John Clare's romantic commonism
"The destruction of rural freedom by enclosure shattered him. [John] Clare felt joy in writing poetry. ‘I found the poems in the fields’, he explains, ‘and only wrote them down’.
But then ‘vile enclosure came’, in the form of legislation of 1809. ‘Joy’ and ‘freedom’, two key words in Clare’s poems, frequently linked, were ended by the actions of a few persons totally unknown to him, sitting at Westminster, who destroyed everything that had given Clare delight. No longer could ordinary people roam where ‘the fields themselves seem happy to be free’, ‘free as air’, ‘free for all’, ‘free as the winds that breathe upon my cheek’. That freedom and joy had been destroyed by the greed of the rich.
But who can tell the anguish of his mind
When... curst improvement ’gan his fields enclose.
O greens, and fields, and trees, farewell, farewell.
His heart-wrung pains, his unavailing woes
No words can utter and no tongue can tell
When ploughs destroyed the green, when groves of willows fell...
There once was lanes in nature’s freedom dropt
There once was paths that every valley wound;
Enclosure came, and every path was stopt,
Each tyrant fixed his signs where paths was found
To hint a trespass now who crossed the ground.
Justice is made to speak as they command...
Enclosure thou’rt a curse upon the land...
O England! boasted land of liberty...
Thy poor slaves the alteration see...
Like emigrating bird thy freedom’s flown...
And every village owns its tyrants now
And parish slaves must live as parish kings allow.
Henceforth Clare’s ramblings were curtailed, and too often ended in grief at the recollection of ‘the joys I used to find’. Clare’s emphasis is always on the dire consequences of enclosure for the poor as well as for himself.
I could not bear to see the tearing plough
Root up and steal the forest from the poor.
He looked back to the days
’Ere vile enclosure took away the moor
And farmers built a workhouse for the poor.
Now ‘the woodman’s axe...cuts down every tree’; ‘the well-known brook, the favourite tree...that green for ever dear’, are all gone. References to joy, present or past, recur continually. The frequency of the appearance of the word is rivalled only by ‘freedom/liberty’ which had also been lost.
The mental disturbance to which Clare finally succumbed must in large part have been due to the sense of tragic loss which enclosure brought. It came to be associated in his mind with his first love, Mary Joyce, with whom he had roamed the fields and woodlands, sharing thoughts which did often lie too deep for tears. In love ‘my very bondage, though in snare, is free’. But
Now this sweet vision of my boyish hours,
Free as spring clouds and wild as forest flowers,
Is faded all — a hope that blossomed then
And hath been once as it no more shall be.
Enclosure came, and trampled on the grave
Of labour’s rights, and left the poor a slave...
The skybound wastes in mangled garb are left,
Fence meeting fence in owners’ little bounds...
In little parcels little minds to please,
With men and flocks imprisoned, ill at ease.
For with the poor scared freedom bade farewell.
Even in prison they [flowers] can solace me,
For where they bloom God is, and I am free.
In prison o thrall seeing naught but the sky
Shut out are the green fields and birds i’ the bushes
In the prison yard nothing builds, Blackbirds or thrushes.
I’m a woe-worn prisoner here
No more with freedom roaming
Here prisons injure health and me:
I love sweet freedom and the free.
Clare found refuge and consolation in writing poetry. But here too problems arose. The peasant poet had to find patrons if he was to publish. Thanks to aristocratic help, Clare did publish, and his poetry gained him a reputation. But this brought its own unfreedom. Enclosure threatened the liberty and joy of thousands of poor peasants. But Clare in his personal life was oppressed not so much by the tyranny of the law as by the conventional polite-society standards of his patrons and admirers. They were apt, often with the best of intentions, to take upon themselves correction not only of his grammar and vocabulary but also of his ideas.
They were ‘corrected’ for grammatical reasons, or to conform with accepted literary practice, or for political reasons. In a sense all the ‘corrections’ were political: they were designed to establish conformity with the ‘law’ of the dominant classes. There is a great deal of peeling off to do still. Clare’s roots were with the peasantry who were shut out of the land by enclosure, and denied the vote by the Reform Bill of 1832. Any reader with a sense of history can feel in Clare’s poems the passionate hatred of enclosure by the rich against the poor, resentment of Whigs mouthing radical slogans whilst enclosing and evicting.
Clare fought hard to retain the language which he spoke, against attempts to translate him into standard English. Clare recognized the need for polishing his vocabulary, but resented attempts to translate what he wrote into City-speak. Yet he could not afford to alienate his patrons.
The middle-class humbug which accompanied destruction and exploitation by agricultural ‘improvement’ particularly infuriated Clare. He had no sympathy with ‘picketers for freedom’, or the man
Who spouts of freedom as the thing he craves
And treats the poor o’er whom he rules as slaves.
Thou’st heard the knave abusing those in power
Bawl freedom loud, and then oppress the free...
Then came enclosure — ruin was its guide
But freedom’s clapping hands enjoyed the sight
Though comfort’s cottage soon was thrust aside
And workhouse prisons raised upon the site.
With axe at root he felled thee to the ground
And barked of freedom.
It grows the cant term of enslaving tools
To wrong another by the name of right.
Clare found himself more at home in the company of gypsies than of Lord Radstock. From around 1814 he cultivated friendly relations with them, and ‘was often tempted to join them’. He saw gypsies as fellow-victims of enclosure, whose lawless freedom and disregard for hedges attracted him:
You, poor ragged out casts of the land,
That hug your shifting camps from green to green...
Your groups did beautify the scene...
Poor wandering souls, to fate’s hard want decreed.
He defended their reputation against slanders: ‘pilfering’ was forced upon them by their post-enclosure hardships. ‘The Gypsy Song’ makes explicit Clare’s reasons for respecting them:
We pay no rent nor tax to none
And live untithed and free;
None cares for us, for none care we
And where we list we roam...
Bad luck to tyrant magistrates,
And the gypsies’ dwelling free.
Echo fills the woods around
With gypsy liberty...
Our joys are uncontrolled...
Though the wild woods are our house and home
’Tis a home of liberty.
So long as they
Can find a common free
Around old England’s heaths we’ll tramp
In gipsy liberty.
Gypsies were ‘lawless...driven from stage to stage’, but they were
A picture to the place
A quiet, pilfering, unprotected race.
They have honest faces, fresh and free
That breathe of mountain liberty...
Right glad of freedom from the prison yard...
[In] gypsy camps in some snug sheltered nook...
These wild wood roamers dwell
On commons where no farmers’ claims appear
Nor tyrant justice rides to interfere...
On the common...
The gipsies lie basking themselves at their ease
And the gipsy boys shaking their rags to the sun
Are head over ears in their frolic and fun...
Those brown tawny lasses...
The mole hillocks make...soft cushions for love . .
As blest as the rich who on sofas repose.
The gipsy he builds in a day
A house without trouble or wealth...
O I think though the world has grown old in its care
I should meet with the garden of paradise there.
Clare’s was not a sentimental romantic nostalgia. It was a practical, personal sense of shared loss. The things he loved, and which inspired him to write, were doomed; but he retained solidarity with the victims of transportation and imprisonment, and with the Swing rioters executed for opposition to the ‘vast numbers of newly-made laws that took away rights from the common people’."
C. Hill. Liberty Against the Law. Some Seventeenth-Century Controversies, London and New York 2020.
Romantyczny kommonizm Johna Clare'a
Zniszczenie wiejskiej swobody przez grodzenia [dóbr wspólnych] rozbiło go. [John] Clare czuł radość pisząc poezję. 'Znalazłem wiersze w polu', wyjaśniał, 'i jedynie spisałem je'.
Ale wtedy 'nadeszły nikczemne grodzenia', w formie ustawodawstwa roku 1809. 'Radość' i 'wolność', dwa kluczowe słowa dla poematów Clare'a, często ze sobą splecione, były skończone poprzez działania kilku osób, całkowicie mu nieznanych, zasiadających w parlamencie Westminster - to one zniszczyły wszystko to, co dawało Clare'owi uciechę. Zwykli ludzie nie mogli już dłużej wędrować tam, gdzie 'same pola wydają się szczęśliwe, że są wolne', 'wolne jak powietrze', 'wolne dla wszystkich', 'wolne jak wiatr, który oddycha na mym policzku'. Ta wolność i radość zostały zniszczone przez chciwość bogatych.
Ale któż może odgadnąć udrękę jego umysłu
Kiedy przeklęte ulepszenia ogarną jego pola grodzeniem.
O trawy i pola i drzewa, żegnajcie, żegnajcie.
Jego ściskającego serce bólu, jego bezskutecznych cierpień
Żadne słowa nie mogą wypowiedzieć i żaden język nie może przekazać
Kiedy pługi niszczyły zieleń, kiedy padały wierzby...
Kiedyś istniały ścieżki w naturalnym spadku wolności
Kiedyś istniały dróżki, które raniła każda dolina;
Nadeszło grodzenie i każda ścieżka została wstrzymana,
Każdy tyran umieścił swe znaki, gdzie dróżka została odnaleziona,
By wskazać wykroczenie każdemu, kto przeszedł przez ziemię.
Sprawiedliwość przemawia tak, jak jej nakazują...
Grodzenie, tyś przekleństwem dla ziemi...
O, Anglio! Szczycąca się wolnością kraino...
Twoi biedni niewolnicy widzą tę zmianę...
Jak migrujący ptak, twa wolność uleciała...
Każda wioska ma teraz swych tyranów
I zniewoleni parafianie muszą teraz żyć tak, jak królowie parafii pozwalają.
Odtąd wędrówki Clare'a zostały ograniczone i zbyt często kończyły się smutnym wspomnieniem 'radości, które zwykłem znajdować'. Clare zawsze kładzie nacisk na tragiczne konsekwencje dla biedoty, tak jak i dla siebie.
Nie mogłem znieść widoku rozdzierającego pługa
Jak wykorzenia i kradnie las biednym.
Spoglądał wstecz na dni, w których:
Ohydne grodzenie zabrało wrzosowiska
A farmerzy zbudowali dom pracy dla biednych.
Teraz 'siekiera drwala... ścina każde drzewo'; 'dobrze znany strumyk, ulubione drzewo... ta zielona na zawsze droga' - wszystko to odeszło. Odniesienia do radości, obecnej lub przeszłej, powracają tu nieustannie. Częstość pojawiania się tego słowa jest porównywalna jedynie z 'wolnością/swobodą', która także została utracona.
Zaburzenie psychiczne, któremu ostatecznie uległ Clare, musiało w dużej mierze wynikać z poczucia tragicznej straty, którą przyniosło grodzenie. Zaczęło mu się ono kojarzyć z jego pierwszą miłością, Mary Joyce, z którą włóczył się po polach i lasach, dzieląc myśli, które często okazywały się zbyt głębokie na to, by wywoływać łzy. W miłości 'sama moja niewola, chociaż usidla, jest wolna'. Ale:
Teraz ta słodka wizja moich chłopięcych godzin,
wolna jak wiosenne chmury i dzika jak leśne kwiaty,
wszystko to zniknęło - nadzieja, która rozkwitła wtedy
i była, już więcej nie będzie.
Przyszło grodzenie i podeptało grób
Praw pracowników, a biednego uczyniło niewolnikiem...
Pozostały podniebne nieużytki w zniekształconych kostiumach,
płot napotyka płot w ciasnych granicach właścicieli...
W małych parcelach małe umysły mają powody do zadowolenia,
z uwięzionymi ludźmi i trzodami, niespokojnymi.
Bo z biednymi wystraszona wolność pożegnała się.
Nawet w więzieniu kwiaty mogą mnie pocieszyć,
Bo tam, gdzie kwitną, jest Bóg, a ja jestem wolny.
W więzieniu zniewolony widzi tylko niebo
Zamknięte są zielone pola i ptaki w krzakach
Na dziedzińcu więziennym nic nie powstaje, kosy, ani drozdy.
Jestem tu nieszczęśliwym więźniem
Koniec ze swobodną szwędaczką
Tu więzienia szkodą zdrowiu i mnie:
Kocham słodką wolność i wolnym być.
Clare odnalazł schronienie i pocieszenie w pisaniu poezji. Ale to tutaj narosły problemy. Chłopski poeta musiał znaleźć patronów, jeśli miał publikować. Dzięki pomocy arystokracji Clare publikował, a jego poezja przyniosła mu uznanie. Ale to wtrąciło go w niewolę. Grodzenie zagrażało swobodzie i radości tysiącom biednych chłopów. Ale Clare w swoim życiu osobistym był uciskany nie tyle przez tyranię prawa, co przez konwenanse społeczne i uprzejmości swoich patronów i adoratorów. Byli oni skłonni, często mając przy tym jak najlepsze intencje, do korygowania nie tylko jego gramatyki i słownictwa, ale i idei.
Były one 'korygowane' z powodów gramatycznych, albo po to, by przystawały do akceptowanej praktyki literackiej, albo ze względów politycznych. W pewnym sensie wszystkie te 'korekty' były polityczne: przeprowadzano je po to, żeby ustanowić ich zgodność z 'prawem' klas dominujących. Było jeszcze wiele do zrobienia. Korzenie Clare'a tkwiły w chłopstwie, któremu ogrodzono ziemie i pozbawiono prawa do głosowania na mocy ustawy Reform Bill z roku 1832. Każdy czytelnik z pewnym zmysłem historycznym wyczuje w poematach Clare'a żarliwą nienawiść do grodzeń dokonywanych przez bogatych przeciwko biednym, resentyment do Wigów wypowiadających radykalne slogany, podczas gdy w tym samym czasie grodzili i eksmitowali.
Clare ciężko walczył o to, by utrzymać przy życiu język, w którym mówił, przeciwko próbom przekładania go na zestandaryzowany angielski. Clare zdawał sobie sprawę z potrzeby dopracowania swojego słownictwa, ale oburzał się na starania przetłumaczenia tego, co napisał na mową wielkomiejską. A jednak nie mógł sobie pozwolić na zrażenie do siebie swoich patronów.
Średnioklasowy humbug, który towarzyszył zniszczeniu i wyzyskowi za pośrednictwem rolniczego 'udoskonalenia' szczególnie rozwścieczył Clare'a. Nie miał on sympatii do 'pikietujących na rzecz wolności', czy też człowieka:
Co tryska wolnością jak rzeczą, której pragnie
I traktuje biedaków, nad którymi panuje, jak niewolników.
Słyszałeś, jak łotr obraża tych u władzy
Głośno wypłakuje wolność, a potem uciska wolnych...
W ten czas przychodzi grodzenie - ruina jego przewodnikiem
Ale klaskające dłonie wolności rozkoszują się tym widokiem
Chociaż wygodny domek niedługo zostanie odsunięty na bok
I więzienne domy pracy wzniosą się na miejscu.
Z siekierą w korzeniu powalił Cię na ziemię
I szczekał o wolności.
Wzrasta żargonowe słowo na niewolenie narzędzi
Wyrządzić drugiemu krzywdę pod nazwą dobra
Clare czuł się bardziej jak w domu w towarzystwie cyganów niż lorda Radstocka. Od około 1814 roku utrzymywał z nimi przyjacielskie stosunki i 'często miał ochotę do nich dołączyć'. Postrzegał cyganów jako współofiary grodzenia, a ich bezprawna wolność i lekceważenie płotów przyciągały go:
Wy biedne, obdarte wyrzutki z ziemi,
Co przytulacie swoje zmienne obozowiska od trawnika do trawnika...
Wasze grupy upiększyły scenę...
Biedne wędrowne dusze, o których losie decyduje twarda potrzeba.
Bronił on dobrego imienia cyganów przed oszczerstwami: 'kradzież' została na nich wymuszona z powodu trudów, jakie nadeszły po przeprowadzeniu grodzeń. 'Cygańska pieśń' jasno wyjawia powody, dla których Clare ich szanował:
Nikomu nie płacimy czynszu, ni podatku
I żyjemy bez dziesięciny, wolni;
Nikt nie dba o nas, bo nikt nie obchodzi nas
I tam, gdzie nas zapiszą, tam wędrujemy...
Pech sędziów tyranów,
Cyganie mieszkają za darmo.
Echo wypełnia okoliczne lasy
Cygańską wolnością...
Nasze radości są niekontrolowane...
Chociaż to dzikie lasy są naszym mieszkaniem i domem
To dom wolności.
Tak długo jak
Dobro wspólne będzie wolne
Po wrzosowiskach starej Anglii włóczyć będziemy się
W cygańskiej wolności.
Cyganie byli bezprawni... pędzenie od sceny do sceny, ale byli
Ozdobą miejsca
Cichą, kradnącą, niechronioną rasą.
Mają szczerze twarze, świeże i wolne
Co oddychają górską wolnością...
Ciesząc się z wolności od dziedzińca więzienia
W obozach cygańskich w jakimś zacisznym, ustronnym zakątku...
Tam, gdzie ci dzicy wędrowcy mieszkają
Na dobrach wspólnych, gdzie znikąd roszczeń farmerów
Ani gdzie tyrańska sprawiedliwość nie wtrąca się
Na tym, co wspólne
Cyganie leżą wygrzewając się swobodnie
I cygańscy chłopcy wytrząsają łachmany na słońce
Po uszy w igraszkach i zabawie...
Te brązowe, płowe dziewczyny...
Krecie kopce tworzą... miękkie poduszki na miłość...
Błogosławione jak bogacze wypoczywający na sofach.
Dom bez kłopotów i bogactwa...
Och, myślę, że świat zestarzał się w swej opiece
Powinienem tam spotkać się z rajskim ogrodem.
U Clare'a nie znajdziemy sentymentalnej, romantycznej nostalgii. To praktyczne, osobiste poczucie współdzielonej utraty. Rzeczy, które kochał, inspirujące go do pisania, były skazane na zagładę; ale zachował on solidarność z ofiarami zsyłek i więzień, a także z uczestnikami buntu Swinga, straconymi za sprzeciw wobec 'wielkiej liczby nowo ustanowionych praw, które odebrały uprawnienia zwykłym ludziom'."
C. Hill. Liberty Against the Law. Some Seventeenth-Century Controversies, London and New York 2020.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz