogie wobec państwa. Cieszyło się ono jednak silnym wewnętrznym autorytetem. 'Prawo' to nie było zapisywane, a wyłoniło się od wewnątrz społeczności, która podlegała skodyfikowanym przez nie zasadom.
Bandyckie 'prawo' dotyczyło tzw. Świata Złodziei. Termin, którym posługiwałam się powyżej - 'nielegalne sieci' - nie oddaje wiernie sposobu organizacji tej społeczności. Na ten oddzielny 'świat' składały się wyraźnie wyodrębnione grupy, a nie sieci. Chalidze używa terminu artel, co podkreśla znaczenie idei kolektywności. Bandyci sami używali określenia bratva, czyli bractwo. (...) Artel lub bractwo kryminalne szczyciło się egalitarnym etosem, a zarządzał nim szef, wybierany przez jego członków ze względu na swoje przywódcze zdolności. Najstarszy spośród szefów otrzymywał tytuł 'złodzieja w prawie' (vor v zakone), nadawany podczas rytualnej 'koronacji', w której tłumnie brano udział. Podstawą organizacji była grupa stronników szefa, którzy przysięgli być posłuszni 'prawu'. Każdy z nich posiadał przezwisko, które zastępowało jego oficjalne imię. Innymi słowy, każdy z nich uzyskiwał nową tożsamość i nowy sposób życia. Do dziś gangsterzy przy pierwszym spotkaniu zadają sobie wzajemnie pytanie: ty zakonnik? (czy jesteś w prawie? czy jesteś wśród tych którzy przestrzegają zasad prawa?).
(...) Jedną z najważniejszych zasad 'prawa' był zakaz jakiegokolwiek kompromisu wobec państwa i partii komunistycznej. (...) Jakiekolwiek zaangażowanie w sprawy zwykłego świata było zakazane. (...) Uogólniając, świat ten łączył w specyficznie rosyjski sposób ideę wspólnotowości (obszczina) z autorytaryzmem. (...) Centralną instytucją bractwa była wspólny skarbiec (obszczak). Warto zwrócić uwagę na językowe pokrewieństwo słów obszczak - skarbiec i obszczina - wspólnota.
(...) Prawo [radzieckie] było narzędziem politycznym i jako takie nie zyskało akceptacji ani ze strony opinii publicznej, ani ze strony urzędników. (...) Zarówno praktyka utajniania praw, jak i ich ciągłe zmiany wskazują na to, że prawo nie było rozumiane jako ucieleśnienie moralności społecznej. To państwo, a nie uogólniona społeczna moralność, decydowało o tym, co jest legalne.
W takim właśnie kontekście rozwinęło się 'prawo' bandyckie. Chociaż niektórzy rosyjscy pisarze określają ZSRR jako 'państwo bandyckie' lub sugerują, że 'zona' była jego lustrzanym odbiciem, to jednak dokładniejsza analiza 'prawa złodziejskiego' sugeruje, że mimo narzucających się paraleli, określono się ono poprzez wyraźny kontrast z prawem państwowym i kierowało się innymi zasadami. Na początek można wskazać na otwartą dyskursywną konfrontację symboliczną: gangsterzy samookreślali się jako 'złodzieje', podczas gdy najwyższą wartością radzieckiego państwa była produkcja, a obsesyjne skupienie się na kradzieży własności państwowej doprowadzało do powstawania ciągle nowych, szczególnie okrutnych praw karzących właśnie za kradzież. (...) To właśnie w tej idei sprawiedliwości dla wszystkich, choć tak słabo wyrażonej, 'prawo złodziejskie' różniło się od radzieckiego prawa państwowego.
Ponadto, bandyckie 'prawa' nigdy nie były tworzone przez jednostki lub gremia, nawet te o najwyższym autorytecie; wprost przeciwnie: 'złodzieje w prawie' mieli 'prawa' przestrzegać, a nie je generować. Mieli zachowywać się w taki sposób, aby nie było nawet cienia podejrzeń, że naginają oni 'prawo' do swoich potrzeb.
(...) 'Prawo' złodziejskie nie było też tajne, przynajmniej w obrębie Świata Złodziei. Wprost przeciwnie, było ono jawne i jasne. (...) Ponadto, używane przez członków wspólnoty wyrażenie 'według pojęć' (po ponatiam) sugeruje, że sama idea legitymizacji 'prawa' bazowała na psychologicznej internalizacji wartości w nim wyrażonych. Prawo radzieckie zaś było w swoim zamyśle bardziej instrumentalne niż normatywne i jako takie było przyjmowane przez ludność".
C. Humphrey, Koniec radzieckiego życia. Ekonomie życia codziennego po socjalizmie, przeł. A. Halemba, Kęty 2010.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz