Old workshops, new territories, unknown desires
"‘Horizontalidad’, ‘horizontality’, ‘horizontalism’, ‘commons’, ‘flat spaces of communication’, ‘from below and to the left’, ‘where the heart resides’ – all are words and expressions that have come to embody the social relationships and principles of organization in many of the new autonomous social movements throughout the world.
(...) The autonomous movements in Argentina, like the Zapatistas of Chiapas, are autogestiónando, self-managing, and self-organizing many aspects of their sustenance and survival. However, it is not just that people are making food together and doing so using horizontalidad, running factories together, producing metal and ceramics, creating new schools and forms of cooperative education, they are creating new relationships to production and in the process creating a new set of value relationships – ones that push and break with the rules of capitalist forms of production. Value is, perhaps, no longer something that is defined by the capitalist market or economic relations. The value of what is created and how in the autonomous communities is not measurable by the market or the system of value exchange.
(...) The creation of new social relationships takes place in specific physical locations; often these are created intentionally by those in the movements, for example the recuperation of land upon which to grow crops and build homes, the recuperation of workplaces, and even the weekly assembly meeting on the same street corner, standing in a circle. The use of space as a place within which new relationships are constructed is something that often has been reflected upon. These spaces are simultaneously sites of protest and creation: for example, piquetes are open to assemblies and have become spaces of mutual support where people can get food and medical support. Additionally, these are spaces of nonrepresentation and nonhierarchy, distinct from, say, union occupations of a factory or political parties organizing in a neighborhood; these are spaces organized horizontally, of which active participation and new relationships are an intentional product. This creation of territory necessitates some form of autogestión, or autonomous doing, where within that space the group is making or creating productive, transforming relationships and meeting concrete needs (from food, medical, building homes and growing crops to placing whole factories back under production). Taken together, these new relationships and their products create a new concept of territory that goes beyond geographic or political space. Raul Zibechi has contributed a great deal to this literature over the past few years. His argument, building concretely on Davis and Deleuze, is that territory is a physical state as well as a new political category of social relationships, distinct from social movements. First I will address the spatial component of this discussion.
Martín, a participant in the Colegiales neighborhood assembly in Buenos Aires, spoke of the need for people to come together, but to have, in his words, ‘a container’ for their gathering. At first this container was the assembly, but the group soon realized that it was not just the assembly, but also the meeting of the assembly on the street corner. Here, importance is placed on both taking over space and using a specific geographic space:
'Since there are no institutions, not even a club, church, or anything, the assembly meets on any corner, and in the street even. When this new form of politics emerges it establishes a new territory, or spatiality … In the beginning, the assembly consisted of people from all walks of life, ranging from the housewife who declared, ‘I am not political’, to the typical party hack – but there was a certain sensibility. I don’t know what to call it, something affective. There was a sense of wanting to change things, a desire for transformation, and that generated a certain kind of new interpersonal relationship, it generated a way of being and a certain sense of ‘we’, or oneness that is sustainable. I think this is what makes things self-sustaining in the assembly … Call it whatever you want to call it, but it needs to create a particular affective space. It’s as if we live in flux, moving at a certain speed, like little balls bouncing all about, and then suddenly, the assembly is our intention to establish a bay, to momentarily pause time and space and to say, ‘Let us think about how to avoid being dragged and bounced about, and simultaneously attempt to build something new ourselves.’'
As Martín described:
'I understand horizontalidad in terms of the metaphor of territories, and a way of practicing politics through the construction of territory: it is grounded there, and direct democracy has to do with this. It is like it needs occupy a space'.
This territoriality, constructed in space, existing in the assemblies as described above, is seen even in the unemployed workers’ movements, all of which began in specific neighborhoods, organizing in and for their specific locations. These neighborhoods in particular could be considered slums in the sense that Davis writes about in Planet of Slums (2006). Davis describes a phenomenon of urban poor that is specific to geographic location: people who, in his words, have been ‘deterritorialized’, to then be placed in a new urban slum.
The ‘base location’ to or of organizing is key to what the movements are creating, precisely because it is the site of protest. Protests occur on bridges or in major intersections; the intention of the piquete, for example, is to shut down that major artery but also to open up a new space on the other side of the blockade. Many began to refer to this space as new free teritorio (territory). Raul Zibechi’s book, Territorios en resistencia: Cartografía de las periferias urbanas latinoamericanos (Territories in Resistance: Cartography of the Latin American Urban Peripheries), published in 2008, deals precisely with this issue. He speaks of the importance of territory and particularly about spaces on the periphery such as shanty towns and slums in post-industrial areas: these places are rapidly becoming sites not only of struggle, but of organization in ways that involve autogestión and often horizontalidad. Zibechi’s book has been receiving a lot of attention within the movements in Argentina, as it brings more insight into the theory being developed in practice in the neighborhoods. As Zibechi describes:
'The real divergence from previous time periods is the creation of territories: the long process of conformation of a social sector that can only be built while constructing spaces to house the differences. Viewed from the popular sectors, from the bottom of our societies, these territories are the product of the roots of different social relations. Life is spread out in its social, cultural, economic, and political totality through initiatives of production, health, education, celebration, and power in these physical spaces'.
As the book continues, Zibechi argues against the concept and framework of social movements as a way of understanding the new relationships developing in these new territories:
'I propose that in Latin America one differentiating feature of 1968 is the opening toward the territorialization of those involved: Indians, farm-workers, and popular urban sectors. However, the logic of territory is very different from that of the social movement. While one acts in accordance with the demands of the state, the other is ‘living space’ characterized by the capacity to integrally produce and reproduce the daily lives of its members in a totality that is not unified but rather diverse and heterogeneous. Territory has a self-centered logic: although it formulates demands from the state it is not organized with this in mind'.
This distinguishing of social movements from the creation of new relationships and forms of self organization in territory lends itself well to an additional change in relationships that has been taking place within these territories: that is, of the creation of alternative ways of producing value – forms that, while not outside capitalism, do not fit into traditional modes of capitalist production either. Sometimes this is because those producing alternative values have chosen to break from capitalism, and sometimes, as with many in the unemployed neighborhoods, they are not in the same framework because they are excluded from traditional forms of relating and thus have begun to create something new.
The recuperated workplaces (comprising tens of thousands of workers and hundreds of thousands affected by the workplaces), the unemployed workers’ movements, also numbering in the tens of thousands, and the many hundreds of thousands who participated in horizontal assemblies and barter networks, have all been contributing in various ways and to various degrees in the production of alternative value, and values, in Argentina. They are using horizontalidad and autogestión to create alternative ways of relating. They are creating new social relationships and subjectivities based on the politics of affection and new subjectivities, and are doing so in ways that break with the rules of capitalist production, creating less exploited and alienated lived experiences. While these new relations break with the rules of capitalist production, they are simultaneously creating new values, and a new value-based relationship to production. Their rule, the rule of those in the movements, is not the accumulation of capital or surplus, but of affect and networks of solidarity and friendship. This new value is experienced on the subjective level, in the change in people and their relationships to one another, but also concretely, in new ways of living based in these relationships. As described by Ernesto Lalo Paret, of the recuperated workplace Cooperativa Unidos por el Calado (the former Gatic, which makes Adidas footwear):
This process has all of the problems that you could imagine, but it has made the factories viable which for the previous owners were not viable. Also, what is viability in a society full of shit? An economist might tell me about what something is worth in cash flow, but it is the person who is recovering their self-esteem, recovering their self-worth and confidence in themselves that puts the factory back to work. How much does it cost that this guy to be an example to his kid? And what is it worth to recuperate a factory for the community, for a family, and for society?.
(...) Susan Buck-Morss gave a talk in late 2011 in which she reflected:
'As the Egyptian Feminist Nawal Sadaawi, responded last spring: Make your own revolution. The ways forward will be as varied as the people of this world. Feminists globally have taught us the need for such variety. All of these ways forward deserve our solidarity and support. We, the 99 per cent, must refuse to become invisible to each other. The experiments that are going on now in thousands of locations need space, the space that Walter Benjamin called a Spielraum (space of play) to try out doing things differently. And they need time, the slowing of time, the pulling of the emergency brake, so that something new can emerge. This is time that state power wants to cut short, and space that old-style political parties want to foreclose. There is no rush. The slowing of time is itself the new beginning. Every day that this event continues, it performs the possibility that the world can be otherwise. Against the hegemony of the present world order that passes itself off as natural and necessary, global actors are tearing a hole in knowledge. New forms emerge. They nourish our imagination, the most radical power that we as humans have'.
(...) The talk that Buck-Morss gave initially was going to be titled ‘A Communist Ethic’, but she changed the word ‘Communist’ to ‘Commonist’ so as to reflect the changing politics that she sees and in which she is engaged. This is a fine example and one that other scholars and academics could follow: to be willing to change one’s perspective and thus the terms and framing of one’s understanding based on the world around us".
M.A. Sitrin, Everyday Revolutions. Horizontalism and Autonomy in Argentina, London and New York 2012.
Stare fabryki, nowe terytoria, nieznane pragnienia
"'Horizontalidad', 'horyzontalność', 'horyzontalizm', 'dobra wspólne', 'płaskie przestrzenie komunikacji', 'od dołu i z lewej', 'tam, gdzie mieszka serce' – wszystkie te słowa i wyrażenia ucieleśniają stosunki społeczne i zasady organizacji w wielu nowych autonomicznych ruchach społecznych na całym świecie.
(...) Ruchy autonomiczne w Argentynie, podobnie jak Zapatyści z Chiapas, są autogestiónando, samorządne i samoorganizują się w wielu aspektach swojego funkcjonowania i przetrwania. Jednak nie chodzi tylko o to, że ludzie wspólnie wytwarzają żywność i robią to za pomocą horyzontalizmu, wspólnie prowadząc fabryki, produkując metal i ceramikę, zakładając nowe szkoły i formy kształcenia spółdzielczego, zawiązując nowe relacje z obszarem produkcji - tworzą oni nowe zbiory relacji opartych na wartościach – takich, które wypychają i łamią zasady kapitalistycznych form produkcji. Być może wartość nie jest już czymś, co określa rynek kapitalistyczny lub stosunki gospodarcze. Wartość tego, co i jak jest tworzone we wspólnotach autonomicznych, nie jest mierzalna ani przez rynek, ani przez system wymiany wartości.
(...) Tworzenie nowych relacji społecznych odbywa się w określonych miejscach fizycznych; często są one tworzone z rozmysłem przez członków ruchu, na przykład poprzez odzyskiwanie ziemi pod uprawę roślin i budowę domów, przejmowanie zakładów pracy, a nawet cotygodniowe zgromadzenia na tym samym rogu ulicy, zawiązywanie okręgów. Wykorzystanie przestrzeni jako miejsca, w którym budowane są nowe relacje, jest często przedmiotem refleksji. Przestrzenie te są jednocześnie miejscami protestu i kreacji: na przykład pikiety są otwarte na zgromadzenia i stały się przestrzeniami wzajemnego wsparcia, w których ludzie mogą otrzymać żywność i pomoc medyczną. Dodatkowo są to przestrzenie nie-reprezentacji i nie-hierarchii, odrębne od np. związkowych okupacji fabryki czy organizujących się w sąsiedztwie partii politycznych; są to przestrzenie zorganizowane horyzontalnie, których wytworem intencjonalnym jest aktywne uczestnictwo i nowe relacje. To tworzenie terytorium wymaga pewnej formy autogestión lub autonomicznego działania, kiedy grupa w przestrzeni zawiązuje lub tworzy produktywne, transformujące relacje, zaspokajając przy tym konkretne potrzeby (od żywności, medycyny, budowania domów i uprawy roślin, po uruchomienie produkcji wewnątrz całych fabryk). Pospołu te nowe relacje i ich produkty składają się nową koncepcję terytorium, która wykracza poza przestrzeń geograficzną lub polityczną. Raul Zibechi wniósł wiele do tej dyskusji w ciągu ostatnich kilku lat. Jego argument, opierający się konkretnie na Davisie i Deleuzie, jest taki, że terytorium jest stanem fizycznym, ale także nową kategorią polityczną stosunków społecznych, odrębną od ruchów społecznych. Najpierw omówię przestrzenny komponent tej dyskusji.
(...) Martin, uczestnik sąsiedzkiego zgromadzenia Colegiales w Buenos Aires, mówi o potrzebie zebrania ludzi razem, ale by było to możliwe, potrzebny jest - cytując go - 'kontener' dla zgromadzenia. Początkowo tym kontenerem było samo zgromadzenie, ale grupa szybko zorientowała się, że nie ogranicza się on tylko do zgromadzenia, ale obejmuje także róg ulicy. Tutaj ważne jest zarówno przejmowanie miejsca, jak i wykorzystanie określonej przestrzeni geograficznej:
'Ponieważ nie ma instytucji, nawet klubu, kościoła czy czegokolwiek, zgromadzenie spotyka się na każdym rogu, nawet na ulicy. Kiedy pojawia się ta nowa forma polityki, ustanawia ona nowe terytorium lub przestrzeń… Na początku zgromadzenie składało się z ludzi ze wszystkich środowisk, począwszy od gospodyni domowej, która oświadczyła: 'Nie jestem polityczna', do typowego partyjnego działacza, ale działała w nim pewna wrażliwość. Nie wiem, jak to nazwać, to było coś uczuciowego. Istniało poczucie chęci zmiany rzeczy, pragnienie transformacji, a to wygenerowało pewien rodzaj nowej relacji międzyludzkiej, stworzyło sposób bycia i pewne poczucie 'my', czyli jedności, która jest trwała. Myślę, że to właśnie sprawia, że rzeczy w zgromadzeniu są samowystarczalne… Nazwij to jakkolwiek chcesz, ale musi to złożyć się na określoną afektywną przestrzeń. To tak, jakbyśmy żyli w płynnym ruchu, poruszając się z określoną prędkością, jak małe kulki podskakujące dookoła, a potem nagle zgromadzenie ma na celu zawinięcie do zatoki, chwilowe zatrzymanie czasu i przestrzeni i powiedzenie: pomyślmy o tym jak uniknąć wleczenia się i nerwowych ruchów, a jednocześnie spróbować samemu zbudować coś nowego'.
Jak opisuje to Martín:
'Horizotalidad rozumiem w kategoriach metafory terytoriów i sposobu uprawiania polityki poprzez konstruowanie terytorium: jest ona tam ugruntowana i jest oparta na demokracji bezpośredniej. To tak, jakby potrzebowała swojego miejsca'.
Tę terytorialność, konstruowaną w przestrzeni, istniejącą w wyżej opisanych zgromadzeniach, widać nawet w ruchach bezrobotnych robotników, które rozpoczęły działalność w pewnych dzielnicach, organizując się w określonych lokalizacjach i dla ich zagospodarowania. Zwłaszcza te dzielnice można uznać za slumsy w sensie, o którym pisze Davis w Planecie slumsów (2006). Davis opisuje tam fenomen miejskiej biedoty, który ma specyficzne usytuowanie geograficzne: ludzi, którzy, jak mówi, zostali 'zdeterytorializowani', a następnie umieszczeni w nowych miejskich slumsach.
'Bazowa lokalizacja' czy też jej organizacja stanowi klucz do tego, co tworzą ruchy, właśnie dlatego, że jest to miejsce protestu. Protesty mają miejsce na mostach lub na głównych skrzyżowaniach; zamierzeniem pikiety jest na przykład zamknięcie głównej arterii, ale także otwarcie nowej przestrzeni po drugiej stronie blokady. Wielu zaczęło odnosić się do tej przestrzeni jak do nowego wolnego teritorio (terytorium). Książka Raula Zibechiego Terytoria oporu: kartografia latynoamerykańskich peryferii miejskich (Territories in Resistance: Cartography of the Latin American Urban Peripheries), opublikowana w 2008 roku, dotyczy właśnie tego zagadnienia. Mówi o znaczeniu terytorium, a zwłaszcza o przestrzeniach na peryferiach, takich jak slumsy i nieformalne osiedla na terenach postindustrialnych: miejsca te szybko stają się przestrzeniami nie tylko walki, ale także organizacji w sposób obejmujący autogestion, a często także horizontalidad. Książka Zibechiego cieszy się dużym zainteresowaniem wśród ruchów w Argentynie, ponieważ daje więcej wglądu w teorię rozwijaną w praktyce na poziomie dzielnic. Jak opisuje to Zibechi:
'Prawdziwą różnicą w stosunku do poprzednich okresów jest tworzenie terytoriów: długi proces konformacji sektora społecznego, który można zbudować tylko podczas budowania przestrzeni dla różnic. Z perspektywy sektorów ludowych, z głębi naszych społeczeństw, terytoria te są wytworem korzeni różnych relacji społecznych. Życie rozprzestrzenia się w swej społecznej, kulturalnej, ekonomicznej i politycznej całości poprzez inicjatywy produkcji, zdrowia, edukacji, świętowania i władzy w tych fizycznych przestrzeniach”.
W dalszej części książki Zibechi argumentuje przeciwko koncepcji i ramom ruchów społecznych jako sposobu rozumienia nowych relacji rozwijających się na tych nowych terytoriach:
'Proponuję, aby w Ameryce Łacińskiej wyróżniającą cechą roku 1968 było otwarcie na terytorializację tych, którzy się w nią angażują: Indian, robotników rolnych i popularnych sektorów miejskich. Jednak logika terytorialna bardzo różni się od logiki ruchu społecznego. Podczas gdy jedna działa zgodnie z wymogami państwa, druga jest 'przestrzenią życiową', charakteryzującą się zdolnością do integralnego tworzenia i odtwarzania codziennego życia swoich członków w całości, która nie jest zunifikowana, ale raczej różnorodna i niejednorodna. Terytorium ma logikę skupioną na osobie: chociaż formułuje pewne żądania wobec państwa, nie jest zorganizowane z myślą o tym celu'.
To odróżnienie ruchów społecznych od tworzenia nowych relacji i form samoorganizacji na obszarze terytorium dobrze nadaje się do omówienia dalszej zmiany relacji, jaka zachodzi na tych terytoriach, tj. tworzenia alternatywnych sposobów wytwarzania wartości – form które, chociaż nie są poza kapitalizmem, nie pasują również do tradycyjnych sposobów kapitalistycznej produkcji. Czasami dzieje się tak dlatego, że ci, którzy wytwarzają alternatywne wartości, postanowili zerwać z kapitalizmem, a czasami, jak w przypadku wielu dzielnic zamieszkiwanych przez bezrobotnych, nie znajdują się w tych samych ramach, ponieważ są wykluczeni z tradycyjnych form relacji i dlatego zaczęli tworzyć coś nowego.
Odzyskane zakłady pracy (obejmujące dziesiątki tysięcy pracowników i setki tysięcy osób, które są od nich zależne), ruchy bezrobotnych, również liczące dziesiątki tysięcy, oraz wiele setek tysięcy tych, którzy uczestniczyli w zgromadzeniach horyzontalnych i sieciach barterowych, wszyscy w różny sposób i w różnym stopniu przyczyniali się do tworzenia alternatywnych wartości w Argentynie. Używają oni horizontalidad i autogestión do tworzenia alternatywnych sposobów relacji. Tworzą nowe relacje społeczne oparte na polityce afektów i nowej podmiotowości, i robią to w sposób, który łamie zasady produkcji kapitalistycznej, wytwarzając mniej wyzyskowe i wyobcowane doświadczenia. Podczas gdy te nowe relacje zrywają z zasadami produkcji kapitalistycznej, jednocześnie tworzą nowe wartości i nowy, oparty na innych wartościach stosunek do produkcji. Ich władzą, władza obecnych w tych ruchach, nie stanowi akumulacji kapitału lub nadwyżki, ale składa się z afektywności i sieci solidarności i przyjaźni. Ta nowa wartość jest doświadczana na poziomie subiektywnym, w zmianie zachodzącej w ludziach i ich wzajemnych relacjach, ale także konkretnie, w nowych sposobach życia opartych na tych relacjach. Jak opisuje to Ernesto Lalo Paret z odzyskanego zakładu pracy Cooperativa Unidos por el Calado (dawniej Gatic, który produkuje obuwie Adidas):
'Ten proces zawiera wszystkie problemy, jakie tylko można sobie wyobrazić, ale sprawił, że fabryki stały się opłacalne, a dla poprzednich właścicieli nie były opłacalne. A czym jest opłacalność w społeczeństwie pełnym gówna? Ekonomista może mi powiedzieć, ile coś jest warte w przepływie pieniężnym, ale to dopiero osoba, która odzyskuje poczucie własnej godności, odzyskuje poczucie własnej wartości i pewność siebie, przywraca fabrykę do pracy. Ile warte jest to, że ten facet jest przykładem dla swojego dziecka? I jaka jest cena regeneracji fabryki dla społeczności, rodziny, społeczeństwa?'.
(...) Susan Buck-Morss wygłosiła przemówienie pod koniec 2011 roku, w którym zastanawiała się:
'Tak jak powiedziała egipska feministka Nawal Sadaawi zeszłej wiosny: dokonaj własnej rewolucji. Drogi biegnące naprzód będą tak różnorodne jak ludzie tego świata. Feministki na całym świecie nauczyły nas potrzeby takiej różnorodności. Wszystkie te drogi naprzód zasługują na naszą solidarność i wsparcie. My, 99 procent, musimy odmówić stania się dla siebie niewidzialnymi. Eksperymenty, które odbywają się teraz, w tysiącach miejsc, potrzebują przestrzeni - przestrzeni, którą Walter Benjamin nazwał Spielraum (przestrzenią gry), aby wypróbować robienie rzeczy w inny sposób. I potrzebują czasu, spowolnienia czasu, zaciągnięcia hamulca awaryjnego, żeby mogło się wyłonić coś nowego. Nadszedł czas, w którym władza państwowa chce ukrócić czas i przestrzeń, którą stare partie polityczne chcą zamknąć. Bez pośpiechu. Zwolnienie czasu samo w sobie jest nowym początkiem. Każdego dnia, gdy to wydarzenie trwa, stwarza ono możliwość, że świat może być inny. Wbrew hegemonii obecnego porządku światowego, który przedstawia się jako naturalny i konieczny, globalni aktorzy wydzierają dziurę w porządku wiedzy. Pojawiają się nowe formy. Karmią one naszą wyobraźnię: najbardziej radykalną moc, jaką posiadamy jako ludzie'.
(...) Przemówienie, które wygłosiła Buck-Morss początkowo miało być zatytułowane 'Etyka komunistyczna', ale zmieniła słowo 'komunistyczna' na 'kommonistyczna', aby odzwierciedlić zmieniającą się politykę, którą obserwuje i w którą jest zaangażowana. To dobry przykład, za którym mogliby podążać inni badacze i akademiczki: zechcieć zmienić swoją perspektywę, a tym samym warunki i ramy swojego rozumienia w oparciu o otaczający nas świat”.
M.A. Sitrin, Everyday Revolutions. Horizontalism and Autonomy in Argentina, London and New York 2012.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz